نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری، گروه زیستشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 استاد، گروه زیستشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 دانشیار بخش تحقیقات گیاه‌‌شناسی، مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
4 استادیار، گروه زیستشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
5 دانشیار، گروه علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
The Booz Daghi region, encompassing an area of 62,000 hectares, is situated 47 kilometers from Maneh and Semelghan city. This study explored the floristic composition, biological, and chorological spectra of the area through numerous random collections in various habitats and vegetation types, and from 220 plots established in selected plant communities during the growing season of 2021. A total of 252 vascular plant species, belonging to 173 genera and 53 families, were recorded as native to the Booz Daghi region. The most diverse families were Asteraceae (31 species), Poaceae (25 species), Lamiaceae (22 species), and Fabaceae (21 species). The genera Astragalus L. (10 species), Allium L., Convolvulus L., and Stachys L. (each with 5 species) were among the richest. Hemicryptophytes (31.3%) and therophytes (29.8%) emerged as the dominant life forms in the region. A significant number of species (63.5%) were identified as belonging to the Irano-Turanian region. The findings of this study indicate that the Booz Daghi region possesses a relatively rich flora, necessitating special attention and proper planning for the conservation of its biodiversity.
Introduction
Due to the accelerated destruction of various ecosystems and its adverse effects on biodiversity reduction in recent decades, researchers have increasingly focused on conservation issues. Recognizing that the first step towards effective and efficient protection of any resource is having accurate and comprehensive information, floristic studies offer valuable insights into the types of plants and their general biological and vegetative characteristics in different regions.
The climatic and environmental diversity of Iran has led to a rich flora and varied vegetation across its regions. The Booz Daghi region in North Khorasan province is one of the areas that has not yet been thoroughly studied in terms of floristic characteristics. This study was conducted to investigate the flora and geographical distribution of plants in this region. The findings of this study can provide valuable information for managers and decision-makers in the field of existing plant reserves and in planning for the conservation of these resources.
Materials and Methods
Approximately 500 plant samples were randomly collected from different habitats and vegetation types, including some collected from 220 plots of 100 m² each, located in selected plant communities during the growing season of 2021. The plant samples were identified using the Flora of Iran, Flora Iranica, and several revision papers. The nomenclature conforms to Flora Iranica and has been updated according to databases such as the International Plant Names Index (IPNI) and Plants of the World Online (POWO). The life forms of plants were determined based on Raunkiaer's classification system, and the distribution areas of plant species were classified by suitable flora. The chorotypes of the species, along with their distribution areas in Iran and other countries, were also identified.
Findings (Results)
In the preliminary survey of the Booz Daghi region, 252 plant species from 173 genera and 53 families were identified. In terms of species count, the largest contributing families were Asteraceae with 22 genera and 31 species, Poaceae with 19 genera and 25 species, Lamiaceae with 10 genera and 22 species, and Fabaceae with 10 genera and 21 species. Among the plant genera, Astragalus had the most species (10), followed by Allium, Convolvulus, and Stachys (each with 5 species), and Centaurea, Cousinia, and Ziziphora (each with 4 species). Acanthophyllum, Salvia, and Tulipa each contributed 3 species.
The biological spectrum analysis of the region revealed that hemicryptophytes, therophytes, geophytes, chamaephytes, and phanerophytes constituted 31.3%, 29.8%, 14.7%, 12.7%, and 11.5% of the life forms, respectively. The geographical distribution study of plants indicated that the Irano-Turanian elements comprised 63.5% of the species, followed by Irano-Turanian/Mediterranean elements with 13.9% and Euro-Siberian/Mediterranean/Irano-Turanian elements with 11.9%. The remaining species in the Irano-Turanian region were part of other floristic regions.
Conclusion
The present study investigated the flora of the Booz Daghi region. The findings revealed that the area encompasses 252 plant species from 173 genera and 53 families. Over 63.5% of these species belonged to the Irano-Turanian region, to which the Booz Daghi region is affiliated. Due to challenging environmental conditions, families such as Asteraceae, Poaceae, Lamiaceae, and Fabaceae, and among life forms, hemicryptophytes and therophytes, were most prevalent. The study concludes that the Booz Daghi region possesses a relatively rich species diversity, making it an important area for further studies. The authors recommend comprehensive planning and additional research for biodiversity conservation in this region.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
در دهههای اخیر، روند شتابان تخریب اکوسیستم‌های مختلف و تأثیرات منفی آن بر کاهش تنوع زیستی، پژوهشگران را به موضوعات حفاظتی بیش از پیش علاقمند کرده است (Lemenih, 2004; Tahir et al., 2016). با توجه به اینکه نخستین گام در راستای حفاظت مؤثر و کارآمد از هر منبعی، داشتن اطلاعات صحیح و جامع دربارۀ آن است، مطالعات فلوریستیکی اطلاعات ارزشمندی از انواع گیاهان و خصوصیات کلی زیستی و رویشی آنها در مناطق مختلف ارائه میدهد و به این ترتیب نقش ویژه و بارزی در حفاظت از گیاهان خواهد داشت (Memariani et al., 2016a)؛ به‌علاوه شناسایی پوشش گیاهی و مطالعۀ پراکندگی جغرافیایی گیاهان، اساس بررسیها و پژوهش‌‌های اکولوژیکی در هر منطقه به شمار میرود و نقش به‌‌سزایی در جهتدهی مدیریتی در آن منطقه دارد (Taghipour et al., 2012; Moetamedi and Khorasaninejad, 2018).
با توجه به تنوع زیاد اقلیمی و محیطی کشور، تنوع بسیار زیادی در فلور و پوشش گیاهی مناطق مختلف وجود دارد و مطالعات مجزایی برای تکمیل اطلاعات هر منطقه لازم است؛ به عبارتی دیگر موقعیت ویژۀ ایران، یعنی قرارگیری در بین سه ناحیۀ مهم جغرافیای گیاهی شامل ایران – تورانی، اروپا – سیبری و صحارا – سندی، باعث شده است ایران دارای جایگاه ممتازی در تنوع گیاهی باشد؛ به طوری که بخشهایی از دو کانون جهانی تنوع زیستی، یعنی قفقاز و بهویژه ایران – آناتولی (54 درصد) را پوشش میدهد (Noroozi et al., 2018, 2019).
مطالعات فلوریستیکی در هر منطقه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا اطلاعات اولیه و لازم بسیاری از مطالعات اکولوژیکی، مرتع‌داری، جنگل‌داری، گیاهان دارویی و غیره را فراهم می‌کند (Tabad et al., 2016) و همین‌‌طور بیانگر توانایی‌های ژنتیکی موجود در آن منطقه است (Nadaf et al., 2017)؛ همچنین بسیاری از گیاهان شاخص‌های بارزی از شرایط محیطی یا میزان تخریب اکوسیستم‌های طبیعی هستند و وجود این قبیل گیاهان در هر منطقه، راهنما و اخطاردهنده برای مدیران و تصمیم‌گیران عرصه‌های منابع طبیعی است.
تاکنون مطالعات فلوریستیکی زیادی در مناطق مختلف ناحیۀ ایران – تورانی کشور انجام شده است که ازجملۀ آنها به پژوهش‌‌های انجام‌شده در خراسان - کپه داغ (Memariani et al., 2016b)، منطقۀ شکار ممنوع سربند (Bardsiri et al., 2017)، مناطق بیابانی آران و بیدگل (Batooli, 2018)، منطقۀ گنبروف کوه سهند (Mohsennezhad, 2018)، منطقۀ حفاظتشدۀ پلنگ گالون (Sadeghipour et al., 2018)، منطقۀ لوداب (Aminimehr et al., 2019)، کوه چوبین (Bastouh Filabadi et al., 2020)، منطقۀ درختک فریدن (Davazdahemami et al., 2020)، منطقۀ کوهپایه (Abolhasani et al., 2021)، منطقۀ گلستانکوه (Akhavan Roofigar & Bagheri, 2021)، منطقۀ حفاظتشدۀ تنگ صیاد (Bagheri et al., 2021)، منطقۀ حفاظتشدۀ اشترانکوه (Mehrnia et al., 2021)، منطقۀ حفاظتشدۀ قلاجه (Nemati Peykani et al., 2021)، منطقۀ لیلاخ دهگلان (Tabad et al., 2021) و منطقۀ بازرجان (Mohammadi et al., 2022) اشاره میشود. در استان خراسان شمالی نیز مطالعات فلوریستیکی انجام شده است که از میان آنها به پژوهش‌‌های انجام‌شده در منطقۀ درکش (Aydani et al., 2008)، حوزۀ آبخیز فیروزه (Asaadi, 2009)، مراتع سردسیر استان خراسان شمالی (Jankju et al., 2011)، پارک ملی سالوک (Ezazi et al., 2014)، پارک ملی ساریگل (Rahchamani et al., 2014)، منطقۀ حفاظتشدۀ قورخود (Memariani et al., 2016a) و منطقۀ جوزک – چمنبید (Nadaf et al., 2017) اشاره میشود.
هرچند تاکنون پژوهش‌‌ها و مطالعات فلوریستیکی زیادی در مناطق مختلف استان خراسان شمالی انجام شده است، با در نظر گرفتن تنوع آب و هوایی و شرایط محیطی این استان، هنوز مناطق زیادی وجود دارند که اطلاعات کافی از لیست فلوریستیکی و خصوصیات رویشی آنها دردسترس نیست. منطقۀ بوزداغی در استان خراسان شمالی یکی از این مناطق است که تاکنون مطالعهای درزمینۀ فلور آن صورت نگرفته است؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی فلوریستیکی و پراکنش جغرافیایی گیاهان در منطقۀ بوزداغی در استان خراسان شمالی انجام شد. یافتههای حاصل از این پژوهش، اطلاعات ارزشمندی را در راستای اطلاع از ذخایر گیاهی موجود و برنامه‌ریزی برای حفاظت از این منابع در اختیار مدیران و تصمیم‌گیران مربوط قرار میدهد.
مواد و روشها
منطقۀ مطالعهشده
منطقۀ بوزداغی در 47 کیلومتری شهرستان مانه و سملقان در حد فاصل ̋15 ´30 °56 تا ´36 °56 طول شرقی و̋ 30 ´51 °37 تا ´56 °37 عرض شمالی قرار دارد (شکل 1). ارتفاع قلۀ بوزداغی 1692 متر بالاتر از سطح دریا و وسعت آن حدود 62000 هکتار است. طبق آمار ایستگاه هواشناسی خرتوت، میانگین بارندگی سالانۀ منطقه 244 میلی‌متر و متوسط دمای سالانه 1/16 درجۀ سانتی‌‌گراد است. براساس روش دومارتن، منطقه دارای اقلیم خشک است؛ همچنین طبق منحنی آمبروترمیک، از اردیبهشت‌‌ماه تا آذرماه شرایط خشکی بر منطقه حکم‌‌فرماست (شکل 2).
در منطقۀ بوزداغی، میزان تخریب پوشش گیاهی به‌دلیل قطع درختان، شدت چرا و شخمزدن اراضی مرتعی زیاد است. گونه‌های درختی و درختچهای غالب منطقه عبارتند از: اُرس (Juniperus polycarpos K.Koch)، کرکو یا افرا (Acer monspessulanum subsp. turcomanicum (Pojark. ex Czerniak.) Rech.f.)، زرشک (Berberis integerrima Bunge)، آلبالوی جنگلی (Prunus microcarpa C.A.Mey.)، ارغوان (Cercis griffithii Boiss.) و ارژن (Prunus scoparia (Spach) C.K.Schneid.).
شکل 1- موقعیت منطقۀ بوزداغی در استان خراسان شمالی و کشور ایران
Figure 1- The location of Booz Daghi region in North Khorasan province, Iran
شکل 2- منحنی آمبروترمیک منطقۀ بوزداغی طبق آمار ایستگاه هواشناسی خرتوت طی سال‌های 1400-1388
Figure 2- Ombrothermic Curve of the Booz Daghi region based on Khartot weather station statistics from 2009 to 2011
روش پژوهش
حدود 500 نمونۀ گیاهی به روش تصادفی از رویشگاهها و تیپهای رویشی مختلف جمع‌آوری شد. بخشی از نمونهها از 220 پلات 100 متر مربعی (شکل 3) واقع در اجتماعات گیاهی منتخب طی فصل رویشی سال 1400 جمع‌آوری شد.
شکل 3- موقعیت پلاتهای جمع‌آوری گیاهان در منطقۀ بوزداغی
Figure 3- The location of plant collection plots in the Bozdaghi region
شناسایی نمونه‌های گیاهی با استفاده از فلور ایران (Assadi, 1988-2021)، فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2015) و سایر منابع معتبر شامل فلور رنگی ایران (Ghahreman, 1978-2007; Attar et al., 2014-2021) و جنس‌های Euphorbia (Pahlevani and Riina, 2011, 2014) و Allium (Fritsch and Abbasi, 2013) انجام شد؛ همچنین برای اطمینان از صحت و بهروزبودن اسامی گیاهان شناسایی‌‌شده از وبسایتهای IPNI (2022) و POWO (2022) استفاده شد. نمونه‌های گیاهی در هرباریوم دانشگاه پیام نور بجنورد نگهداری میشود. شکل زیستی گیاهان براساس سیستم طبقه‌بندی رُنکیه (Raunkiaer, 1934) تعیین شد. مناطق انتشار گونه‌های گیاهی با مراجعه به فلورهای شناسایی گیاهان و همچنین فلورهای ترکیه (Davis, 1965-1988)، عراق (Townsend et al., 1966-1988) و فلسطین (Zohary and Feinbrum-Dothan, 1966-1986) تعیین شد؛ سپس کوروتیپ گونهها با توجه به مناطق انتشار آنها در ایران و سایر کشورها و براساس تلفیقی از تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی گیاهی ایران (Asri, 2007) مشخص شد.
نتایج
در بررسی فلوریستیکی منطقۀ بوزداغی در استان خراسان شمالی، 252 گونۀ گیاهی متعلق به 173 جنس و 53 تیرۀ گیاهی یافت شد (جدول ضمیمۀ 1). ازنظر تعداد گونه، Asteraceae با 22 جنس و 31 گونه، Poaceae با 19 جنس و 25 گونه، Lamiaceae با 10 جنس و 22 گونه و Fabaceae با 10 جنس و 21 گونه بیشترین سهم را در میان تیره‌های شناسایی‌‌شده دارند (شکل 4). جنس‌های Astragalus با 10 گونه، Allium، Convolvulus و Stachys هریک با پنج گونه، Centaurea، Cousinia و Ziziphora هریک با چهار گونه و Acanthophyllum، Salvia و Tulipa هریک با سه گونه بیشترین تعداد گونه را در میان جنس‌های گیاهی منطقه دارند.
بررسی شکل زیستی گیاهان منطقه نشان میدهد همیکریپتوفیتها با 3/31 درصد و تروفیت‌ها با 8/29 درصد، شکل‌های زیستی غالب منطقه را تشکیل می‌دهند (شکل 5).
شکل 4- تیره‌های گیاهی غالب در منطقۀ بوزداغی براساس جنس و گونۀ موجود در هر تیره
Figure 4- Dominant plant families in the Booz Daghi region based on genus and species within each family
شکل 5- طیف زیستی منطقۀ بوزداغی: Ch (کامفیت)، Ge (ژئوفیت)، He (همی‌کریپتوفیت)، Ph (فانروفیت) و Th (تروفیت)
Figure 5- Biological spectrum of the Booz Daghi region: Ch (chamaephyte), Ge (geophyte), He (hemicryptophyte), Ph (phanerophyte), and Th (therophyte)
پراکندگی جغرافیایی گیاهان منطقه نشان میدهد عناصر ایران – تورانی، 5/63 درصد از گونهها را تشکیل می‌دهند و پس از آنها عناصر مشترک ایران – تورانی و مدیترانه‌ای با 9/13 درصد و عناصر مشترک اروپا – سیبری، مدیترانه‌ای و ایران – تورانی با 9/11 درصد قرار دارند. سایر گونهها علاوه‌‌بر ناحیۀ رویشی ایران – تورانی، در نواحی رویشی دیگری نیز یافت میشود (شکل 6).
شکل 6- طیف پراکنش جغرافیایی گونه‌های گیاهی منطقۀ بوزداغی: Cosm (جهانگستر)، ES (اروپا – سیبری)، IT(ایران – تورانی)، M (مدیترانه‌ای)، Pl (چندناحیه‌ای)، SA (صحارا – عربی) و SS (صحارا – سندی).
Figure 6- Geographical distribution spectrum of plant species in the Booz Daghi region: Cosm (Global), ES (Europe-Siberian), IT (Iran-Turanian), M (Mediterranean), Pl (Multiregional), SA (Sahara-Arabian), and SS (Sahara-Sindian).
بحث و نتیجه‌گیری
در پژوهش حاضر، عناصر گیاهی موجود در منطقۀ بوزداغی بررسی شد. براساس نتایج، در این منطقه 252 گونۀ گیاهی یافت شد که به 173 جنس و 53 تیرۀ گیاهی تعلق دارند. این منطقه با توجه به عرصه‌های وسیع دشتی و کوهپایه‌ای (دامنۀ ارتفاعی 1427-540 متر) و اقلیم خشک حاکم بر آن (طول دورۀ خشک هشت‌‌ماهه با میزان بارندگی سالانۀ 244 میلی‌متر)، در مقایسه با مناطقی با میزان بارندگی سالانۀ بهطور تقریبی مشابه در همین استان دارای تنوع گونه‌ای زیادی است؛ برای مثال تعداد گونه‌های موجود در منطقۀ بوزداغی در مقایسه با مراتع ییلاقی اسدلی – پلمیس (Asaadi & Dadkhah, 2011) و پارک ملی سالوک (Taya et al., 2010; Nadaf et al., 2011) بیشتر است. هرچند وسعت این مناطق نسبت به منطقۀ بوزداغی کمتر است، به‌دلیل مرتفعبودن این مناطق و جنبۀ حفاظتی آنها (مراتع ییلاقی اسدلی – پلمیس با دامنۀ ارتفاعی 2350-1550 متر و پارک ملی سالوک با دامنۀ ارتفاعی 2900-1100 متر)، شدت تخریبشان کمتر است؛ بنابراین به نظر می‌رسد تنوع گونه‌ای کمتر در مناطق یادشده بهطور عمده به‌دلیل دسترسی‌‌نداشتن یا مراجعه‌‌نکردن این پژوهشگران به تمام رویشگاههای آنها و محدودیت‌های جمع‌آوری گیاهان بوده است؛ درمقابل منطقۀ بوزداغی در مقایسه با قرق درکش (Aydani et al., 2008)، حوزۀ آبخیز فیروزه (Asaadi, 2009)، پارک ملی ساریگل (Rahchamani et al., 2014) و منطقۀ حفاظتشدۀ قورخود (Memariani et al., 2016a) تنوع گونه‌ای کمتری دارد. این مناطق نیز به‌دلیل داشتن دامنۀ ارتفاعی بالاتر و حفاظت بیشتر (قرق درکش با دامنۀ ارتفاعی 2450-1000 متر، حوزۀ آبخیز فیروزه با دامنۀ ارتفاعی 3000-1280 متر، پارک ملی ساریگل با دامنۀ ارتفاعی 2840-1400 متر و منطقۀ حفاظتشدۀ قورخود با دامنۀ ارتفاع 2770-940 متر)، شدت تخریب کمتری دارند؛ ضمن اینکه میزان بارندگی در این مناطق (500-330 میلی‌متر) نسبت به منطقۀ بوزداغی بیشتر است؛ به‌علاوه جمع‌آوری گیاهان در منطقۀ حفاظتشدۀ قورخود و حوزۀ آبخیز فیروزه طی شش‌‌سال انجام شده است؛ بنابراین پژوهشگران فرصت کافی داشتند که به رویشگاههای مختلف مراجعه و تمام گونه‌های گیاهی را در سال‌های پربارش جمع‌آوری کنند.
تیره‌های Asteraceae، Poaceae، Lamiaceae، Fabaceae و Brassicaceae به‌ترتیب بیشترین غنای گونه‌ای را در منطقه دارند. در نتایجی مشابه، پژوهشگرانی نظیر Asaadi (2009); Jankju, et al., (2011); Ezazi, et al., (2014); Rahchamani, et al., (2014); Memariani, et al., (2016a) و Nadaf, et al., (2017) بر فراوانی اعضای این تیره‌ها در مناطق مطالعه‌شدۀ خود تأکید کردند. فراوانی بیشتر تیرۀ Asteraceae ممکن است ناشی از تنوع گونه‌ای زیاد و همچنین تنوع اشکال رویشی آن به همراه قابلیت سازگاری زیاد آنها با شرایط سخت محیطی باشد. اغلب گونه‌های این تیره، به‌دلیل ویژگی‌های ریخت‌شناسی نظیر داشتن خار یا تیغ یا وجود متابولیت‌های ثانویه، خوش‌‌خوراکی کمتری دارند (Vahabi et al., 2018) و همین‌‌طور به‌دلیل قابلیت تولید بذر زیاد، دارای پراکنش وسیعی هستند. برخی از پژوهشگران، فراوانی گونه‌های تیرۀ Asteraceae را بیانگر تخریب فلور منطقه میدانند (Kashipazha et al., 2004; Dolatkhahi et al., 2010; Yousofi et al., 2011; Moradi et al., 2013; Mirhoseini et al., 2018 ) که در منطقۀ بوزداغی متأثر از قطع درختان، چرای شدید دام و شخمزدن اراضی مرتعی است؛ درنتیجه گونه‌های مهاجم این تیره جایگزین گونه‌های سایر تیره‌ها شده است.
در منطقۀ بوزداغی، عناصر ایران – تورانی 5/63 درصد گونهها را تشکیل می‌دهند. شکل زیستی همی‌کریپتوفیت با 4/34 درصد بیشترین سهم را در این گروه کورولوژیکی دارد و پس از آن، تروفیت‌ها و کامفیت‌ها به‌ترتیب با 4/19 و 5/17 درصد قرار دارند. طبق نظر Hedge and Wendelbo (1978)، ویژگی بارز ناحیۀ رویشی ایران – تورانی وجود جنس‌های Astragalus، Acantholimon، Cousinia، Acanthophyllum، Allium، Dionysia، Eremurus، Ferula، Nepeta، Stachys و Tulipa با سطح اندمیسم زیاد است. عصری در بررسی فلور پناهگاه حیات‌وحش موته علاوه‌‌بر جنس‌های یادشده، Artemisia، Centaurea، Echinops، Salvia و Ziziphora را جنس‌های شاخص ناحیۀ ایران – تورانی معرفی کرد (Asri, 2008). در منطقۀ بوزداغی نیز اغلب جنس‌های نام‌‌برده با گونه‌های متعدد حضور دارند که نشان از تسلط رویش‌های ایران – تورانی در این منطقه دارد.
در سایر مطالعات فلوریستیکی انجام‌شده در استان خراسان شمالی نیز نتایج بهطور تقریبی مشابهی به دست آمده است؛ برای مثال در حوزۀ آبخیز فیروزه (Asaadi, 2009)، مراتع سردسیر استان خراسان شمالی (Jankju et al., 2011)، پارک ملی سالوک (Ezazi et al., 2014)، پارک ملی ساریگل (Rahchamani et al., 2014)، منطقۀ حفاظتشدۀ قورخود (Memariani et al., 2016a) و منطقۀ جوزک – چمنبید (Nadaf et al., 2017) عناصر ایران – تورانی به‌ترتیب 7/64، 65، 2/56، 8/60، 8/59 و 59 درصد گیاهان این مناطق را تشکیل می‌دهند؛ البته در این مقالات تعداد گونه‌های اندمیک ایران بیش از تعداد واقعی آنها ذکر شده است که دلیل آن بهطور احتمالی دسترسی‌‌نداشتن پژوهشگران به منابع به‌روزتر بوده است. در حوزۀ آبخیز فیروزه، پارک ملی سالوک، پارک ملی ساریگل، منطقۀ حفاظتشدۀ قورخود و منطقۀ جوزک – چمنبید به‌ترتیب 66، 5/64، 73، 75 و 15 درصد گونه‌های اندمیک گفته‌‌شده، گیاهان انحصاری واقعی ایران هستند.
بهطور کلی، در مناطقی با شرایط محیطی سخت و چرای شدید دام، گیاهانی دارای سازگاری و فراوانی بیشتری هستند که جوانۀ انتهایی خود را در شرایط نامساعد حفظ کنند. در میان شکل‌های زیستی، همی‌کرپتوفیت‌ها به‌دلیل داشتن جوانۀ انتهایی در سطح زمین، ژئوفیت‌ها به‌دلیل داشتن جوانۀ انتهایی در زیر زمین و تروفیت‌ها به‌دلیل گذراندن شرایط سخت بهصورت بذر، دارای قابلیت سازگاری بیشتری در مناطق خشک و نیمه‌خشک با چرای شدید دام نسبت به کامفیت‌ها و فانروفیت‌ها هستند. در منطقۀ بوزداغی با اقلیم خشک و شدت چرای دام، همی‌کرپتوفیت‌ها و تروفیت‌ها به‌ترتیب با 3/31 و 8/29 درصد فراوان‌ترین شکل‌های زیستی منطقه هستند؛ ضمن اینکه اغلب در دامنههای کوهستانی و درههای منطقه، شکل‌های زیستی کامفیت و فانروفیت به‌ترتیب با 7/12 و 5/11 درصد سهم چشمگیری در فلور منطقه دارند. در سایر مناطق استان خراسان شمالی نیز نتایج مشابهی به دست آمده است؛ برای مثال همی‌کرپتوفیت‌ها و تروفیت‌ها در حوزۀ آبخیز فیروزه (Asaadi, 2009) به‌ترتیب با 8/36 و 7/25 درصد، در پارک ملی سالوک (Ezazi et al., 2014) با 7/36 و 4/34 درصد، در پارک ملی ساریگل (Rahchamani et al., 2014) با 9/34 و 9/33 درصد، در منطقۀ حفاظتشدۀ قورخود (Memariani et al., 2016a) با 9/38 و 4/23 درصد و در منطقۀ جوزک – چمنبید (Nadaf et al., 2017) با 4/35 و 7/34 درصد، فراوان‌ترین شکل‌های زیستی این مناطق را تشکیل می‌دهند.
نتیجه گیری
در پژوهش حاضر، فلور منطقۀ بوزداغی در خراسان شمالی بهصورت مقدماتی بررسی شد. نتایج پژوهش نشان داد در این منطقه، 252 گونۀ گیاهی از 173 جنس و 53 تیرۀ گیاهی موجود است که بیش از 5/63 درصد آنها به ناحیۀ رویشی ایران – تورانی تعلق دارد و بیانگر تعلق منطقۀ بوزداغی به این ناحیۀ رویشی است. به‌دلیل شرایط سخت محیطی، تیره‌های Asteraceae، Poaceae، Lamiaceae و Fabaceae و در بین شکل‌های زیستی، همی‌کرپتوفیت‌ها و تروفیت‌ها بیشترین فراوانی را دارند. براساس نتایج، منطقۀ بوزداغی غنای گونه‌ای به‌‌نسبت خوبی دارد؛ به همین دلیل باید منطقه‌‌ای کلیدی و مهم در مطالعات قلمداد و برای حفاظت از تنوع زیستی آن برنامه‌ریزی جامع و مطالعات تکمیلی انجام شود.
پیوست 1- فهرست گونه‌های گیاهی موجود در منطقۀ بوزداغی همراه با نام تیره، شکل زیستی و کوروتیپ. شکل‌های زیستی: Ch (کامفیت)، Ge (ژئوفیت)، He (همی‌کریپتوفیت)، Ph (فانروفیت) و Th (تروفیت). کوروتیپ: Cosm (جهانگستر)، ES (اروپا – سیبری)، IT (ایران – تورانی)، M (مدیترانه‌ای)، Pl (چندناحیه‌ای)، SA (صحارا – عربی) و SS (صحارا – سندی).
Appendix 1- List of plant species in the Booz Daghi region with family name, biological form, and chorotype. Life forms: Ch (chamaephyte), Ge (geophyte), He (hemicryptophyte), Ph (phanerophyte), and Th (therophyte). Chorotype: Cosm (Global), ES (Europe-Siberian), IT (Iran-Turanian), M (Mediterranean), Pl (Pluriregional), SA (Sahara-Arabian), and SS (Sahara-Sindian).
|
گونه |
شکل زیستی |
کوروتیپ |
کد هرباریومی |
|
Amaranthaceae |
|
|
|
|
Amaranthus blitoides S.Watson |
Th |
Cosm |
1117 |
|
Caroxylon gemmascens (Pall.) Tzvelev |
Ch |
IT |
1118 |
|
Gamanthus gamocarpus (Moq.) Bunge |
Th |
IT |
1119 |
|
Halothamnus glaucus (M.Bieb.) Botsch. |
Ch |
IT |
1120 |
|
Noaea mucronata (Forssk.) Asch. & Schweinf. |
Ch |
IT,M |
1121 |
|
Oxybasis chenopodioides (L.) S.Fuentes, Uotila & Borsch |
Th |
ES,M,IT |
1122 |
|
Salsola arbusculiformis Drobow |
Ch |
IT |
1123 |
|
Amaryllidaceae |
|
|
|
|
Allium scabriscapum Boiss. |
Ge |
IT |
1124 |
|
Allium cristophii subsp. golestanicum R.M.Fritsch |
Ge |
IT (En) |
1125 |
|
Allium grande lipsky |
Ge |
IT |
1126 |
|
Allium rubellum M.Bieb. |
Ge |
IT |
1127 |
|
Allium sarawschanicum Regel |
Ge |
IT |
1128 |
|
Anacardiaceae |
|
|
|
|
Pistacia vera L. |
Ph |
IT |
1129 |
|
Apiaceae |
|
|
|
|
Elaeosticta allioides (Regel & Schmalh.) Kljuykov, Pimenov & V.N.Tikhom. |
Ge |
IT |
1130 |
|
Elwendia afghanica (Beauverd) Pimenov & Kljuykov |
Ge |
IT |
1131 |
|
Elwendia kuhitangi (Nevski) Pimenov & Kljuykov |
Ge |
IT |
1132 |
|
Eryngium bungei Boiss. |
He |
IT |
1133 |
|
Eryngium caeruleum M.Bieb. |
He |
IT |
1134 |
|
Ferula ovina Boiss. |
He |
IT |
1135 |
|
Pimpinella puberula (DC.) Boiss. |
Th |
IT |
1136 |
|
Prangos latiloba Korovin |
He |
IT |
1137 |
|
Scandix stellata Banks & Sol. |
Th |
M,IT |
1138 |
|
Torilis leptophylla (L.) Rchb.f. |
Th |
M,IT |
1139 |
|
Turgenia latifolia (L.) Hoffm. |
Th |
M,IT,ES |
1140 |
|
Zosima absinthiifolia (Vent.) Link |
He |
IT |
1141 |
|
Apocynaceae |
|
|
|
|
Vincetoxicum pumilum Decne. |
He |
IT |
1142 |
|
Asparagaceae |
|
|
|
|
Hyacinthus litwinowii Czerniak. |
Ge |
IT |
1143 |
|
Asteraceae |
|
|
|
|
Achillea arabica Kotschy |
He |
M,IT |
1144 |
|
Achillea wilhelmsii K.Koch |
He |
M,IT |
1145 |
|
Amberboa amberboi (L.) Tzvelev |
Th |
IT |
1146 |
|
Artemisia turanica Krasch. |
Ch |
IT |
1147 |
|
Calendula arvensis L. |
Th |
ES,M,IT |
1148 |
|
Carduus pycnocephalus L. |
Th |
ES,M,IT |
1149 |
|
Carthamus lanatus subsp. turkestanicus (Popov) Hanelt |
Th |
ES,M,IT |
1150 |
|
Centaurea benedicta (L.) L. |
Th |
M,IT,ES |
1151 |
|
Centaurea iberica Trevir. ex Spreng. |
Th |
M,IT,ES |
1152 |
|
Centaurea virgata subsp. squarrosa (Boiss.) Gugler |
He |
IT |
1153 |
|
Centaurea depressa M.Bieb. |
Th |
IT,ES |
1154 |
|
Chardinia orientalis (L.) Kuntze |
Th |
IT |
1155 |
|
Cousinia arctotidifolia Bunge |
He |
IT |
1156 |
|
Cousinia deserti Bunge |
He |
IT |
1157 |
|
Cousinia hypopolia Bornm. & Sint. |
He |
IT |
1158 |
|
Cousinia stahliana Bornm. & Gauba |
He |
IT |
1159 |
|
Crepis kotschyana (Boiss.) Boiss. |
Th |
IT |
1160 |
|
Crepis willemetioides Boiss. |
Ge |
IT |
1161 |
|
Filago griffithii (A.Gray) Andrés-Sánchez & Galbany |
Th |
IT |
1162 |
|
Garhadiolus hedypnois Jaub. & Spach |
Th |
IT |
1163 |
|
Inula thapsoides (Spreng.) Spreng. |
Ge |
IT |
1164 |
|
Jurinea monocephala Aitch. & Hemsl. |
Ch |
IT |
1165 |
|
Karelinia caspia (Pall.) Less. |
He |
IT |
1166 |
|
Klasea latifolia (Boiss.) L.Martins |
He |
IT |
1167 |
|
Klasea leptoclada (Bornm. & Sint.) L.Martins |
He |
IT |
1168 |
|
Koelpinia linearis Pall. |
Th |
IT,SA |
1169 |
|
Leuzea repens (L.) D.J.N.Hind |
He |
IT,ES |
1170 |
|
Onopordum leptolepis DC. |
He |
IT |
1171 |
|
Silybum marianum (L.) Gaertn. |
Th |
M,IT,ES,SS |
1172 |
|
Sonchus oleraceus L. |
Th |
ES,M,IT,SS |
1173 |
|
Taraxacum sonchoides (D.Don) Sch. Bip. |
He |
IT |
1174 |
|
Berberidaceae |
|
|
|
|
Berberis integerrima Bunge |
Ph |
IT |
1175 |
|
Bongardia chrysogonum (L.) Spach |
Ge |
M,IT |
1176 |
|
Boraginaceae |
|
|
|
|
Lappula microcarpa (Ledeb.) Gürke |
Th |
IT |
1177 |
|
Nonea caspica (Willd.) G.Don |
Th |
IT |
1178 |
|
Onosma longiloba Bunge |
He |
IT |
1179 |
|
Paracaryum turcomanicum Bornm. & Sint. |
He |
IT |
1180 |
|
Rindera tetraspis Pall. |
He |
IT |
1181 |
|
Solenanthus circinnatus Ledeb. |
He |
IT |
1182 |
|
Trichodesma incanum (Bunge) A.DC. |
He |
IT |
1183 |
|
Brassicaceae |
|
|
|
|
Aethionema transhyrcanum (Czerniak.) N.Busch |
Ch |
IT |
1184 |
|
Alliaria petiolata (M.Bieb) Cavara & Grande |
He |
ES,M,IT |
1185 |
|
Alyssum desertorum Stapf |
Th |
ES,M,IT |
1186 |
|
Crambe cordifolia Steven |
He |
IT |
1187 |
|
Erysimum aitchisonii O.E.Schulz |
He |
IT |
1188 |
|
Eutrema renifolium (Boiss. & Hohen.) Al-Shehbaz, G.Q.Hao & J.Quan Liu |
He |
IT |
1189 |
|
Goldbachia laevigata DC. |
Th |
IT |
1190 |
|
Isatis tinctoria L. |
He |
M,IT |
1191 |
|
Lepidium draba L. |
Ge |
M,IT |
1192 |
|
Matthiola farinosa Bunge ex Boiss. |
He |
IT |
1193 |
|
Neotorularia dentata (Freyn & Sint.) Hedge & J.Léonard |
Th |
IT |
1194 |
|
Rapistrum rugosum (L.) All |
Th |
M,IT |
1195 |
|
Sinapis arvensis L. |
Th |
ES,M,IT |
1196 |
|
Strigosella africana (L.) Botsch. |
Th |
IT,SA,M |
1197 |
|
Capparaceae |
|
|
|
|
Capparis spinosa L. |
He |
M,IT |
1198 |
|
Caprifoliaceae |
|
|
|
|
Lomelosia rotata (M.Bieb) Greuter & Burdet |
Th |
IT |
1199 |
|
Lomelosia transcaspica (Rech.f.) P.Caputo & Del Guacchio |
Th |
IT |
1200 |
|
Lonicera iberica M.Bieb |
Ph |
IT |
1201 |
|
Valeriana coronata (L.) Mill. |
Th |
M,IT,ES |
1202 |
|
Valeriana szovitsiana (Fisch. & C.A.Mey.) Christenh. & Byng |
Th |
IT |
1203 |
|
Caryophyllaceae |
|
|
|
|
Acanthophyllum glandulosum Bunge ex Boiss. |
Ch |
IT |
1204 |
|
Acanthophyllum pachystegium Rech.f. |
Ch |
IT |
1205 |
|
Acanthophyllum lilacinum Schischk. |
Ch |
IT |
1206 |
|
Bufonia sintenisii Freyn |
Ch |
IT |
1207 |
|
Cerastium dichotomum L. |
Th |
M,IT |
1208 |
|
Gypsophila pilosa Huds. |
Th |
IT |
1209 |
|
Gypsophila vaccaria (L.) Sm. |
Th |
M,ES,IT |
1210 |
|
Petrorhagia cretica (L.) P.W.Ball & Heywood |
Th |
M,IT |
1211 |
|
Silene crispans Litv. |
He |
IT |
1212 |
|
Silene latifolia Poir. |
He |
ES,M,IT |
1213 |
|
Silene swertiifolia Boiss. |
Ch |
M,IT |
1214 |
|
Cistaceae |
|
|
|
|
Fumana procumbens (Dunal) Gren. & Godr. |
He |
ES,M,IT |
1215 |
|
Cleomaceae |
|
|
|
|
Cleome coluteoides Boiss. |
He |
IT |
1216 |
|
Convolvulaceae |
|
|
|
|
Convolvulus arvensis L. |
Ge |
Pl |
1217 |
|
Convolvulus calvertii Boiss. |
He |
IT |
1218 |
|
Convolvulus dorycnium L. |
Ch |
M,IT |
1219 |
|
Convolvulus fruticosus Pall. |
Ch |
IT |
1220 |
|
Convolvulus pseudocantabrica Schrenk ex Fisch. & C.A.Mey. |
He |
IT |
1221 |
|
Cressa cretica L. |
He |
M,IT,SS |
1222 |
|
Cornaceae |
|
|
|
|
Cornus meyeri (Pojark.) Pilip. |
Ph |
IT |
1223 |
|
Cupressaceae |
|
|
|
|
Juniperus polycarpos K.Koch |
Ph |
IT |
1224 |
|
Euphorbiaceae |
|
|
|
|
Euphorbia bungei Boiss. |
He |
IT |
1225 |
|
Euphorbia kopetdaghi (Prokh.) Prokh. |
He |
IT |
1226 |
|
Euphorbia monostyla Prokh. |
He |
IT |
1227 |
|
Fabaceae |
|
|
|
|
Astragalus ammodendron Bunge |
Ch |
IT |
1228 |
|
Astragalus auganus Bunge |
Th |
IT |
1229 |
|
Astragalus caprinus L. |
He |
SA,IT |
1230 |
|
Astragalus citrinus Bunge |
He |
IT |
1231 |
|
Astragalus curvipes Trautv. |
He |
IT |
1232 |
|
Astragalus gompholobium Benth. ex Bunge |
He |
IT |
1233 |
|
Astragalus jolderensis B.Fedtsch. |
He |
IT |
1234 |
|
Astragalus juratzkanus Freyn & Sint. |
Ch |
IT |
1235 |
|
Astragalus podolobus Boiss. & Hohen. |
Ch |
IT |
1236 |
|
Astragalus turkmenorum (Boriss.) Širj. |
Ch |
IT |
1237 |
|
Cercis griffithii Boiss. |
Ph |
IT |
1238 |
|
Colutea porphyrogramma Rech.f. |
Ph |
IT (En) |
1239 |
|
Glycyrrhiza glabra L. |
He |
ES,M,IT |
1240 |
|
Glycyrrhiza triphylla Fisch. & C.A.Mey. |
He |
IT |
1241 |
|
Lathyrus sativus L. |
He |
Pl |
1242 |
|
Lotus corniculatus L. |
He |
ES,M,IT |
1243 |
|
Medicago monantha (C.A.Mey.) Trautv. |
Th |
IT |
1244 |
|
Oxytropis kuchanensis Vassilcz. |
He |
IT (En) |
1245 |
|
Oxytropis sabzavarensis Maassoumi |
He |
IT (En) |
1246 |
|
Trigonella monantha (C.A.Mey.) Trautv. |
Th |
IT |
1247 |
|
Vicia monantha Retz. |
Th |
M,IT |
1248 |
|
Gentianaceae |
|
|
|
|
Gentiana olivieri Griseb. |
He |
IT |
1249 |
|
Geraniaceae |
|
|
|
|
Geranium kotschyi Boiss. |
Ge |
IT |
1250 |
|
Hypericaceae |
|
|
|
|
Hypericum elongatum Ledeb. ex Rchb. |
He |
IT,M |
1251 |
|
Hypericum scabrum L. |
Ch |
IT |
1252 |
|
Iridaceae |
|
|
|
|
Gladiolus atroviolaceus Boiss. |
Ge |
IT,M |
1253 |
|
Ixioliriaceae |
|
|
|
|
Ixiolirion tataricum (Pall.) Schult. & Schult.f. |
Ge |
IT |
1254 |
|
Juncaceae |
|
|
|
|
Juncus articulatus L. |
Ge |
Pl |
1255 |
|
Juncus inflexus L. |
Ge |
Pl |
1256 |
|
Lamiaceae |
|
|
|
|
Lallemantia royleana (Benth.) Benth. |
Th |
IT |
1257 |
|
Mentha longifolia var. chlorodictya Rech.f. |
Ge |
IT |
1258 |
|
Nepeta bodeana Bunge |
Ch |
IT |
1259 |
|
Nepeta elegantissima Jamzad & Serpoosh. |
Ch |
IT |
1260 |
|
Phlomoides boissieriana (Regel) Adylov, Kamelin & Makhm |
Ge |
IT |
1261 |
|
Phlomoides molucelloides (Bunge) Salmaki |
He |
IT |
1262 |
|
Salvia abrotanoides (Kar.) Sytsma |
Ph |
IT |
1263 |
|
Salvia atropatana Bunge |
He |
IT |
1264 |
|
Salvia chloroleuca Rech.f. & Aellen |
He |
IT |
1265 |
|
Scutellaria litwinowii Bornm. & Sint. |
Ch |
IT |
1266 |
|
Stachys annua L. subsp. annua |
Th |
ES,M,IT |
1267 |
|
Stachys lavandulifolia Vahl |
He |
IT |
1268 |
|
Stachys subaphylla Rech.f. |
Ch |
IT (En) |
1269 |
|
Stachys trinervis Aitch. & Hemsl. |
Ch |
IT |
1270 |
|
Stachys turcomanica Trautv. |
Ch |
IT |
1271 |
|
Teucrium chamaedrys subsp. syspirense (K.Koch) Rech.f. |
Ch |
IT |
1272 |
|
Teucrium polium L. |
Ch |
M,IT |
1273 |
|
Vitex agnus-castus L. |
Ph |
M,IT |
1274 |
|
Ziziphora capitata subsp. orientalis Rech.f. |
Th |
IT |
1275 |
|
Ziziphora clinopodioides Lam. |
Ch |
IT |
1276 |
|
Ziziphora persica Bunge |
Th |
IT |
1277 |
|
Ziziphora tenuior L. |
Th |
IT |
1278 |
|
Liliaceae |
|
|
|
|
Fritillaria raddeana Regel |
Ge |
IT |
1279 |
|
Tulipa hoogiana B.Fedtsch. |
Ge |
IT |
1280 |
|
Tulipa montana Lindl. |
Ge |
IT |
1281 |
|
Tulipa undulatifolia var. micheliana (Hoog) Wilford |
Ge |
IT |
1282 |
|
Lythraceae |
|
|
|
|
Lythrum hyssopifolia L. |
Th |
Pl |
1283 |
|
Malvaceae |
|
|
|
|
Alcea popovii Iljin |
He |
IT |
1284 |
|
Alcea rhyticarpa (Trautv.) Iljin |
He |
IT |
1285 |
|
Malva nicaeensis All. |
Th |
M,IT |
1286 |
|
Malva parviflora L. |
Th |
M,IT |
1287 |
|
Mazaceae |
|
|
|
|
Dodartia orientalis L. |
He |
IT |
1288 |
|
Moraceae |
|
|
|
|
Ficus carica L. |
Ph |
IT,M |
1289 |
|
Orobanchaceae |
|
|
|
|
Orobanche amoena C.A.Mey. |
Ge |
IT |
1290 |
|
Orobanche coelestis (Reut.) Boiss. & Reut. ex Beck |
Ge |
IT |
1291 |
|
Papaveraceae |
|
|
|
|
Glaucium elegans Fisch. & C.A.Mey. |
Th |
IT |
1292 |
|
Hypecoum pendulum L. |
Th |
M,IT |
1293 |
|
Phyllantaceae |
|
|
|
|
Andrachne telephioides L. |
He |
M,IT,SS |
1294 |
|
Platanaceae |
|
|
|
|
Platanus orientalis L. |
Ph |
M,IT |
1295 |
|
Plantaginaceae |
|
|
|
|
Plantago lanceolata L. |
He |
ES,M,IT,SS |
1296 |
|
Veronica anagallis-aquatica L. |
Ge |
Pl |
1297 |
|
Veronica hederifolia L. |
Th |
ES,M,IT |
1298 |
|
Plumbaginaceae |
|
|
|
|
Acantholimon pterostegium Bunge |
Ch |
IT |
1299 |
|
Poaceae |
|
|
|
|
Achnatherum parviflorum (Desf.) M.Nobis |
He |
M,IT |
1300 |
|
Aegilops tauschii Coss. |
Th |
IT |
1301 |
|
Aegilops triuncialis L. |
Th |
M,IT |
1302 |
|
Agropyron cristatum (L.) Gaertn. |
He |
Pl |
1303 |
|
Avena sativa L. |
Th |
IT |
1304 |
|
Bromus danthoniae Trin. |
Th |
IT |
1305 |
|
Bromus japonicus Houtt. subsp. japonicus |
Th |
ES,M,IT |
1306 |
|
Bromus kopetdagensis Drobow |
He |
IT |
1307 |
|
Cenchrus orientalis (Rich.) Morrone |
Ge |
SS,IT |
1308 |
|
Dactylis glomerata L. |
He |
Pl |
1309 |
|
Echinaria capitata (L.) Desf. |
Th |
M,IT |
1310 |
|
Eremopyrum bonaepartis (Spreng.) Nevski |
Th |
IT,M |
1311 |
|
Eremopyrum distans (K.Koch) Nevski |
Th |
IT |
1312 |
|
Heteranthelium piliferum (Sol.) Hochst. ex Jaub. & Spach |
Th |
IT |
1313 |
|
Hordeum marinum Huds. |
Th |
M,IT,ES |
1314 |
|
Hordeum spontaneum K.Koch |
Th |
M,IT |
1315 |
|
Lolium persicum Boiss. & Hohen. |
Th |
IT |
1316 |
|
Lolium rigidum Gaudin |
Th |
M,IT |
1317 |
|
Melica persica Kunth |
Ge |
IT,M |
1318 |
|
Phalaris minor Retz. |
Th |
M,IT |
1319 |
|
Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud. |
Ge |
Cosm |
1320 |
|
Poa bulbosa L. |
Ge |
M,IT,ES |
1321 |
|
Stipa pennata L. |
He |
IT,M,ES |
1322 |
|
Taeniatherum caput-medusae (L.) Nevski. |
Th |
M,IT,ES |
1323 |
|
Thinopyrum intermedium (Host) Barkworth & D.R.Dewey |
Ge |
ES,M,IT |
1324 |
|
Polygonaceae |
|
|
|
|
Atraphaxis intricata Mozaff. |
Ph |
IT (En) |
1325 |
|
Atraphaxis seravschanica Pavlov |
Ph |
IT |
1326 |
|
Atraphaxis spinosa L. |
Ph |
IT |
1327 |
|
Polygonum aviculare L. |
Th |
Pl |
1328 |
|
Polygonum hyrcanicum Rech.f. |
He |
IT |
1329 |
|
Rumex tuberosus L. |
Ge |
M,IT |
1330 |
|
Rumex turcomanicus (Rech.f.) Czerep. |
Ge |
IT |
1331 |
|
Primulaceae |
|
|
|
|
Samolus valerandi L. |
He |
Pl |
1332 |
|
Ranunculaceae |
|
|
|
|
Adonis flammea Jacq. |
Th |
ES,M,IT |
1333 |
|
Delphinium aquilegiifolium (Boiss.) Bornm. |
He |
IT (En) |
1334 |
|
Delphinium biternatum Huth |
Ge |
IT |
1335 |
|
Delphinium persicum Boiss. |
Th |
IT |
1336 |
|
Nigella integrifolia Regel |
Th |
IT |
1337 |
|
Thalictrum sultanabadense Stapf |
He |
IT |
1338 |
|
Resedaceae |
|
|
|
|
Reseda lutea L. |
Th,He |
ES,M,IT |
1339 |
|
Rhamnaceae |
|
|
|
|
Paliurus spina-christi Mill. |
Ph |
M,IT |
1340 |
|
Rhamnus erythroxyloides subsp. iranica (Bornm.) Mabb. |
Ph |
IT |
1341 |
|
Rosaceae |
|
|
|
|
Cotoneaster nummularius Fisch. & C.A.Mey. |
Ph |
IT,M |
1342 |
|
Crataegus microphylla K.Koch |
Ph |
IT,ES |
1343 |
|
Potentilla recta L. |
He |
ES,M,IT |
1344 |
|
Prunus lycioides (Spach) C.K.Schneid. |
Ch |
IT |
1345 |
|
Prunus microcarpa C.A.Mey. |
Ph |
IT |
1346 |
|
Prunus scoparia (Spach) C.K.Schneid. |
Ph |
IT |
1347 |
|
Rosa beggeriana Schrenk ex Fisch. & C.A.Mey. |
Ph |
IT |
1348 |
|
Rosa hemisphaerica Herrm. |
Ph |
IT |
1349 |
|
Rosa persica Michx. ex Juss. |
Ph |
IT |
1350 |
|
Sanguisorba minor subsp. balearica (Bourg. ex Nyman) Muñoz Garm. & C.Navarro |
He |
ES,M,IT |
1351 |
|
Rubiaceae |
|
|
|
|
Asperula glomerata subsp. turcomanica (Pobed.) Ehrend. & Schönb.-Tem. |
Ch |
IT |
1352 |
|
Callipeltis cucullaris (L) DC. |
Th |
IT,SA |
1353 |
|
Crucianella sintenisii Bornm. |
He |
IT |
1354 |
|
Galium tricornutum Dandy |
Th |
M,IT,ES |
1355 |
|
Galium verum L. |
He |
Pl |
1356 |
|
Rutaceae |
|
|
|
|
Haplophyllum acutifolium (DC.) G.Don |
He |
IT |
1357 |
|
Santalaceae |
|
|
|
|
Thesium ramosum Hayne |
Ge |
ES,M,IT |
1358 |
|
Sapindaceae |
|
|
|
|
Acer monspessulanum subsp. turcomanicum (Pojark. ex Czerniak.) Rech.f. |
Ph |
IT |
1359 |
|
Scrophulariaceae |
|
|
|
|
Scrophularia rostrata Boiss. & Buhse |
He |
IT |
1360 |
|
Scrophularia striata Boiss. |
He |
IT |
1361 |
|
Solanaceae |
|
|
|
|
Hyoscyamus pusillus L. |
Th |
IT,SA |
1362 |
|
Lycium depressum Stocks |
Ph |
IT |
1363 |
|
Tamaricaceae |
|
|
|
|
Reaumuria alternifolia (Labill.) Britten |
Ch |
IT |
1364 |
|
Tamarix arceuthoides Bunge |
Ph |
IT |
1365 |
|
Tamarix korolkowii Regel & Schmalh. |
Ph |
IT |
1366 |
|
Zygophyllaceae |
|
|
|
|
Zygophyllum atriplicoides Fisch. & C.A.Mey. |
Ph |
IT |
1367 |
|
Zygophyllum gontscharovii Boriss. |
Ph |
IT |
1368 |
)
