Authors
Department of Biology, Faculty of Science, Tarbiat Moallem University, Tehran, Iran
Abstract
Keywords
Main Subjects
مقدمه
شناخت اکوسیستم‌ها به همراه حفظ و نگهداری گونه‌های گیاهی آنها، به ویژه گونه‌های مفید و نادر، اساس توسعه پایدار و هرگونه بهره‌برداری اصولی و منطقی از طبیعت است. بهره‌برداری غیر اصولی از منابع طبیعی تجدید شونده بدون در نظرگرفتن استعداد و قابلیت بالقوه آنها، فشار غیر قابل تحملی را روی منابع طبیعی اعمال می‌نماید که نتیجه آن انقراض و انهدام گونه‌های با ارزش گیاهی و جانوری، آلودگی اکوسیستم‌های حیاتی آب‌ها، تالاب‌ها و ده‌ها مورد دیگر است. امروزه، مناطق تحت حفاظت و از جمله پارک‌های ملی به عنوان یکی از مفیدترین اشکال بهره‌وری پایدار و چند جانبه از سرزمین شناخته می‌شوند. نگهداری فرآیندهای اکولوژیک اساسی و سیستم‌های حیات‌بخش، حفظ حوزه‌های آبخیز، حفاظت از تنوع ژنتیکی، نگهداری از زیستگاه‌های حیات وحش، رویشگاه‌های گیاهی، به ویژه گونه‌های گیاهی و جانوری اندمیک، کمیاب، در خطر تهدید یا انقراض و حفظ تنوع زیستی محیط‌های آبی و خشکی، از عادی‌ترین فوایدی است که مناطق تحت حفاظت در صورت مدیریت مطلوب به جامعه عرضه می‌کنند.
در طی دهه اخیر، پژوهش‌هایی در زمینه مطالعات فلورستیکی مناطق مشابه در استان مازندران صورت گرفته است که از جمله می‌توان به اکبرزاده (1386)، فتحی واوسری و همکاران (1387)، Nazarian و همکاران (2004)، Sharifnia و همکاران (2007)، Jafari and Akhani (2008) و Naqinezhad و همکاران (2009) اشاره کرد. در این پژوهش تنوع گیاهی پارک ملی کیاسر در راستای تکمیل مطالعات فلور ایران مطالعه گردید.
مواد و روش‌ها
ویژگی‌های منطقه مورد مطالعه
منطقه جنگلی کیاسر واقع در استان مازندران، از شمال به منطقه طرح جنگل‌داری سری ایلال، از جنوب به مناطق پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه، از شرق به منطقه طرح جنگل‌داری الحاقی هفت خال و از غرب به محل اتصال رودخانه‌های کاردیکلا و تجن محدود می‌گردد. پارک ملی کیاسر منطقه‌ای کوهستانی در البرز مرکزی با مساحت 9530 هکتار بین طول‌های جغرافیایی ˝20 ́28 ˚53 تا ˝21́ 41 ˚53 شرقی و عرض‌های جغرافیایِى ˝38́ 7 ˚36 تا ˝10́ 15 ˚36 شمالی واقع شده است و از نظر موقعیت مکانی در۷۰ کیلومتری جنوب ساری قرار دارد (شکل 1).
شکل 1- تصویر ماهواره‌ای پارک ملى کیاسر (نقشه و نمودارها برگرفته از سازمان حفاظت محیط زیست استان مازندران)
متوسط بارندگی سالانه 650 میلی‌متر و دمای متوسط سالانه 12 درجه سانتی‌گراد است (شکل‌های 2، 3، 4). پایین‌ترین ارتفاع در محدوده پارک 883 متر و بالاترین ارتفاع 2775 متر از سطح دریاست. رودخانه جاری در پارک ملی کیاسر رودخانه لنگر، یکی از شاخه‌های سفیدرود است و رودخانه سفیدرود نیز یکی از شاخه‌های تجن است. رودخانه تجن در نهایت به دریای خزر می‌ریزد.
شکل 2– نمودار بارندگی ماهانه پارک ملی کیاسر
شکل 3- نمودار دمای ماهانه پارک ملی کیاسر
شکل 4- نمودار آمبروترمیک ایستگاه سینوپتیک کیاسر
روش مورد مطالعه
نمونه‌های گیاهی از زیستگاه‌های مختلف پارک ملی کیاسر طی سال‌های 1386 و 1387 به طور میانگین هر دو هفته یک بار جمع‌آوری شدند و به هرباریوم دانشگاه تربیت معلم (FAR) منتقل گردیدند. سپس با استفاده از فلورهای ایرانیکا (Rechinger, 1963-2010)، شوروی سابق(Komarov & Shishkin, 1963-2001) ، ترکیه (Davis, 1965-1988) و ایران (اسدی، 1389-1367) شناسایی گردیدند. همچنین برای شناسایی تعدادی از نمونه‌ها از فلور پارک ملی گلستان (Akhani, 1998)، رستنی‌های ایران (مبین، 1375-1359) و برای شناسایی نمونه‌های سرخس از فلور گیلان (قهرمانی‌نژاد، 1378) استفاده شد. در این تحقیق، در کل 720 نمونه گیاهی جمع‌آوری گردید که طی شماره‌های هرباریومی 3006 الی3500 در هرباریوم دانشگاه تربیت معلم نگهداری می‌شود.
شکل زیستی گیاهان جمع‌آوری شده بر اساس سیستم Raunkiaer (Archibold, 1996) تعیین و سپس طیف زیستی منطقه ترسیم گردید. مناطق انتشار گونه‌های گیاهی شناسایی شده از منطقه با استفاده از کتاب‌های فلور و منابع مذکور و همچنین فلورهای عراق (Townsend et al. (1966-1988 و فلسطین| (Zohary & Feindbrun-(Dothan 1966-1986 تعیین گردیدند. سپس کوروتیپ گونه‌ها با توجه به مناطق انتشار آنها و بر اساس تلفیقی از تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی رویش‌های ایران توسط Zohary (1973) ، Takhtajan (1986) و Leonard (1988) تشخیص داده شد. ضروری است اشاره گردد که اختصار اسامی مؤلفان تاکسون‌ها با سایت IPNI |(The (International Plant Name Index به آدرس اینترنتیhttp://ipni.org/ تطبیق و یکسان‌سازی شده‌اند. لذا وجود برخی تفاوت‌های احتمالی در مقاله حاضر به لحاظ اسم اختصاری مؤلف/ مؤلفان هر تاکسون با نگارش‌های مرسوم در کتاب‌ها و مقالات مربوط به فلور ایران می‌تواند به این خاطر باشد.
نتایج
در این مطالعه 377 گونه به همراه 22 واریته و 28 زیرگونه شناسایی شدند که به 321 جنس و 73 تیره تعلق دارند. از این تعداد 4 گونه نهانزاد شامل 3 گونه سرخس و 1 گونه از دم اسبیان هستند که متعلق به 4 جنس و 4 تیره هستند. بازدانگان دارای 4 گونه و 2 تیره، نهاندانگان تک لپه با 49 گونه، 34 جنس و 10 تیره و دولپه‌ای‌ها با 320 گونه، 279 جنس و 57 تیره هستند (جدول 1). تیره‌های Asteraceae با 43 گونه و30 جنس، Lamiaceae با 33 گونه و 16 جنس و تیره Fabaceae با 28 گونه و 10 جنس از نظر فراوانی گونه سهم بیشتری در فلور منطقه دارند. مهمترین جنس‌های گیاهی منطقه از نظر ترتیب غنای گونه‌ای عبارتند از : Veronica، Ranunculus، Stachys، Salvia و Astragalus.
شکل زیستی گیاهان منطقه نشان می‌دهد که همی‌کریپتوفیت‌ها با 136 گونه بیشترین فراوانی را دارند و پس از آنها تروفیت‌ها با 113 گونه، کریپتوفیت‌ها با 60 گونه، فانروفیت‌ها با 49 گونه، کامفیت‌ها 12 و اپی‌فیت‌ها با یک گونه در رتبه‌های بعدی قرار دارند (شکل 5). از نظر کورولوژیکی بیشترین فراوانی به ترتیب مربوط به عناصر ناحیه ایران – تورانی (120 گونه)، نواحی ایران – تورانی و اروپا - سیبری (72 گونه) و ناحیه اروپا - سیبری (47 گونه) است. 17 گونه پراکنش جهان وطن و 20 گونه پراکنش چند منطقه‌ای دارند (شکل 6). فهرست اسامی علمی کلیه گونه‌های منطقه و همچنین شکل‌های زیستی و کوروتیپ‌های آنها در جدول 2 به تفصیل آمده است.
جدول1- فراوانی گونه‌ها در گروه‌های تاکسونومیک
|
نهانزادان |
|
بازدانگان |
|
نهاندانگان |
||||
|
|
دم اسیبان |
سرخس‌ها |
|
گنتوفیت‌ها |
مخروطیان |
|
تک‌لپه‌ای‌ها |
دو لپه‌ای‌ها |
|
|
یک تیره |
سه تیره |
|
یک تیره |
یک تیره |
|
10 تیره |
57 تیره |
|
|
یک جنس |
سه جنس |
|
یک جنس |
دو جنس |
|
34 جنس |
279 جنس |
|
|
یک گونه |
سه گونه |
|
یک گونه |
سه گونه |
|
49 گونه |
320 گونه |
شکل 5- نمودار فراوانی شکل‌های زیستی گونه‌های گیاهی منطقه؛ شکل‌های زیستی: شکل‌های زیستی: =Ph فانروفیت، =Ch کامفیت، =He همی‌کریپتوفیت، =Cr کریپتوفیت، =Th تروفیت، =Ep اپی‌فیت.
شکل 6- نمودار فراوانی پراکنش جغرافیایی گونه‌های گیاهی منطقه؛ کوروتیپ‌ها: =Cosmجهان وطن، =Pl چند منطقه‌ای، =IT ایران - تورانی، =ES اروپا - سیبری، =M مدیترانه‌ای
بحث و نتیجه‌گیری
در منطقه مورد نظر تعدادی روستا وجود دارد. وجود مکان‌های اسکان انسان و دام در منطقه باعث شده است که پوشش گیاهی منطقه تخریب شده، در نتیجه گونه‌های انسان زاد نیز در آن حضور یابند. از آنجایی که چرای دام باعث تخریب پوشش گیاهی، کاهش تنوع زیستی و غالب شدن گیاهان یکساله و خاردار و بالشتکی می‌شود، از این رو تیره Asteraceae توانسته غالب گردد. تیره Fabaceae به دلیل این که بعضی از گونه‌های این تیره برای دام خوش خوراک نیستند توانسته است، گسترش یابد.
شکل زیستی گیاهان پارک ملی کیاسر نشان می‌دهد که شکل زیستی غالب منطقه همی‌کریپتوفیت (37 درصد) است که در اقلیم سرد و کوهستانی این شکل زیستی معمول است و نشان‌دهنده سازگاری آنها با شرایط اکولوژیک منطقه‌ای است. گیاهان با مکانیسم‌های مختلفی خود را با شرایط محیطی سازگار می‌کنند. تروفیت‌ها با مکانیسم گریز از خشکی خود را قادر می‌سازند که در دوره خشکی در خواب باشند و یا اینکه چرخه زندگی خود را در شرایط مناسب از نظر رطوبت تکمیل کنند.
دومین رتبه از نظر شکل زیستی مربوط به تروفیت‌ها (31 درصد) است که عواملی چند باعث فراوانی تروفیت‌هاست. برای مثال، مداخله انسان در پوشش گیاهی که باعث کاهش انبوهی گیاهان و در نتیجه کاهش مقدار آبی که این گیاهان از خاک جذب می‌کنند، می‌شود. بنابراین، فرصت توسعه گیاهان یک ساله افزوده می‌شود.
خاستگاه گونه‌ها با استفاده از مطالعات دقیق جغرافیایی گیاهی و ژئوبوتانیکی تعیین می‌گردد و تنها استفاده از مطالعات مربوط به پراکنش جغرافیایی گیاهان نمی‌تواند معرف خاستگاه آنها باشد. خاستگاه گونه‌هایی را که در یک ناحیه رویشی پراکنش دارند، می‌توان با اطمینان زیادی همان ناحیه انتشار در نظر گرفت، اما در مورد گونه‌های دو یا چند ناحیه ای انتشار وسیع‌تر در یک ناحیه رویشی نمی‌تواند بیانگر خاستگاه آنها باشد. پراکنش جغرافیایی گونه‌ها نشان می‌دهد که 120 گونه با بیشترین فراوانی مربوط به ناحیه ایران – تورانی است. با توجه به این که مقدار اندمیسم در مناطق کوهستانی بالاست (Zohary, 1973)، دلیل کاهش درصد گونه‌های انحصاری منطقه را به 11 گونه می‌توان این گونه عنوان کرد که چرای بیش از حد دام استمرار گونه‌زایی را متوقف نموده، امکان گسترش گونه‌های مقاوم و دارای پراکنش وسیع را افزایش می‌دهد.
جدول 2- فهرست، شکل‌های زیستی و کوروتیپ‌های گیاهان پارک ملی کیاسر؛ شکل‌های زیستی
|
کوروتیپ |
شکل زیستی |
تاکسون |
|
|
|
Adiantaceae |
|
Cosm |
Cr |
Adiantum capillus-veneris L. |
|
|
|
Polypodiaceae |
|
Pl |
Cr |
Polypodium vulgare L. |
|
|
|
Dennstaedtiaceae |
|
Cosm |
Cr |
Pteridium aquilinum (L.) Kuhn |
|
|
|
Equisetaceae |
|
Pl |
Cr |
Equeisetum arvense L. |
|
|
|
Ephedraceae |
|
IT |
Ph |
Ephedra major Host |
|
کوروتیپ |
شکل زیستی |
تاکسون |
|
|
|
Aceraceae |
|
ES |
Ph |
Acer campestre L. |
|
ES |
Ph |
Acer cappadocicum Gleditsch |
|
ES |
Ph |
Acer velutinum Boiss. var glabrescens Boiss. & Buhse |
|
|
|
Alliaceae |
|
IT |
Cr |
Allium atroviolaceum Boiss. |
|
IT/ES/SS |
Cr |
Allium convallarioides Grossh. |
|
ES |
Cr |
Allium erubescens K.Koch |
|
IT |
Cr |
Allium ubipetrense R.M.Fritsch |
|
|
|
Amaranthaceae |
|
IT |
Th |
Amaranthus retroflexus L. |
|
|
|
Apiaceae |
|
IT |
He |
Astrodaucus orientalis Drude |
|
IT/ES |
He |
Carum carvi L. |
|
IT/ES |
Th |
Caucalis platycarpos L. |
|
IT |
He |
Chaerophyllum macropodum Boiss. |
|
IT (En) |
Th |
Coriandrum sativum L. |
|
IT |
He |
Eryngium bungei Boiss. |
|
IT |
He |
Heracleum gorganicum Rech.f. |
|
IT |
He |
Pimpinella affinis Ledeb. |
|
IT/M |
Th |
Scandix stellata Banks & Soland. |
|
IT/ES |
Th |
Turgenia latifolia Hoffm. |
|
|
|
Apocynaceae |
|
IT/ES |
He |
Vinca herbacea Waldst. & Kit. |
|
Z |
He |
Vinca major L. |
|
|
|
Araceae |
|
IT |
Cr |
Arum rupicola Boiss. |
|
|
|
Asclepiadaceae |
|
IT |
He |
Vincetoxicum pumilum Decne. |
|
|
|
Asteraceae |
|
IT |
He |
Achillea biebersteinii Afanasiev |
|
IT/ES/M |
He |
Achillea setacea Waldst. & Kit. |
|
IT/ES/SS |
Th |
Achillea wilhelmsii K.Koch |
|
IT |
Th |
Anthemis altissima L. var. altissima |
|
IT/ES |
Th |
Anthemis altissima L. var.discoidea Iranshahr |
|
IT/ES |
Ch |
Arctium lappa L. |
|
IT |
Cr |
Artemisia aucheri Boiss. |
|
IT/ES/M |
Th |
Artemisia splendens Willd. |
|
IT/ES |
He |
Bellis perennis L. |
|
IT |
Th |
Carthamus lanatus L. |
|
IT |
Th |
Centaurea depressa M.Bieb. |
|
IT |
Cr |
Centaurea hyrcanica Bornm. |
|
IT |
Th |
Centaurea iberica Trevir. ex Spreng. |
|
IT |
He |
Centaurea virgata Lam. |
|
IT/M |
He |
Chondrilla juncea L. |
|
Pl |
He |
Cichorium intybus L. |
|
ES |
Cr |
Cirsium arvense (L.) Scop. |
|
IT |
He |
Cirsium echinus (M.Bieb.) Sch.Bip. |
|
IT/ES |
Cr |
Cirsium libanoticum DC. |
|
IT (En) |
He |
Cousinia esfandiarii Rech.f. & Aellen |
|
IT/ES |
He |
Crepis demavendi Bornm. |
|
IT |
Th |
Crepis pulchra L. |
|
کوروتیپ |
شکل زیستی |
تاکسون |
|
Z |
He |
Dahlia variabilis Desf. |
|
IT/ES |
He |
Echinops koelzii Rech.f. |
|
IT/ES |
Th |
Filago vulgaris Lam. |
|
Cosm |
Th |
Inula britannica L. |
|
IT/M |
Cr |
Inula oculus-christi L. |
|
IT/ES/M |
Ch |
Lactuca serriola L. |
|
IT |
He |
Leontodon asperrimus (Willd.) Endl. |
|
IT |
He |
Onopordon acanthium L. |
|
IT |
He |
Onopordon heteracanthum C.A.Mey. |
|
IT |
He |
Onopordon sp. |
|
IT/ES |
Cr |
Petasites hybridus (L.) G.Gaertn., B. Mey. & Scherb. |
|
IT |
He |
Scariola orientalis (Boiss.) Soják |
|
IT/ES |
He |
Scorzonera laciniata L. |
|
IT/ES/M |
Th |
Senecio vernalis Waldst. & Kit. |
|
IT/ES/M |
He |
Silybum marianum (L.) Gaertn. |
|
IT/M |
Th |
Sonchus asper (L.) Hill |
|
IT/ES/M |
Th |
Sonchus oleraceus L. |
|
IT |
He |
Tanacetum polycephalum Sch.Bip. |
|
IT/ES |
Cr |
Tragopogon graminifolius DC. |
|
IT/ES |
He |
Tragopogon reticulatus Boiss.& A.Huet |
|
IT |
He |
Tragopogon vvedenskyi Popov |
|
IT |
He |
Taraxacum montanum (C.A.Mey.) DC. |
|
Cosm |
Th |
Xanthium spinosum L. |
|
|
|
Berberidaceae |
|
IT |
Ph |
|
|
ES |
Ph |
Berberis vulgaris L. |
|
|
|
Betulaceae |
|
ES |
Ph |
Alnus subcordata C.A.Mey. |
|
|
|
Boraginaceae |
|
IT/ES |
He |
Anchusa Italica Retz. |
|
IT/ES |
Th |
Buglossoides arvensis (L.) I.M.Johnst. |
|
IT |
He |
Echium amoenum Fisch. & C.A.Mey. |
|
IT |
Th |
Heliotropium dissitiflorum Boiss. |
|
IT/ES |
Th |
Lappula barbata Gürke |
|
ES |
Cr |
Myosotis lithospermifolia (Willd.) Hornem. |
|
IT |
He |
Myosotis olympica Boiss. |
|
IT/ES |
Th |
Nonea lutea (Desr.) A.DC. |
|
IT |
He |
Onosma microcarpum DC. |
|
|
|
Brassicaceae |
|
Cosm |
Th |
Alyssum desertorum Stapf. |
|
IT/M |
Th |
Alyssum hirsutum M.Bieb. |
|
IT/M |
Th |
Alyssum linifolium Stephan ex Willd. |
|
IT |
Th |
Alyssum stapfii Vierh. |
|
IT/M |
He |
Arabis sagitatta (Bertol.) DC. |
|
|
|
Arabis sp. |
|
IT/M |
Th |
Brassica tournefortii Gouan |
|
Cosm |
Th |
Capsella bursa-pastoris Medik. |
|
IT/ES |
Th |
Cardamine parviflora L. |
|
IT/M |
He |
Cardaria draba (L.) Desv. |
|
IT/ES/M |
Th |
Descurainia sophia (L.) Schur |
|
ES/M |
He |
Erysimum cuspidatum DC. |
|
IT/ES/M |
Th |
Erysimum repandum L. |
|
IT/ES/M |
Th |
Goldbachia laevigata DC. |
|
IT |
Th |
Isatis buschiana Schischkin |
|
کوروتیپ |
شکل زیستی |
تاکسون |
|
IT/ES |
Th |
Sisymbrium altissimum L. |
|
IT (En) |
He |
Sisymbrium gaubae Rech.f. & Bornm. |
|
IT/ES/M |
Th |
Sisymbrium irio L. |
|
Pl |
Th |
Thlaspi arvense L. |
|
IT/M |
Th |
Thlaspi perfoliatum L. |
|
ES |
Th |
Thlaspi umbellatum Steven ex DC. |
|
|
|
Capparaceae |
|
IT |
Cr |
Cleome coluteoides Boiss. |
|
|
|
Caprifoliaceae |
|
ES |
Ph |
Lonicera bracteolaris Boiss. & Buhse |
|
ES |
Ph |
Lonicera floribunda Boiss. & Buhse |
|
ES |
Ph |
Lonicera iberica M.Bieb. |
|
IT/ES/M |
He |
Sambucus ebulus L. |
|
|
|
Caryophyllaceae |
|
IT |
Ch |
Acanthophyllum glandulosum Bunge ex Boiss. |
|
IT/ES/M |
Th |
Arenaria leptocladus (Reichenb.) Guss. |
|
Pl |
Th |
Arenaria serpyllifolia L. |
|
IT/M |
Th |
Cerastium glomeratum Thuill. |
|
IT |
Th |
Cerastium inflatum Link ex Sweet |
|
IT |
He |
Dianthus orientalis Adams. |
|
ES |
He |
Minuartia lineate (Boiss.) Bornm. |
|
IT |
Th |
Minuartia meyeri Bornm. |
|
IT/M |
He |
Petrorhagia saxifraga (L.) Link |
|
IT/ES |
He |
Silene latifolia Poir. |
|
ES |
He |
Silene schafta Gmel. ex Hohen. |
|
ES/M |
Cr |
Stellaria holostea L. |
|
Pl |
Th |
Stellaria media (L.) Vill. |
|
|
|
Chenopodiaceae |
|
IT |
Th |
Agriophyllum lateriflorum Moq. |
|
IT |
Th |
Ceratocarpus arenarius L. |
|
Cosm |
Th |
Chenopodium album L. |
|
IT |
Th |
Chenopodium foliosum Asch. |
|
IT/ES |
Th |
Chenopodium glaucum L. |
|
IT/M |
Ch |
Noaea mucronata (Forssk.) Asch. & Schweinf. |
|
|
|
Cistaceae |
|
IT/ES |
He |
Helianthemum nummularium Mill. |
|
|
|
Colchicaceae |
|
IT/ES |
Cr |
Colchicum kurdicum Stef. |
|
ES |
Cr |
Colchicum speciosum Steven |
|
|
|
Campanulaceae |
|
IT/ES |
He |
Campanula glomerata L. |
|
|
|
Cornaceae |
|
IT/ES/M |
Ph |
Cornus australis C.A.Mey. |
|
|
|
Convolvulaceae |
|
ES |
Th |
Calystegia silvatica Griseb. |
|
IT/M |
Th |
Convolvulus arvensis L. |
|
IT/M |
He |
Convolvulus cantabrica L. |
|
|
|
Coryllaceae |
|
IT/ES |
Ph |
Carpinus orientalis Mill. |
|
ES |
Ph |
Carpinus betulus L. |
|
|
|
Crassulaceae |
|
ES |
Th |
Sedum pallidum M.Bieb. |
|
|
|
Cupressaceae |
|
Pl |
Ph |
Juniperus communis L. |
|
M |
Ph |
Juniperus excelsa M.Bieb. |
|
کوروتیپ |
شکل زیستی |
تاکسون |
|
IT/ES |
Ph |
Thuja orientalis L. |
|
|
|
Cyperaceae |
|
IT |
Cr |
Carex diluta M.Bieb. |
|
ES/M |
He |
Carex divulsa Stokes |
|
|
|
Dipsacaceae |
|
IT |
He |
Cephalaria microcephala Boiss. |
|
IT/ES |
He |
Scabiosa columbaria L. |
|
|
|
Ephedraceae |
|
IT |
Ph |
Ephedra major Host |
|
|
|
Equisetaceae |
|
Pl |
Th |
Equisetum arvense L. |
|
|
|
Euphorbiaceae |
|
ES/M |
He |
Euphorbia amigdaloides L. |
|
IT/M |
Th |
Euphorbia falcata L. |
|
IT/ES/M |
Th |
Euphorbia helioscopia L. |
|
- |
He |
Euphorbia sp. |
|
|
|
Fabaceae |
|
IT |
Ch |
Astragalus denudatus C.Steven |
|
IT |
He |
Astragalus lineatus Lam. |
|
IT |
He |
Astragalus mercklinii Boiss & Buhse |
|
IT (En) |
He |
Astragalus nurensis Boiss & Buhse |
|
IT |
He |
Astragalus retamocarpus Boiss. & Hohen. ex Boiss. |
|
IT (En) |
He |
Astragalus vereskensis Maassoumi & Podlech |
|
IT (En) |
Ph |
Colutea buhsei (Boiss.) Shapar. |
|
ES |
He |
Coronilla varia L. |
|
IT/ES |
Th |
Lathyrus aphaca L. |
|
ES/M |
Th |
Lathyrus laxiflorus Desf. |
|
IT/ES |
He |
Lathyrus roseus Steven |
|
IT/ES |
Th |
Lathyrus sativus L. |
|
IT/ES/M |
He |
Lotus corniculatus L. |
|
IT |
Th |
Medicago lupulina L. |
|
Pl |
Th |
Medicago minima (L.) Bartal. |
|
IT |
Th |
Medicago sativa L. |
|
IT/ES/M |
Th |
Melilotus albus Medik. |
|
IT |
Th |
Melilotus officinalis (L.) Desr. |
|
IT/ES |
He |
Onobrychis altissima Grossh. |
|
IT |
Ch |
Onobrychis cornuta (L.) Desv. |
|
IT (En) |
He |
Onobrychis mazanderanica Rech.f. |
|
IT (En) |
He |
Oxytropis kotschyana Boiss. & Hohen. |
|
IT/ES/M |
Th |
Trifolium arvense L. |
|
IT/ES/M |
Th |
Trifolium campestre Schreb. |
|
IT/ES |
He |
Trifolium repens L. |
|
IT |
Th |
Trigonella spruneriana Boiss. |
|
IT/ES |
He |
Vicia cracca L. |
|
IT |
He |
Vicia crocea (Desf.) B.Fedtsch. |
|
|
|
Fagaceae |
|
ES |
Ph |
Fagus orientalis Lipsky |
|
ES |
Ph |
Quercus castaneaefolia C.A.Mey. |
|
ES |
Ph |
Quercus macranthera Fisch.& C.A.May. |
|
|
|
Fumariaceae |
|
ES |
Cr |
Corydalis angustifolia (M.Bieb.) DC. |
|
ES |
Cr |
Corydalis hyrcana Wendelbo |
|
IT/ES |
Th |
Fumaria asepala Boiss. |
|
IT/ES/M |
Th |
Fumaria vaillantii Loisel. |
|
|
|
Gentianaceae |
|
کوروتیپ |
شکل زیستی |
تاکسون |
|
IT/ES |
Th |
Centarium pulchellum (Swartz) Druce |
|
|
|
Geraniaceae |
|
IT/M |
Th |
Erodium ciconium (L.) L'Hér. |
|
IT/ES/M |
Th |
Erodium cicutarium (L.) L'Hér. |
|
IT/M |
Th |
Erodium malacoides (L.) L'Hér. |
|
IT |
Cr |
Geranium kotschyi Boiss. |
|
ES/M |
Th |
Geranium molle L. |
|
IT/ES |
He |
Geranium pyrenaicum Burm.f. |
|
|
|
Hamamelidaceae |
|
ES |
Ph |
Parrotia persica (DC.) C.A.Mey. |
|
|
|
Hypericaceae |
|
Pl |
He |
Hypericum perforatum L. |
|
|
|
Iridaceae |
|
IT/ES |
Cr |
Crocus biflorus Mill. |
|
IT/ES |
Cr |
Crocus speciosus M.Bieb. |
|
|
|
Ixioliriaceae |
|
IT/ES/SS |
Cr |
Ixiolirion tataricum (Pall.) Herb. & Traub |
|
|
|
Juncaceae |
|
Cosm |
Cr |
Juncus inflexus L. |
|
|
|
Juglandaceae |
|
ES |
Ph |
Juglans regia L. |
|
|
|
Lamiaceae |
|
IT/ES/M |
Ch |
Ajuga comata Stapf |
|
IT/ES |
He |
Clinopodium umbrosum (M.Bieb.) K.Koch |
|
IT/ES/M |
He |
Clinopodium vulgare L. |
|
IT |
Th |
Lallemantia royleana Benth. |
|
IT |
He |
Lamium album L. |
|
Cosm |
Th |
Lamium amplexicaule L. |
|
IT |
Th |
Marrubium astracanicum Jacq. |
|
IT |
He |
Marrubium vulgare L. |
|
- |
He |
Marrubium sp. |
|
IT |
He |
Mentha aquatica L. |
|
Cosm |
Cr |
Mentha longifolia Huds. |
|
IT/ES/M |
He |
Mentha pulegium L. |
|
Pl |
He |
Nepeta cataria L. |
|
IT |
He |
Nepeta crassifolia Boiss. & Buhse |
|
IT/ES |
He |
Origanum vulgare L. |
|
IT |
Ch |
Perovskia abrotanoides Kar. |
|
IT |
He |
Phlomis herbaventi L. subsp. kopetdaghensis (Knorring) Rech.f. |
|
IT |
He |
Phlomis herbaventi L. subsp. pungens (Willd.) Maire ex De Fillipps |
|
IT |
Th |
Prunella vulgaris L. |
|
IT/ES |
He |
Salvia aethiopis L. |
|
IT |
He |
Salvia multicaulis Vahl |
|
IT |
He |
Salvia sclarea L. |
|
IT |
He |
Salvia virgata Jacq. |
|
IT |
Th |
Salvia viridis L. |
|
IT (En) |
Ch |
Scutellaria pinnatifida A. Ham. |
|
ES |
He |
Stachys byzantina K.Koch |
|
IT |
He |
Stachys lavandulifolia Vahl |
|
IT |
He |
Stachys inflata Benth. |
|
ES |
He |
Stachys laxa Boiss. & Buhse |
|
IT (En) |
Cr |
Stachys setifera C.A.Mey. |
|
IT |
He |
Teucrium chamaedrys L. |
|
ES |
He |
Teucrium hyrcanicum L. |
|
کوروتیپ |
شکل زیستی |
تاکسون |
|
IT/M |
He |
Teucrium pollium L. |
|
IT |
Ch |
Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen. |
|
|
|
Liliaceae |
|
IT |
Cr |
Gagea confusa Terracc. |
|
IT/ES/M |
Cr |
Gagea lutea Ker Gawl. |
|
IT |
Cr |
Hyacinthus transcaspicus Litv. |
|
IT/M |
Cr |
Muscari neglectum Guss. ex Ten. |
|
IT (En) |
Cr |
Ornithogalum bungei Boiss. |
|
IT |
Cr |
Ornithogalum sintenisii Freyn |
|
IT/ES |
Cr |
Scilla greilhuberi Speta |
|
|
Cr |
Tulipa sp. |
|
|
|
Linaceae |
|
IT/ES |
He |
Linum nervosum Waldst & Kit. |
|
|
|
Loranthaceae |
|
Pl |
Ep |
Viscum album L. |
|
|
|
Lythraceae |
|
Pl |
He |
Lythrum salicaria L. |
|
|
|
Malvaceae |
|
ES |
He |
Alcea hyrcana (Grossh.) Grossh. |
|
IT |
He |
Alcea sulphurea Alef. |
|
IT/ES |
Th |
Malva neglecta Wallr. |
|
IT |
Th |
Malva sylvestris L. |
|
|
|
Moraceae |
|
IT/ES/M |
Ph |
Ficus carica L. |
|
|
|
Oleaceae |
|
ES |
Ph |
Fraxinus excelsior L. |
|
|
|
Onagraceae |
|
IT/ES |
Cr |
Epilobium confusum Hausskn. |
|
IT/ES |
He |
Epilobium hirsutum L. |
|
ES |
Cr |
Epilobium montanum L. |
|
|
|
Orchidaceae |
|
IT |
Cr |
Dactylorhyiza umbrosa (Kar. & Kir.) Nevski |
|
IT/ES |
Cr |
Orchis mascula L. |
|
IT/ES |
Cr |
Orchis simia Lam. |
|
|
|
Orobanchaceae |
|
IT/ES |
Cr |
Orobanche alba Steph. |
|
IT/ES |
He |
Orobanche cernua Loefl. |
|
|
|
Oxalidaceae |
|
IT/M |
Th |
Oxalis cotniculata L. |
|
|
|
Papaveraceae |
|
|
He |
Chelidonium majus L. |
|
IT |
Th |
Glaucium fimbrilligerum Boiss. |
|
ES |
Th |
Papaver chelidoniifolium Boiss. & Buhse |
|
IT |
Th |
Papaver dubium L. |
|
IT |
Th |
Roemeria refracta DC. |
|
|
|
Plantaginaceae |
|
Pl |
He |
Plantago lanceolata L. |
|
Pl |
Th |
Plantago major L. |
|
IT |
He |
Plantago maritima L. |
|
|
|
Plumbaginaceae |
|
IT |
Ch |
Acantholimon bodeanum Bunge |
|
|
|
Poaceae |
|
IT/M |
Th |
Aegilops triuncialis L. |
|
IT/ES/M |
He |
Agropyron pectiniforme Roem. & Schult. |
|
IT/M |
He |
Arrhenatherum elatius (L.) P. Beauv. ex J.Presl & C.Presl |
|
کوروتیپ |
شکل زیستی |
تاکسون |
|
Pl |
He |
Briza minor L. |
|
IT/ES/M |
Th |
Bromus scoparius L. |
|
IT/ES/M |
Th |
Bromus tectorum L. |
|
Cosm |
Cr |
cynodon dactylon (L.) Pers. |
|
IT/ES/M |
He |
Dactylis glomerata L. |
|
IT/M |
Th |
Eremopoa persica (Trin) Roshev. |
|
IT |
Th |
Eremopyrum bonaepartis (Spreng.) Nevski |
|
IT |
He |
Festuca ovina L. |
|
IT/ES/M |
Cr |
Hordeum bulbosum L. |
|
IT/M |
Th |
Hordeum glaucum Steud. |
|
IT/M |
Th |
Hordeum spontaneum K.Koch |
|
Cosm |
He |
Hordeum vulgare L. |
|
IT/ES |
He |
Lolium perenne L. |
|
IT/M |
Cr |
Melica persica Kunth |
|
IT/M |
Th |
Phalaris minor Retz. |
|
- |
He |
Phleum sp. |
|
Cosm |
He |
Phragmites australis (Cav.) Steud. |
|
Cosm |
Th |
Poa annua L. |
|
IT/ES/M |
Cr |
Poa bulbosa L. |
|
IT/ES |
Th |
Poa trivalis L. |
|
Pl |
Th |
Setaria viridis (L.) P.Beauv. |
|
IT/M |
He |
Stipa lagascae Roem. & Schul. |
|
|
|
Podophylloideae |
|
IT |
Cr |
Bongardia chrysogonum Boiss. |
|
|
|
Polygalaceae |
|
IT/ES |
He |
Polygala anatolica Boiss. & Heldr. |
|
ES |
He |
Polygala platypetra Bornm. & Gauba |
|
|
|
Polygonaceae |
|
IT |
Th |
Polygonum aviculare L. |
|
Pl |
Th |
Polygonum convolvulus L. |
|
ES |
He |
Polygonum hyrcanicum Rech.f. |
|
IT |
Ch |
Pteropyrum aucheri Jaub. & Spach. |
|
IT |
He |
Rumex crispus L. |
|
IT/ES |
Cr |
Rumex tuberosus L. |
|
|
|
Primulaceae |
|
IT |
Th |
Androsace maxima L. |
|
ES |
He |
Primula auriculata Lam. |
|
ES |
He |
Primula heterochroma Stapf |
|
|
|
Ranunculaceae |
|
IT/ES/M |
Th |
Adonis flammea Jacq. |
|
IT/ES/M |
Th |
Ceratocephala falcate (L.) Pers. |
|
IT/M |
Ch |
Consolida orientalis (J.Gay) R.Schrödinger |
|
IT |
Th |
Delphinium tuberosum Auch. ex Boiss. |
|
IT |
Cr |
Ficaria kochii (Ledeb.) Iranshahr & Rech.f. |
|
IT (En) |
Cr |
Ranunculus buhsei Boiss. |
|
IT/ES/M |
Th |
Ranunculus bulbosus L. |
|
IT/ES |
He |
Ranunculus cicutarius Schlecht. |
|
IT/M |
He |
Ranunculus constantinopolitanus d'Urv. |
|
Pl |
Th |
Ranunculus muricatus L. |
|
|
|
Resedaceae |
|
IT/ES/M |
Th |
Reseda lutea L. |
|
|
|
Rhamnaceae |
|
IT/M |
Ph |
Paliurus spin-christii Mill. |
|
|
|
Rosaceae |
|
IT/ES |
Cr |
Agrimona eupatoria L. |
|
کوروتیپ |
شکل زیستی |
تاکسون |
|
IT |
Ph |
Amygdalus lycioides Spach |
|
IT |
Ph |
Cerasus pseudoprostrata Pojark. |
|
IT/ES |
Ph |
Cotoneaster nummulariodes Pojark. |
|
Cosm |
Ph |
Crataegus meyeri Pojark. |
|
IT |
Ph |
Crataegus microphylla K.Koch |
|
IT |
Ph |
Crataegus pentagyna Waldst. & Kit. ex Willd. |
|
IT |
Ph |
Cydonia oblonga Mill. |
|
ES |
Cr |
Fragaria vesca L. |
|
IT/ES |
He |
Geum rivale L. |
|
IT/ES/M |
He |
Geum urbanum L. |
|
IT/ES |
Ph |
Malus domestica Borkh. |
|
IT/ES/M |
Ph |
Mespilus germanica L. |
|
IT/ES |
He |
Potentilla inclinata Vill. |
|
ES |
Th |
Potentilla meyeri Boiss. |
|
IT/ES |
Cr |
Potentilla reptans L. |
|
ES |
Ph |
Prunus divaricata Ledeb. |
|
ES |
Ph |
Prunus spinosa L. |
|
ES |
Ph |
Pyrus boissieriana Buhse |
|
IT/ES/M |
Ph |
Rosa canina L. |
|
IT |
Ph |
Rosa canina × iberica |
|
IT |
Ph |
Rosa iberica Steven |
|
ES |
Ph |
Rubus hyrcanus Juz. |
|
IT/ES |
Ph |
Rubus sanctus Schreb. |
|
IT/ES |
He |
Sanguisorba minor Scop. |
|
|
|
Rubiaceae |
|
IT/ES/M |
Th |
Asperula arvensis L. |
|
IT |
Th |
Asperula setosa Jaub.& Spach |
|
IT/ES/M |
Th |
Galium aparine L. |
|
IT/M |
Cr |
Galium verum L. |
|
IT/SS |
Th |
Callipletis cucullaria (L.) Stev. |
|
IT |
He |
Cruciata taurica (Pall.) Ehrend. |
|
|
|
Salicaceae |
|
IT/ES |
Ph |
Populus nigra L. |
|
ES |
Ph |
|
|
|
|
Scrophulariaceae |
|
IT |
He |
Digitalis nervosa Steud. & Hochst. ex Benth. |
|
IT |
He |
Verbascum cheiranthifolium Boiss. |
|
IT/ES |
He |
Verbascum gossypinum M.Bieb. |
|
IT/ES |
He |
Verbascum sinuatum L. |
|
IT/ES |
Th |
Verbascum stachydiforme Boiss. & Buhse |
|
Cosm |
He |
Veronica anaglis-aquatica L. |
|
IT/ES |
Th |
Veronica arguteserrata Regel & Schmalh |
|
IT |
He |
Veronica orientalis Mill. |
|
Cosm |
Th |
Veronica persica Poir. |
|
|
|
Solanaceae |
|
IT |
He |
Hyoscyamus turcomanicus Pojark. |
|
Cosm |
Th |
Solanum nigrum L. |
|
|
|
Tamaricaceae |
|
IT/ES |
Ph |
Tamarix ramosissima Ledeb. |
|
|
|
Ulmaceae |
|
ES |
Ph |
Celtis australis L. |
|
ES |
Ph |
Zelkova carpinifolia Dippel |
|
|
|
Urticaceae |
|
Pl |
He |
Urtica dioica L. |
|
|
|
Verbeneaceae |
|
کوروتیپ |
شکل زیستی |
تاکسون |
|
IT/M |
He |
Verbena officinalis L. |
|
|
|
Violaceae |
|
ES |
Cr |
Viola alba Besser. |
|
ES |
Cr |
Viola suavis M.Bieb. |
|
ES |
Th |
Viola tricolor L. |
|
|
|
Zygophyllaceae |
|
IT/ES/M |
He |
Peganum harmala L. |
|
IT/ES |
He |
Zygophyllum fabago L. |
مخفف‌ها عبارتند از: =Ph فانروفیت، =Ch کامفیت، =He همی‌کریپتوفیت، =Cr کریپتوفیت، =Th تروفیت، =Ep اپی‌فیت. کوروتیپ‌ها: =Cosm جهان وطن، =Pl چندمنطقه‌ای، =IT ایران – تورانی، =ES اروپا – سیبری، =M مدیترانه‌ای، =SS صحارا- سندی، =En انحصاری، Z= کاشته شده
سپاسگزاری
نگارندگان از سرکار خانم دکتر عطار و جناب آقای مهندس محمدرضا جوهرچی به خاطر شناسایی برخی نمونه‌ها صمیمانه تشکر می‌کنند. همچنین از جناب آقای دکتر یونس عصری برای مطالعه بسیار دقیق این مقاله و انجام اصلاحات مناسب نیز تشکر و سپاسگزاری می‌گردد. این پژوهش نتیجه بخشی از طرح تحقیقاتی مطالعه مناطق حفاظت‌شده در سازمان حفاظت محیط زیست کشور است که بدین وسیله مؤلف اول از آن سازمان تشکر و قدردانی می‌نماید.
)