بررسی فلوریستیک پارک ملی کیاسر

نویسندگان

1 دانشیار علوم گیاهی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم گیاهی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم، تهران، ایران

چکیده

پارک ملی کیاسر منطقه‌ای کوهستانی در البرز مرکزی است که در بخش کیاسر، در۷۰ کیلومتری جنوب شهرستان ساری واقع شده است. متوسط بارندگی سالانه منطقه 650 میلی‌متر و دمای متوسط سالانه 12 درجه سانتی‌گراد است. حدود 720 نمونه گیاهی طی سال‌های 1386 و1387 جمع‌آوری شد که به 377 گونه، 321 جنس و 73 تیره تعلق دارند. بیشترین تعداد گونه‌ها در گروه دو لپه‌ای‌ها با 320 گونه و بعد از آن به ترتیب تک لپه‌ای‌ها با تعداد 49 گونه، بازدانگان 4 گونه و نهانزادان آوندی با 4 گونه قرار دارند. تیره‌های Asteraceae (43 گونه) و Lamiaceae (33 گونه) و جنس‌های Astragalus، Salvia و Stachys دارای بیشترین غنای گونه‌ای هستند. در میان گیاهان منطقه 11 گونه انحصاری ایران وجود دارد. شکل زیستی گونه‌ها بر اساس روش طبقه‌بندی رونکیه مشخص شد. در این منطقه، همی‌کریپتوفیت‌ها (37 درصد) شکل زیستی غالب بوده، پس از آن به ترتیب تروفیت‌ها (31 درصد) و کریپتوفیت‌ها (16 درصد) قرار دارند. با بررسی کورولوژی گونه‌ها مشخص گردید که بیشترین عناصر به ناحیه ایران- تورانی (120 گونه) تعلق دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Floristic study of Kiasar National Park, Iran

نویسندگان [English]

  • Farrokh Ghahremaninejad 1
  • Samaneh Agheli 2
1 Department of Biology, Faculty of Science, Tarbiat Moallem University, Tehran, Iran
2 Department of Biology, Faculty of Science, Tarbiat Moallem University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Kiyasar National Park is a mountainous region in Mazandaran province, Kiyasar district, 70 kilometers far from Sari city, with an area of approximately 9530 hectares. The altitude of the area ranges from 883 m to 2775 m in Shahdeg pick. This park is located in the central Alborz. The mean annual rainfall is 650 mm and the mean annual temperature is 12˚C. Based on classical methods of regional floristic studies, approximately 720 specimens were collected during 2007 through 2008. The total number of 378 identified plant species belonged to 321 genera and 73 families. The dicots with 320 species were the richest group, following by monocots with 49 species, gymnosperms with 4 species and pteridophytes with 5 species respectively. The largest families were Asteraceae (43 species), Lamiaceae (33 species), and the most diverse genera included Astragalus, Salvia and Stachys. There were 11 endemic species among the plants of the area. The life form of all plant species was determined via Raunkier,s method. Hemicryptophytes constituting 37% of the biological types were dominant, followed by therophytes and cryphtophytes with 31% and 16% respectively. The largest chorotype was Irano-Turanian, with 120 species.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Flora
  • Life Form
  • Chorotypes
  • Kiyasar National Park
  • Mazandaran Province

مقدمه

شناخت اکوسیستم‌ها به همراه حفظ و نگهداری گونه‌های گیاهی آنها، به ویژه گونه‌های مفید و نادر، اساس توسعه پایدار و هرگونه بهره‌برداری اصولی و منطقی از طبیعت است. بهره‌برداری غیر اصولی از منابع طبیعی تجدید شونده بدون در نظرگرفتن استعداد و قابلیت بالقوه آنها، فشار غیر قابل‌ تحملی را روی منابع طبیعی اعمال می‌نماید که نتیجه آن انقراض و انهدام گونه‌های با ارزش گیاهی و جانوری، آلودگی اکوسیستم‌های حیاتی آب‌ها، تالاب‌ها و ده‌ها مورد دیگر است. امروزه، مناطق تحت حفاظت و از جمله پارک‌های ملی به عنوان یکی از مفیدترین اشکال بهره‌وری پایدار و چند جانبه از سرزمین شناخته می‌شوند. نگهداری فرآیندهای اکولوژیک اساسی و سیستم‌های حیات‌بخش، حفظ حوزه‌های آبخیز، حفاظت از تنوع ژنتیکی، نگهداری از زیستگاه‌های حیات ‌وحش، رویشگاه‌های گیاهی، به ویژه گونه‌های گیاهی و جانوری اندمیک، کمیاب، در خطر تهدید یا انقراض و حفظ تنوع زیستی محیط‌های آبی و خشکی، از عادی‌ترین فوایدی است که مناطق تحت حفاظت در صورت مدیریت مطلوب به جامعه عرضه می‌کنند.

در طی دهه اخیر، پژوهش‌هایی در زمینه مطالعات فلورستیکی مناطق مشابه در استان مازندران صورت گرفته است که از جمله می‌توان به اکبرزاده (1386)، فتحی واوسری و همکاران (1387)، Nazarian و همکاران (2004)، Sharifnia و همکاران (2007)، Jafari and Akhani (2008) و Naqinezhad و همکاران (2009) اشاره کرد. در این پژوهش تنوع گیاهی پارک ملی کیاسر در راستای تکمیل مطالعات فلور ایران مطالعه گردید.

 

 

مواد و روش‌ها

ویژگی‌های منطقه مورد مطالعه

منطقه جنگلی کیاسر واقع در استان مازندران، از شمال به منطقه طرح جنگل‌داری سری ایلال، از جنوب به مناطق پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه، از شرق به منطقه طرح جنگل‌داری الحاقی هفت خال و از غرب به محل اتصال رودخانه‌های کاردیکلا و تجن محدود می‌گردد. پارک ملی کیاسر منطقه‌ای کوهستانی در البرز مرکزی با مساحت 9530 هکتار بین طول‌های جغرافیایی ˝20 ́28 ˚53 تا ˝21́ 41 ˚53 شرقی و عرض‌های جغرافیایِى ˝38́ 7 ˚36 تا ˝10́ 15 ˚36 شمالی واقع شده است و از نظر موقعیت مکانی در۷۰ کیلومتری جنوب ساری قرار دارد (شکل 1).

 

 

شکل 1- تصویر ماهواره‌ای پارک ملى کیاسر (نقشه و نمودارها برگرفته از سازمان حفاظت محیط زیست استان مازندران)

 

 

متوسط بارندگی سالانه 650 میلی‌متر و دمای متوسط سالانه 12 درجه سانتی‌گراد است (شکل‌های 2، 3، 4). پایین‌ترین ارتفاع در محدوده پارک 883 متر و بالاترین ارتفاع 2775 متر از سطح دریاست. رودخانه جاری در پارک ملی کیاسر رودخانه لنگر، یکی از شاخه‌های سفیدرود است و رودخانه سفیدرود نیز یکی از شاخه‌های تجن است. رودخانه تجن در نهایت به دریای خزر می‌ریزد.

 

 


 

شکل 2 نمودار بارندگی ماهانه پارک ملی کیاسر

 

 

شکل 3- نمودار دمای ماهانه پارک ملی کیاسر

 

 

شکل 4- نمودار آمبروترمیک ایستگاه سینوپتیک کیاسر

 


روش مورد مطالعه

نمونه‌های گیاهی از زیستگاه‌های مختلف پارک ملی کیاسر طی سال‌های 1386 و 1387 به طور میانگین هر دو هفته یک بار جمع‌آوری شدند و به هرباریوم دانشگاه تربیت معلم (FAR) منتقل گردیدند. سپس با استفاده از فلورهای ایرانیکا (Rechinger, 1963-2010)، شوروی سابق(Komarov & Shishkin, 1963-2001) ، ترکیه (Davis, 1965-1988) و ایران (اسدی، 1389-1367) شناسایی گردیدند. همچنین برای شناسایی تعدادی از نمونه‌ها از فلور پارک ملی گلستان (Akhani, 1998)، رستنی‌های ایران (مبین، 1375-1359) و برای شناسایی نمونه‌های سرخس از فلور گیلان (قهرمانی‌نژاد، 1378) استفاده شد. در این تحقیق، در کل 720 نمونه گیاهی جمع‌آوری گردید که طی شماره‌های هرباریومی 3006 الی3500 در هرباریوم دانشگاه تربیت معلم نگهداری می‌شود.

شکل زیستی گیاهان جمع‌آوری شده بر اساس سیستم Raunkiaer (Archibold, 1996) تعیین و سپس طیف زیستی منطقه ترسیم گردید. مناطق انتشار گونه‌های گیاهی شناسایی شده از منطقه با استفاده از کتاب‌های فلور و منابع مذکور و همچنین فلورهای عراق (Townsend et al. (1966-1988 و فلسطین| (Zohary & Feindbrun-(Dothan 1966-1986 تعیین گردیدند. سپس کوروتیپ گونه‌ها با توجه به مناطق انتشار آنها و بر اساس تلفیقی از تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی رویش‌های ایران توسط Zohary (1973) ، Takhtajan (1986) و Leonard (1988) تشخیص داده شد. ضروری است اشاره گردد که اختصار اسامی مؤلفان تاکسون‌ها با سایت IPNI |(The (International Plant Name Index به آدرس اینترنتیhttp://ipni.org/ تطبیق و یکسان‌سازی شده‌اند. لذا وجود برخی تفاوت‌های احتمالی در مقاله حاضر به لحاظ اسم اختصاری مؤلف/ مؤلفان هر تاکسون با نگارش‌های مرسوم در کتاب‌ها و مقالات مربوط به فلور ایران می‌تواند به این خاطر باشد.

 

نتایج

در این مطالعه 377 گونه به همراه 22 واریته و 28 زیرگونه شناسایی شدند که به 321 جنس و 73 تیره تعلق دارند. از این تعداد 4 گونه نهانزاد شامل 3 گونه سرخس و 1 گونه از دم اسبیان هستند که متعلق به 4 جنس و 4 تیره هستند. بازدانگان دارای 4 گونه و 2 تیره، نهاندانگان تک لپه با 49 گونه، 34 جنس و 10 تیره و دولپه‌ای‌ها با 320 گونه، 279 جنس و 57 تیره هستند (جدول 1). تیره‌های Asteraceae با 43 گونه و30 جنس، Lamiaceae با 33 گونه و 16 جنس و تیره Fabaceae با 28 گونه و 10 جنس از نظر فراوانی گونه سهم بیشتری در فلور منطقه دارند. مهمترین جنس‌های گیاهی منطقه از نظر ترتیب غنای گونه‌ای عبارتند از : Veronica، Ranunculus، Stachys، Salvia و Astragalus.

شکل زیستی گیاهان منطقه نشان می‌دهد که همی‌کریپتوفیت‌ها با 136 گونه بیشترین فراوانی را دارند و پس از آنها تروفیت‌ها با 113 گونه، کریپتوفیت‌ها با 60 گونه، فانروفیت‌ها با 49 گونه، کامفیت‌ها 12 و اپی‌فیت‌ها با یک گونه در رتبه‌های بعدی قرار دارند (شکل 5). از نظر کورولوژیکی بیشترین فراوانی به ترتیب مربوط به عناصر ناحیه ایران تورانی (120 گونه)، نواحی ایران تورانی و اروپا - سیبری (72 گونه) و ناحیه اروپا - سیبری (47 گونه) است. 17 گونه پراکنش جهان وطن و 20 گونه پراکنش چند منطقه‌ای دارند (شکل 6). فهرست اسامی علمی کلیه گونه‌های منطقه و همچنین شکل‌های زیستی و کوروتیپ‌های آنها در جدول 2 به تفصیل آمده است.

 

 

 

جدول1- فراوانی گونه‌ها در گروه‌های تاکسونومیک

نهانزادان

 

بازدانگان

 

نهاندانگان

 

دم اسیبان

سرخس‌ها

 

گنتوفیت‌ها

مخروطیان

 

تک‌لپه‌ای‌ها

دو لپه‌ای‌ها

 

یک تیره

سه تیره

 

یک تیره

یک تیره

 

10 تیره

57 تیره

 

یک جنس

سه جنس

 

یک جنس

دو جنس

 

34 جنس

279 جنس

 

یک گونه

سه گونه

 

یک گونه

سه گونه

 

49 گونه

320 گونه

                 

 

 

شکل 5- نمودار فراوانی شکل‌های زیستی گونه‌های گیاهی منطقه؛ شکل‌های زیستی: شکل‌های زیستی: =Ph فانروفیت، =Ch کامفیت، =He همی‌کریپتوفیت، =Cr کریپتوفیت، =Th تروفیت، =Ep اپی‌فیت.

 

 

شکل 6- نمودار فراوانی پراکنش جغرافیایی گونه‌های گیاهی منطقه؛ کوروتیپ‌ها: =Cosmجهان وطن، =Pl چند منطقه‌ای، =IT ایران - تورانی، =ES اروپا - سیبری، =M مدیترانه‌ای

 

 

 

 


بحث و نتیجه‌گیری

در منطقه مورد نظر تعدادی روستا وجود دارد. وجود مکان‌های اسکان انسان و دام در منطقه باعث شده است که پوشش گیاهی منطقه تخریب شده، در نتیجه گونه‌های انسان زاد نیز در آن حضور یابند. از آنجایی که چرای دام باعث تخریب پوشش گیاهی، کاهش تنوع زیستی و غالب شدن گیاهان یکساله و خاردار و بالشتکی می‌شود، از این رو تیره Asteraceae توانسته غالب گردد. تیره Fabaceae به دلیل این که بعضی از گونه‌های این تیره برای دام خوش خوراک نیستند توانسته است، گسترش یابد.

شکل زیستی گیاهان پارک ملی کیاسر نشان می‌دهد که شکل زیستی غالب منطقه همی‌کریپتوفیت (37 درصد) است که در اقلیم سرد و کوهستانی این شکل زیستی معمول است و نشان‌دهنده سازگاری آنها با شرایط اکولوژیک منطقه‌ای است. گیاهان با مکانیسم‌های مختلفی خود را با شرایط محیطی سازگار می‌کنند. تروفیت‌ها با مکانیسم گریز از خشکی خود را قادر می‌سازند که در دوره خشکی در خواب باشند و یا اینکه چرخه زندگی خود را در شرایط مناسب از نظر رطوبت تکمیل کنند.

دومین رتبه از نظر شکل زیستی مربوط به تروفیت‌ها (31 درصد) است که عواملی چند باعث فراوانی تروفیت‌هاست. برای مثال، مداخله انسان در پوشش گیاهی که باعث کاهش انبوهی گیاهان و در نتیجه کاهش مقدار آبی که این گیاهان از خاک جذب می‌کنند، می‌شود. بنابراین، فرصت توسعه گیاهان یک ساله افزوده می‌شود.

خاستگاه گونه‌ها با استفاده از مطالعات دقیق جغرافیایی گیاهی و ژئوبوتانیکی تعیین می‌گردد و تنها استفاده از مطالعات مربوط به پراکنش جغرافیایی گیاهان نمی‌تواند معرف خاستگاه آنها باشد. خاستگاه گونه‌هایی را که در یک ناحیه رویشی پراکنش دارند، می‌توان با اطمینان زیادی همان ناحیه انتشار در نظر گرفت، اما در مورد گونه‌های دو یا چند ناحیه ای انتشار وسیع‌تر در یک ناحیه رویشی نمی‌تواند بیانگر خاستگاه آن‌ها باشد. پراکنش جغرافیایی گونه‌ها نشان می‌دهد که 120 گونه با بیشترین فراوانی مربوط به ناحیه ایران تورانی است. با توجه به این که مقدار اندمیسم در مناطق کوهستانی بالاست (Zohary, 1973)، دلیل کاهش درصد گونه‌های انحصاری منطقه را به 11 گونه می‌توان این گونه عنوان کرد که چرای بیش از حد دام استمرار گونه‌زایی را متوقف نموده، امکان گسترش گونه‌های مقاوم و دارای پراکنش وسیع را افزایش می‌دهد.


 

جدول 2- فهرست، شکل‌های زیستی و کوروتیپ‌های گیاهان پارک ملی کیاسر؛ شکل‌های زیستی

کوروتیپ

شکل زیستی

تاکسون

 

 

Adiantaceae

Cosm

Cr

Adiantum capillus-veneris L.

 

 

Polypodiaceae

Pl

Cr

Polypodium vulgare L.

 

 

Dennstaedtiaceae

Cosm

Cr

Pteridium aquilinum (L.) Kuhn

 

 

Equisetaceae

Pl

Cr

Equeisetum arvense L.

 

 

Ephedraceae

IT

Ph

Ephedra major Host

کوروتیپ

شکل زیستی

تاکسون

 

 

Aceraceae

ES

Ph

Acer campestre L.

ES

Ph

Acer cappadocicum Gleditsch

ES

Ph

Acer velutinum Boiss. var glabrescens Boiss. & Buhse

 

 

Alliaceae

IT

Cr

Allium atroviolaceum Boiss.

IT/ES/SS

Cr

Allium convallarioides Grossh.

ES

Cr

Allium erubescens K.Koch

IT

Cr

Allium ubipetrense R.M.Fritsch

 

 

Amaranthaceae

IT

Th

Amaranthus retroflexus L.

 

 

Apiaceae

IT

He

Astrodaucus orientalis Drude

IT/ES

He

Carum carvi L.

IT/ES

Th

Caucalis platycarpos L.

IT

He

Chaerophyllum macropodum Boiss.

IT (En)

Th

Coriandrum sativum L.

IT

He

Eryngium bungei Boiss.

IT

He

Heracleum gorganicum Rech.f.

IT

He

Pimpinella affinis Ledeb.

IT/M

Th

Scandix stellata Banks & Soland.

IT/ES

Th

Turgenia latifolia Hoffm.

 

 

Apocynaceae

IT/ES

He

Vinca herbacea Waldst. & Kit.

Z

He

Vinca major L.

 

 

Araceae

IT

Cr

Arum rupicola Boiss.

 

 

Asclepiadaceae

IT

He

Vincetoxicum pumilum Decne.

 

 

Asteraceae

IT

He

Achillea biebersteinii Afanasiev

IT/ES/M

He

Achillea setacea Waldst. & Kit.

IT/ES/SS

Th

Achillea wilhelmsii K.Koch

IT

Th

Anthemis altissima L. var. altissima

IT/ES

Th

Anthemis altissima L. var.discoidea Iranshahr

IT/ES

Ch

Arctium lappa L.

IT

Cr

Artemisia aucheri Boiss.

IT/ES/M

Th

Artemisia splendens Willd.

IT/ES

He

Bellis perennis L.

IT

Th

Carthamus lanatus L.

IT

Th

Centaurea depressa M.Bieb.

IT

Cr

Centaurea hyrcanica Bornm.

IT

Th

Centaurea iberica Trevir. ex Spreng.

IT

He

Centaurea virgata Lam.

IT/M

He

Chondrilla juncea L.

Pl

He

Cichorium intybus L.

ES

Cr

Cirsium arvense (L.) Scop.

IT

He

Cirsium echinus (M.Bieb.) Sch.Bip.

IT/ES

Cr

Cirsium libanoticum DC.

IT (En)

He

Cousinia esfandiarii Rech.f. & Aellen

IT/ES

He

Crepis demavendi Bornm.

IT

Th

Crepis pulchra L.

کوروتیپ

شکل زیستی

تاکسون

Z

He

Dahlia variabilis Desf.

IT/ES

He

Echinops koelzii Rech.f.

IT/ES

Th

Filago vulgaris Lam.

Cosm

Th

Inula britannica L.

IT/M

Cr

Inula oculus-christi L.

IT/ES/M

Ch

Lactuca serriola L.

IT

He

Leontodon asperrimus (Willd.) Endl.

IT

He

Onopordon acanthium L.

IT

He

Onopordon heteracanthum C.A.Mey.

IT

He

Onopordon sp.

IT/ES

Cr

Petasites hybridus (L.) G.Gaertn., B. Mey. & Scherb.

IT

He

Scariola orientalis (Boiss.) Soják

IT/ES

He

Scorzonera laciniata L.

IT/ES/M

Th

Senecio vernalis Waldst. & Kit.

IT/ES/M

He

Silybum marianum (L.) Gaertn.

IT/M

Th

Sonchus asper (L.) Hill

IT/ES/M

Th

Sonchus oleraceus L.

IT

He

Tanacetum polycephalum Sch.Bip.

IT/ES

Cr

Tragopogon graminifolius DC.

IT/ES

He

Tragopogon reticulatus Boiss.& A.Huet

IT

He

Tragopogon vvedenskyi Popov

IT

He

Taraxacum montanum (C.A.Mey.) DC.

Cosm

Th

Xanthium spinosum L.

 

 

Berberidaceae

IT

Ph

Berberis integerrima Bunge

ES

Ph

Berberis vulgaris L.

 

 

Betulaceae

ES

Ph

Alnus subcordata C.A.Mey.

 

 

Boraginaceae

IT/ES

He

Anchusa Italica Retz.

IT/ES

Th

Buglossoides arvensis (L.) I.M.Johnst.

IT

He

Echium amoenum Fisch. & C.A.Mey.

IT

Th

Heliotropium dissitiflorum Boiss.

IT/ES

Th

Lappula barbata Gürke

ES

Cr

Myosotis lithospermifolia (Willd.) Hornem.

IT

He

Myosotis olympica Boiss.

IT/ES

Th

Nonea lutea (Desr.) A.DC.

IT

He

Onosma microcarpum DC.

 

 

Brassicaceae

Cosm

Th

Alyssum desertorum Stapf.

IT/M

Th

Alyssum hirsutum M.Bieb.

IT/M

Th

Alyssum linifolium Stephan ex Willd.

IT

Th

Alyssum stapfii Vierh.

IT/M

He

Arabis sagitatta (Bertol.) DC.

 

 

Arabis sp.

IT/M

Th

Brassica tournefortii Gouan

Cosm

Th

Capsella bursa-pastoris Medik.

IT/ES

Th

Cardamine parviflora L.

IT/M

He

Cardaria draba (L.) Desv.

IT/ES/M

Th

Descurainia sophia (L.) Schur

ES/M

He

Erysimum cuspidatum DC.

IT/ES/M

Th

Erysimum repandum L.

IT/ES/M

Th

Goldbachia laevigata DC.

IT

Th

Isatis buschiana Schischkin

کوروتیپ

شکل زیستی

تاکسون

IT/ES

Th

Sisymbrium altissimum L.

IT (En)

He

Sisymbrium gaubae Rech.f. & Bornm.

IT/ES/M

Th

Sisymbrium irio L.

Pl

Th

Thlaspi arvense L.

IT/M

Th

Thlaspi perfoliatum L.

ES

Th

Thlaspi umbellatum Steven ex DC.

 

 

Capparaceae

IT

Cr

Cleome coluteoides Boiss.

 

 

Caprifoliaceae

ES

Ph

Lonicera bracteolaris Boiss. & Buhse

ES

Ph

Lonicera floribunda Boiss. & Buhse

ES

Ph

Lonicera iberica M.Bieb.

IT/ES/M

He

Sambucus ebulus L.

 

 

Caryophyllaceae

IT

Ch

Acanthophyllum glandulosum Bunge ex Boiss.

IT/ES/M

Th

Arenaria leptocladus (Reichenb.) Guss.

Pl

Th

Arenaria serpyllifolia L.

IT/M

Th

Cerastium glomeratum Thuill.

IT

Th

Cerastium inflatum Link ex Sweet

IT

He

Dianthus orientalis Adams.

ES

He

Minuartia lineate (Boiss.) Bornm.

IT

Th

Minuartia meyeri Bornm.

IT/M

He

Petrorhagia saxifraga (L.) Link

IT/ES

He

Silene latifolia Poir.

ES

He

Silene schafta Gmel. ex Hohen.

ES/M

Cr

Stellaria holostea L.

Pl

Th

Stellaria media (L.) Vill.

 

 

Chenopodiaceae

IT

Th

Agriophyllum lateriflorum Moq.

IT

Th

Ceratocarpus arenarius L.

Cosm

Th

Chenopodium album L.

IT

Th

Chenopodium foliosum Asch.

IT/ES

Th

Chenopodium glaucum L.

IT/M

Ch

Noaea mucronata (Forssk.) Asch. & Schweinf.

 

 

Cistaceae

IT/ES

He

Helianthemum nummularium Mill.

 

 

Colchicaceae

IT/ES

Cr

Colchicum kurdicum Stef.

ES

Cr

Colchicum speciosum Steven

 

 

Campanulaceae

IT/ES

He

Campanula glomerata L.

 

 

Cornaceae

IT/ES/M

Ph

Cornus australis C.A.Mey.

 

 

Convolvulaceae

ES

Th

Calystegia silvatica Griseb.

IT/M

Th

Convolvulus arvensis L.

IT/M

He

Convolvulus cantabrica L.

 

 

Coryllaceae

IT/ES

Ph

Carpinus orientalis Mill.

ES

Ph

Carpinus betulus L.

 

 

Crassulaceae

ES

Th

Sedum pallidum M.Bieb.

 

 

Cupressaceae

Pl

Ph

Juniperus communis L.

M

Ph

Juniperus excelsa M.Bieb.

کوروتیپ

شکل زیستی

تاکسون

IT/ES

Ph

Thuja orientalis L.

 

 

Cyperaceae

IT

Cr

Carex diluta M.Bieb.

ES/M

He

Carex divulsa Stokes

 

 

Dipsacaceae

IT

He

Cephalaria microcephala Boiss.

IT/ES

He

Scabiosa columbaria L.

 

 

Ephedraceae

IT

Ph

Ephedra major Host

 

 

Equisetaceae

Pl

Th

Equisetum arvense L.

 

 

Euphorbiaceae

ES/M

He

Euphorbia amigdaloides L.

IT/M

Th

Euphorbia falcata L.

IT/ES/M

Th

Euphorbia helioscopia L.

-

He

Euphorbia sp.

 

 

Fabaceae

IT

Ch

Astragalus denudatus C.Steven

IT

He

Astragalus lineatus Lam.

IT

He

Astragalus mercklinii Boiss & Buhse

IT (En)

He

Astragalus nurensis Boiss & Buhse

IT

He

Astragalus retamocarpus Boiss. & Hohen. ex Boiss.

IT (En)

He

Astragalus vereskensis Maassoumi & Podlech

IT (En)

Ph

Colutea buhsei (Boiss.) Shapar.

ES

He

Coronilla varia L.

IT/ES

Th

Lathyrus aphaca L.

ES/M

Th

Lathyrus laxiflorus Desf.

IT/ES

He

Lathyrus roseus Steven

IT/ES

Th

Lathyrus sativus L.

IT/ES/M

He

Lotus corniculatus L.

IT

Th

Medicago lupulina L.

Pl

Th

Medicago minima (L.) Bartal.

IT

Th

Medicago sativa L.

IT/ES/M

Th

Melilotus albus Medik.

IT

Th

Melilotus officinalis (L.) Desr.

IT/ES

He

Onobrychis altissima Grossh.

IT

Ch

Onobrychis cornuta (L.) Desv.

IT (En)

He

Onobrychis mazanderanica Rech.f.

IT (En)

He

Oxytropis kotschyana Boiss. & Hohen.

IT/ES/M

Th

Trifolium arvense L.

IT/ES/M

Th

Trifolium campestre Schreb.

IT/ES

He

Trifolium repens L.

IT

Th

Trigonella spruneriana Boiss.

IT/ES

He

Vicia cracca L.

IT

He

Vicia crocea (Desf.) B.Fedtsch.

 

 

Fagaceae

ES

Ph

Fagus orientalis Lipsky

ES

Ph

Quercus castaneaefolia C.A.Mey.

ES

Ph

Quercus macranthera Fisch.& C.A.May.

 

 

Fumariaceae

ES

Cr

Corydalis angustifolia (M.Bieb.) DC.

ES

Cr

Corydalis hyrcana Wendelbo

IT/ES

Th

Fumaria asepala Boiss.

IT/ES/M

Th

Fumaria vaillantii Loisel.

 

 

Gentianaceae

کوروتیپ

شکل زیستی

تاکسون

IT/ES

Th

Centarium pulchellum (Swartz) Druce

 

 

Geraniaceae

IT/M

Th

Erodium ciconium (L.) L'Hér.

IT/ES/M

Th

Erodium cicutarium (L.) L'Hér.

IT/M

Th

Erodium malacoides (L.) L'Hér.

IT

Cr

Geranium kotschyi Boiss.

ES/M

Th

Geranium molle L.

IT/ES

He

Geranium pyrenaicum Burm.f.

 

 

Hamamelidaceae

ES

Ph

Parrotia persica (DC.) C.A.Mey.

 

 

Hypericaceae

Pl

He

Hypericum perforatum L.

 

 

Iridaceae

IT/ES

Cr

Crocus biflorus Mill.

IT/ES

Cr

Crocus speciosus M.Bieb.

 

 

Ixioliriaceae

IT/ES/SS

Cr

Ixiolirion tataricum (Pall.) Herb. & Traub

 

 

Juncaceae

Cosm

Cr

Juncus inflexus L.

 

 

Juglandaceae

ES

Ph

Juglans regia L.

 

 

Lamiaceae

IT/ES/M

Ch

Ajuga comata Stapf

IT/ES

He

Clinopodium umbrosum (M.Bieb.) K.Koch

IT/ES/M

He

Clinopodium vulgare L.

IT

Th

Lallemantia royleana Benth.

IT

He

Lamium album L.

Cosm

Th

Lamium amplexicaule L.

IT

Th

Marrubium astracanicum Jacq.

IT

He

Marrubium vulgare L.

-

He

Marrubium sp.

IT

He

Mentha aquatica L.

Cosm

Cr

Mentha longifolia Huds.

IT/ES/M

He

Mentha pulegium L.

Pl

He

Nepeta cataria L.

IT

He

Nepeta crassifolia Boiss. & Buhse

IT/ES

He

Origanum vulgare L.

IT

Ch

Perovskia abrotanoides Kar.

IT

He

Phlomis herbaventi L. subsp. kopetdaghensis (Knorring) Rech.f.

IT

He

Phlomis herbaventi L. subsp. pungens (Willd.) Maire ex De Fillipps

IT

Th

Prunella vulgaris L.

IT/ES

He

Salvia aethiopis L.

IT

He

Salvia multicaulis Vahl

IT

He

Salvia sclarea L.

IT

He

Salvia virgata Jacq.

IT

Th

Salvia viridis L.

IT (En)

Ch

Scutellaria pinnatifida A. Ham.

ES

He

Stachys byzantina K.Koch

IT

He

Stachys lavandulifolia Vahl

IT

He

Stachys inflata Benth.

ES

He

Stachys laxa Boiss. & Buhse

IT (En)

Cr

Stachys setifera C.A.Mey.

IT

He

Teucrium chamaedrys L.

ES

He

Teucrium hyrcanicum L.

کوروتیپ

شکل زیستی

تاکسون

IT/M

He

Teucrium pollium L.

IT

Ch

Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen.

 

 

Liliaceae

IT

Cr

Gagea confusa Terracc.

IT/ES/M

Cr

Gagea lutea Ker Gawl.

IT

Cr

Hyacinthus transcaspicus Litv.

IT/M

Cr

Muscari neglectum Guss. ex Ten.

IT (En)

Cr

Ornithogalum bungei Boiss.

IT

Cr

Ornithogalum sintenisii Freyn

IT/ES

Cr

Scilla greilhuberi Speta

 

Cr

Tulipa sp.

 

 

Linaceae

IT/ES

He

Linum nervosum Waldst & Kit.

 

 

Loranthaceae

Pl

Ep

Viscum album L.

 

 

Lythraceae

Pl

He

Lythrum salicaria L.

 

 

Malvaceae

ES

He

Alcea hyrcana (Grossh.) Grossh.

IT

He

Alcea sulphurea Alef.

IT/ES

Th

Malva neglecta Wallr.

IT

Th

Malva sylvestris L.

 

 

Moraceae

IT/ES/M

Ph

Ficus carica L.

 

 

Oleaceae

ES

Ph

Fraxinus excelsior L.

 

 

Onagraceae

IT/ES

Cr

Epilobium confusum Hausskn.

IT/ES

He

Epilobium hirsutum L.

ES

Cr

Epilobium montanum L.

 

 

Orchidaceae

IT

Cr

Dactylorhyiza umbrosa (Kar. & Kir.) Nevski

IT/ES

Cr

Orchis mascula L.

IT/ES

Cr

Orchis simia Lam.

 

 

Orobanchaceae

IT/ES

Cr

Orobanche alba Steph.

IT/ES

He

Orobanche cernua Loefl.

 

 

Oxalidaceae

IT/M

Th

Oxalis cotniculata L.

 

 

Papaveraceae

 

He

Chelidonium majus L.

IT

Th

Glaucium fimbrilligerum Boiss.

ES

Th

Papaver chelidoniifolium Boiss. & Buhse

IT

Th

Papaver dubium L.

IT

Th

Roemeria refracta DC.

 

 

Plantaginaceae

Pl

He

Plantago lanceolata L.

Pl

Th

Plantago major L.

IT

He

Plantago maritima L.

 

 

Plumbaginaceae

IT

Ch

Acantholimon bodeanum Bunge

 

 

Poaceae

IT/M

Th

Aegilops triuncialis L.

IT/ES/M

He

Agropyron pectiniforme Roem. & Schult.

IT/M

He

Arrhenatherum elatius (L.) P. Beauv. ex J.Presl & C.Presl

کوروتیپ

شکل زیستی

تاکسون

Pl

He

Briza minor L.

IT/ES/M

Th

Bromus scoparius L.

IT/ES/M

Th

Bromus tectorum L.

Cosm

Cr

cynodon dactylon (L.) Pers.

IT/ES/M

He

Dactylis glomerata L.

IT/M

Th

Eremopoa persica (Trin) Roshev.

IT

Th

Eremopyrum bonaepartis (Spreng.) Nevski

IT

He

Festuca ovina L.

IT/ES/M

Cr

Hordeum bulbosum L.

IT/M

Th

Hordeum glaucum Steud.

IT/M

Th

Hordeum spontaneum K.Koch

Cosm

He

Hordeum vulgare L.

IT/ES

He

Lolium perenne L.

IT/M

Cr

Melica persica Kunth

IT/M

Th

Phalaris minor Retz.

-

He

Phleum sp.

Cosm

He

Phragmites australis (Cav.) Steud.

Cosm

Th

Poa annua L.

IT/ES/M

Cr

Poa bulbosa L.

IT/ES

Th

Poa trivalis L.

Pl

Th

Setaria viridis (L.) P.Beauv.

IT/M

He

Stipa lagascae Roem. & Schul.

 

 

Podophylloideae

IT

Cr

Bongardia chrysogonum Boiss.

 

 

Polygalaceae

IT/ES

He

Polygala anatolica Boiss. & Heldr.

ES

He

Polygala platypetra Bornm. & Gauba

 

 

Polygonaceae

IT

Th

Polygonum aviculare L.

Pl

Th

Polygonum convolvulus L.

ES

He

Polygonum hyrcanicum Rech.f.

IT

Ch

Pteropyrum aucheri Jaub. & Spach.

IT

He

Rumex crispus L.

IT/ES

Cr

Rumex tuberosus L.

 

 

Primulaceae

IT

Th

Androsace maxima L.

ES

He

Primula auriculata Lam.

ES

He

Primula heterochroma Stapf

 

 

Ranunculaceae

IT/ES/M

Th

Adonis flammea Jacq.

IT/ES/M

Th

Ceratocephala falcate (L.) Pers.

IT/M

Ch

Consolida orientalis (J.Gay) R.Schrödinger

IT

Th

Delphinium tuberosum Auch. ex Boiss.

IT

Cr

Ficaria kochii (Ledeb.) Iranshahr & Rech.f.

IT (En)

Cr

Ranunculus buhsei Boiss.

IT/ES/M

Th

Ranunculus bulbosus L.

IT/ES

He

Ranunculus cicutarius Schlecht.

IT/M

He

Ranunculus constantinopolitanus d'Urv.

Pl

Th

Ranunculus muricatus L.

 

 

Resedaceae

IT/ES/M

Th

Reseda lutea L.

 

 

Rhamnaceae

IT/M

Ph

Paliurus spin-christii Mill.

 

 

Rosaceae

IT/ES

Cr

Agrimona eupatoria L.

کوروتیپ

شکل زیستی

تاکسون

IT

Ph

Amygdalus lycioides Spach

IT

Ph

Cerasus pseudoprostrata Pojark.

IT/ES

Ph

Cotoneaster nummulariodes Pojark.

Cosm

Ph

Crataegus meyeri Pojark.

IT

Ph

Crataegus microphylla K.Koch

IT

Ph

Crataegus pentagyna Waldst. & Kit. ex Willd.

IT

Ph

Cydonia oblonga Mill.

ES

Cr

Fragaria vesca L.

IT/ES

He

Geum rivale L.

IT/ES/M

He

Geum urbanum L.

IT/ES

Ph

Malus domestica Borkh.

IT/ES/M

Ph

Mespilus germanica L.

IT/ES

He

Potentilla inclinata Vill.

ES

Th

Potentilla meyeri Boiss.

IT/ES

Cr

Potentilla reptans L.

ES

Ph

Prunus divaricata Ledeb.

ES

Ph

Prunus spinosa L.

ES

Ph

Pyrus boissieriana Buhse

IT/ES/M

Ph

Rosa canina L.

IT

Ph

Rosa canina × iberica

IT

Ph

Rosa iberica Steven

ES

Ph

Rubus hyrcanus Juz.

IT/ES

Ph

Rubus sanctus Schreb.

IT/ES

He

Sanguisorba minor Scop.

 

 

Rubiaceae

IT/ES/M

Th

Asperula arvensis L.

IT

Th

Asperula setosa Jaub.& Spach

IT/ES/M

Th

Galium aparine L.

IT/M

Cr

Galium verum L.

IT/SS

Th

Callipletis cucullaria (L.) Stev.

IT

He

Cruciata taurica (Pall.) Ehrend.

 

 

Salicaceae

IT/ES

Ph

Populus nigra L.

ES

Ph

Salix aegyptiaca L.

 

 

Scrophulariaceae

IT

He

Digitalis nervosa Steud. & Hochst. ex Benth.

IT

He

Verbascum cheiranthifolium Boiss.

IT/ES

He

Verbascum gossypinum M.Bieb.

IT/ES

He

Verbascum sinuatum L.

IT/ES

Th

Verbascum stachydiforme Boiss. & Buhse

Cosm

He

Veronica anaglis-aquatica L.

IT/ES

Th

Veronica arguteserrata Regel & Schmalh

IT

He

Veronica orientalis Mill.

Cosm

Th

Veronica persica Poir.

 

 

Solanaceae

IT

He

Hyoscyamus turcomanicus Pojark.

Cosm

Th

Solanum nigrum L.

 

 

Tamaricaceae

IT/ES

Ph

Tamarix ramosissima Ledeb.

 

 

Ulmaceae

ES

Ph

Celtis australis L.

ES

Ph

Zelkova carpinifolia Dippel

 

 

Urticaceae

Pl

He

Urtica dioica L.

 

 

Verbeneaceae

کوروتیپ

شکل زیستی

تاکسون

IT/M

He

Verbena officinalis L.

 

 

Violaceae

ES

Cr

Viola alba Besser.

ES

Cr

Viola suavis M.Bieb.

ES

Th

Viola tricolor L.

 

 

Zygophyllaceae

IT/ES/M

He

Peganum harmala L.

IT/ES

He

Zygophyllum fabago L.

 

مخفف‌ها عبارتند از: =Ph فانروفیت، =Ch کامفیت، =He همی‌کریپتوفیت، =Cr کریپتوفیت، =Th تروفیت، =Ep اپی‌فیت. کوروتیپ‌ها: =Cosm جهان وطن، =Pl چندمنطقه‌ای، =IT ایران تورانی، =ES اروپا سیبری، =M مدیترانه‌ای، =SS صحارا- سندی، =En انحصاری، Z= کاشته شده

 

 

 


سپاسگزاری

نگارندگان از سرکار خانم دکتر عطار و جناب آقای مهندس محمدرضا جوهرچی به خاطر شناسایی برخی نمونه‌ها صمیمانه تشکر می‌کنند. همچنین از جناب آقای دکتر یونس عصری برای مطالعه بسیار دقیق این مقاله و انجام اصلاحات مناسب نیز تشکر و سپاسگزاری می‌گردد. این پژوهش نتیجه بخشی از طرح تحقیقاتی مطالعه مناطق حفاظت‌شده در سازمان حفاظت محیط زیست کشور است که بدین وسیله مؤلف اول از آن سازمان تشکر و قدردانی می‌نماید.

 منابع
اسدی، م. (سرویراستار). (1389-1367). فلور ایران، شماره‌های 66-1. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور.
اکبرزاده، م. 1386. بررسی فلورستیک، شکل زیستی و کورولوژی گیاهان مراتع ییلاقی واز مازندران. مجله پژوهش و سازندگی 75: 199-198.
فتحی واوسری، ص.، عصری، ی. و اکبرزاده، م. 1387. بررسی جوامع گیاهی منطقه واوسر چهاردانگه سارس. فصلنامه پیک نور دانشگاه پیام نور 1: 24-11.
قهرمانی‌نژاد، ف. 1378. فلورگیلان، جلد اول: نهانزادان آوندی. انتشارات دانشگاه گیلان.
مبین، ص. 1375-1359. رستنی‌های ایران، جلد‌های 4-1. انتشارات دانشگاه تهران.
Akhani, H. (1998). Plant Biodiversity of Golestan National Park, Iran. Stapfia, 53: 1-411.
Archibold, O. W. 1996. Ecology of world vegetation. Chapman & Hall, Inc., London.
Davis, P. H. (ed.). 1965-1988.Flora of Turkey, vols. 1-10. University of Edinburgh Press.
Jafari, S. M. and Akhani, H. 2008. Plants of Jahan Nama Protected Area, Golestan province, N. Iran. Pakistan Journal of Botany 40 (4): 1533-1554.
Komarov, V. L. and Shishkin, B. K. (chief editors). 1963–2001. Flora of the USSR, vols. 1-30. IPST and Keter Press, and Shiva Offset Press.
Léonard, J. 1988. Contribution à l’étude de la flore et de la végétation des desert d’Iran, Fascicule 8: Etude des aires de distribution–Les phytochories–Les chorotypes. Bulletin of the Jardin Botanique National de Belgique, Meise, 190 p.
Naqinezhad, A., Jalili, A., Attar, F., Ghahreman, A., Wheeler, B. D., Hodgson, J. G., Shaw, S. C. and Maassoumi, A. A. 2009. Floristic characteristics of the wetland sites on dry southern slopes of the Alborz Mts., N. Iran: The role of altitude in floristic composition. Flora 204: 254-269.
Nazarian, H., Ghahreman, A., Atri, M. and Assadi, M. 2004. An introduction to the forest associations of Elika ecoton area, N. Iran. Pakistan Journal of Botany 36 (2): 641-657.
Rechinger, K. H. (ed.) (1963-2010) Flora Iranica, nos. 1-178. Akademische Druckund.Varlasanstalt, Graz.
Sharifnia, F., Asri, Y. and Gholami-Terojeni, T. 2007. Plant diversity in Miankaleh Biosphere Reserve (Mazandaran province) in North of Iran. Pakistan Journal of Biological Sciences 10 (10): 1723-1727.
Takhtajan, A. 1986. Floristic region of the world.University of California Press.
Townsend, C. C., Guest, E. and Al-Ravi, A. 1966-1988. Flora of Iraq, vols. 1-9. Ministry of the Republic of Iraq.
Zohary, M. 1973.Geobotanical foundations of the Middle East. 2 vols. Stuttgart.
Zohary, M. and Feindbrun-Dothan, N. 1966-1986. Flora Palestina, vols. 1-4. Academic Press.