کلید شناسایی گونه‌های جنس Entomobrya Rondani, 1861 (Collembola: Entomobryidae) در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی ارشد حشره‌شناسی، گروه گیاه‌پزشکی، دانشکدۀ علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

2 دانشیار گروه گیاه‌پزشکی، دانشکدۀ علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

3 استادیار گروه گیاه‌پزشکی، دانشکدۀ علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

4 دکترای حشره‌شناسی، گروه گیاه‌پزشکی، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

پادمان یا دم‌‌فنری‌‌ها (Collembola) از فراوان‌ترین بندپایان خشکی‌زی و با توجه به نقش تجزیه و فعالیت پوسیده‌خواری بسیاری از آنها، موجودات مفید خاک‌زی هستند. پادمان خانوادۀ Entomobryidae با ویژگی‌هایی از قبیل بند چهارم شکمی طویل نسبت به سایر بندهای بدن، وجود پولک یا پوشش متراکمی از ماکروستاهای مژک‌دار روی بدن و وجودنداشتن اندام پس‌شاخکی شناخته می‌شود. جنس Entomobrya Rondani, 1861 از متنوع‌‌ترین جنس‌‌های متعلق به این خانواده است و شناسایی گونه‌های این جنس به‌‌طور عمده براساس الگوی رنگی و کتوتاکسی بدن انجام می‌شود. تاکنون 18 گونۀ متعلق به این جنس از ایران گزارش شده است. با توجه به وجودنداشتن کلید شناسایی گونه‌های این جنس در ایران و دردسترس‌‌نبودن منابع، پژوهشگران ایرانی برای مطالعۀ این جنس با مشکل مواجه هستند. در این مطالعه، کلید شناسایی گونه‌های گزارش‌‌شده از جنس Entomobrya در ایران به همراه تصویر گونه‌ها ارائه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Developing an Identification Key for Entomobrya Rondani, 1861 (Collembola: Entomobryidae) Species in Iran

نویسندگان [English]

  • Mahshid Karimi 1
  • Masoumeh Shayanmehr 2
  • Mahmoud Mohammadi Sharif 3
  • Elham Yoosefi Lafooraki 4
1 MSc Student of Agricultural Entomology, Department of Plant Protection, Faculty of Crop Sciences, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Sari, Iran
2 Associate Professor, Department of Plant Protection, Faculty of Crop Sciences, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Sari, Iran
3 Assistant Professor, Department of Plant Protection, Faculty of Crop Sciences, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Sari, Iran
4 Ph. D of Agricultural Entomology, Department of Plant Protection, Faculty of Agricultural Sciences, University of Guilan, Rasht, Iran
چکیده [English]

Abstract
Collembola or sprigtails are one of the most abundant terrestrial arthropods. They are beneficial organisms that play an important role in the material cycle including nitrogen and carbon, by feeding on decayed materials. The Entomobryidae family is characterized by features such as a longer fourth abdominal segment than other body segments, the presence of scales or a dense covering of ciliated macrosetae on the body, and the absence of a posterior antennal organ. The genus Entomobrya Rondani, 1861 was the most diverse genus that belonged to this family and the identification of its species was mainly based on the color pattern and chaetotaxy of the body. So far, 18 species of the genus have been reported in Iran. Due to the lack of identification key to species of this genus in Iran and the lack of access to resources, Iranian researchers are facing difficulties in studying the genus. In this study, the identification key of reported species of the genus Entomobrya in Iran is presented along with the image of the species.
Introduction
Collembola are one of the most abundant terrestrial arthropods. They can be considered useful soil organisms due to their decomposition and decaying activity. This class is divided into four orders including Entomobryomorpha, Poduromorpha, Symphypleona, and Neelipleona, and the Entomobryidae family is in the Entomobryomorpha group. The Entomobryidae family is one of the most diverse families and its members are known for their characteristics such as the fourth abdominal segment being long compared to the other segments of the body, the presence of scales or a dense covering of ciliated macroseatas on the body, and the absence of a post antennal organ. In addition, the Entomobryidae family is traditionally divided into two subfamilies: Entomobryinae and Orchesellinae. The genus Entomobrya Rondani, 1861 is one of the important genera of the Entomobryinae subfamily, which has the largest number of species reported in Iran as compared to other genera. The identification of the species of this genus is mainly based on the color pattern and the chaetotaxy of the body.
 
Materials and Methods
In order to prepare the identification key of Entomobrya species, sources related to the reports of this genus from Iran including articles and theses were collected, and a list of reported species of this genus in Iran was prepared. Then, the species identification key was adjusted based on the keys provided by Jordana (2012). Chaetotaxy of body bands is one of the important features in the identification of Entomobrya species. The chaetotaxy system used in this study is based on the chaetotaxy proposed by Jordana (2012). In the Entomobrini tribe, in addition to morphology and color pattern, the chaetotaxy of some body segments (head, second thoracic segment, and second-to-fourth abdominal segments) is important in identifying members of the tribe. Each of these clauses has regions with a specific chaetotaxy pattern. In the species identification key, the arrangement of the macroseatas for the dorsal parts of the head, the second thoracic segment, and the second-to-fourth abdominal segments were arranged. The total number, presence, or absence of macroseatas can be expressed with a simple chaetotaxy formula. Only the primary macrostases were included in this formula.
 
Finding
So far, 18 species of Entomobrya genus have been reported from Iran. Due to the lack of keys to identify the species of this genus in Iran and the lack of access to resources, Iranian researchers are facing difficulties in studying this genus. In the present study, the identification key of the reported species of Entomobrya genus in Iran was presented along with the image of the species.
 
Conclusion and Results
Identifying Entomobrya species is one of the most challenging parts of the Entomobryidae family study. Prior to this study, there was no identification key for the species of this genus in Iran. Also, the great diversity of the body color pattern in the species of the genus sometimes causes confusion. Thus, some species such as E. schoetti species show a great variety in the color pattern. The different forms of this species range from completely white specimens without color patterns to dark specimens with pigment on all body parts. The key presented in this research study is written based on the Palearctic species identification key prepared by Jordana (2012). This key includes the identification of different color forms of each species, which can help researchers not to consider them as separate species if they come across specimens with different color patterns from the same species.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Collembola
  • Identification Key
  • Entomobrya
  • Entomobryidae

اصل مقاله

مقدمه

ردۀ پادمان (Collembola) از فراوان‌ترین بندپایان در اکوسیستم‌های خشکی و مفیدترین برای محیط‌ زیست محسوب می‌شود و با تغذیه از مواد پوسیده نقش مهمی در چرخۀ مواد ازجمله نیتروژن و کربن دارد (Chahartaghi et al, 2005; Larsen, 2007). این رده به چهار راسته شامل Entomobryomorpha، Poduromorpha، Symphypleona و Neelipleona تقسیم می‌شود و خانوادۀ Entomobryidae در گروه Entomobryomorpha قرار دارد (Deharveng, 2004). خانوادۀ Entomobryidae یکی از متنوع‌ترین خانواده‌های پادمان است. یکی از ویژگی‌های مهمی که این خانواده را از سایر خانواده‌های پادمان متمایز می‌کند، طویل‌‌بودن بند چهارم شکمی در مقایسه با سایر بندهای بدن است. از سایر ویژگی‌های این خانواده به وجود پولک یا پوشش متراکمی از ماکروستاهای مژک‌دار روی بدن و وجودنداشتن اندام پس‌‌شاخکی اشاره می‌شود. موکرو در گونه‌های مختلف این خانواده ممکن است به‌‌صورت هلالی‌‌شکل یا دودندانه و دارای خار در قاعده باشد. شاخک‌ها چهار تا شش‌‌بندی هستند. روی هر نیمه از بندهای دوم، سوم و چهارم شکم به ترتیب دو، سه و دو عدد تریکوبوتری وجود دارد. تاکنون 48 گونۀ متعلق به این خانواده از ایران گزارش شده است و دومین خانوادۀ پرجمعیت پادمان در کشور محسوب می‌شود (Yahyapour & Shayanmehr, 2013; Shayanmehr et al., 2020; Mehrafrooz Mayvan et al., 2022).

خانوادۀ Entomobryidae به شکل سنتی به دو زیرخانوادۀ Entomobryinae و Orchesellinae تقسیم می‌شود (Fjellberg, 2007; Jordana, 2012). جنس Entomobrya Rondani, 1861 یکی از جنس‌های مهم زیرخانوادۀ Entomobryinae است که در مقایسه با سایر جنس‌ها، بیشترین تعداد گونۀ گزارش‌‌شده در ایران را دارد (18 گونه) (Falahati Hosseinabad et al., 2011; Shayanmehr et al., 2020). فهرست گونه‌های گزارش‌‌شده از این جنس در جدول 1 ارائه شده است. گونۀ‌ E. dollfusi Denis, 1924 که توسط Yahyapour (2012) از استان مازندران گزارش شده بود، درحال حاضر در جنس Mesentotoma Salmon, 1942 قرار دارد (Bellinger et al., 1996-2022). به گونۀ جدید دیگری به نام E. vafaei نیز در پایان‌نامۀ Kahrarian (2015) اشاره شده است؛ اما با توجه به اینکه مقالۀ مربوط به آن هنوز به چاپ نرسیده و این گونه ثبت نشده است، در کلید شناسایی این مقاله به آن اشاره نمی‌‌شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 1- فهرست گونه‎های گزارش‌‌شده از جنس Entomobrya در ایران

گونه

محل گزارش

منبع

Entomobrya albocincta  (Templeton, 1835)

کهگیلویه و بویراحمد

Falahati Hosseinabad et al. (2011)

E. atrocincta Schöt, 1896

مازندران، گلستان، کرمانشاه

Yahyapour (2012), Yoosefi Lafooraki (2014), Qazi and Shayanmehr (2014), Hosseini et al. (2016), Darvish-Motevalli (2016), Ghasemi Cherati (2017), Kahrarian (2019)

E. corticalis (Nicolet, 1842)

گلستان

Cox (1982), Khanahmadi (2018)

E. handschini Stach, 1922

تهران، کرمانشاه

Moravvej (2003), Kahrarian (2015), Qazi and Shayanmehr (2014), Kahrarian (2019)

E. indica (Baijal, 1955)

کرمان

Abdolalizadeh et al. (2018)

E. lanuginosa (Nicolet, 1842)

مرکزی، مازندران، گیلان، آذربایجان شرقی

Cox (1982)

E. lindbergi Stach, 1960

گیلان، تهران، مازندران، کرمانشاه

Moravvej (2003), Daghighi (2012), Yoosefi Lafooraki and Shayanmehr (2014), Kahrarian et al. (2014), Kahrarian (2019)

E. mesopotamica Rusek, 1981

مرکزی، کرمانشاه

Shoeibi et al. (2013), Kahrarian et al. (2014), Kahrarian (2015)

E. multifasciata (Tullberg, 1871)

مازندران، گلستان

Yoosefi Lafooraki (2014), Yahyapour (2012), Darvish-Motevalli (2016), Hosseini et al. (2016), Alijani-Ardeshir et al. (2017),Ghasemi Cherati (2017)

E. muscorum (Nicolet, 1842)

کهگیلویه و بویراحمد

Falahati Hosseinabad et al. (2011)

E. nicoleti (Lubbock, 1868)

گلستان

Hosseini et al. (2016)

E. nigrocincta Denis, 1923

کرمانشاه، مازندران

Kahrarian et al. (2014), Kahrarian (2015), Yahyapour et al. (2018)

E. nivalis (Linnaeus, 1758)

گلستان

Hosseini et al. (2016)

E. numidica Baquero, Hamra-Kroua and Jordana, 2009

گلستان

Hosseini et al. (2016)

E. obscurella

مازندران

Ghasemi Cherati (2017)

E. quinquelineata Börner, 1901

مرکزی

Shoeibi et al. (2013)

E. schoetti Stach, 1922

کرمانشاه، مازندران

Kahrarian et al. (2014), Kahrarian (2015), Yahyapour et al. (2018)

E. unostrigata Stach, 1930

تهران

Moravvej (2003)

 

 

شناسایی گونه‌های جنس Entomobrya یکی از مشکل‌ترین بخش‌ها در مطالعۀ خانوادۀ Entomobryidae است؛ زیرا گونه‌های این جنس به‌‌طور عمده براساس الگوی رنگ بدن شناسایی می‌شود. این ویژگی، یعنی الگوی رنگ، تنوع بسیار زیادی را به‌‌ویژه در گونه‌های جهان‌‌گستر نشان می‌دهد و همین موضوع علت برخی گزارش‌های اشتباه از این جنس در مقالات بوده است (Jordana, 2012)؛ همچنین کلید شناسایی مدونی وجود ندارد که شامل همۀ گونه‌های گزارش‌‌شده از جنس Entomobrya در ایران باشد و به همین دلیل پژوهش در این زمینه در ایران نیز با مشکل مواجه است؛ بنابراین در مطالعۀ حاضر، کلیدهای شناسایی لازم برای تشخیص جنس Entomobrya از سایر جنس‌های خانواده و کلید شناسایی گونه‌های گزارش‌‌شده از این جنس در ایران ارائه می‌شود.

 

مواد و روش‌ها

به‌‌منظور تهیۀ کلید شناسایی گونه‌های جنس Entomobrya، منابع مربوط به گزارش‌های این جنس از ایران شامل مقالات و پایان‌نامه‌ها گردآوری و فهرستی از گونه‌های گزارش‌‌شدۀ این جنس در ایران تهیه شد؛ سپس کلید شناسایی گونه‌ها براساس کلیدهای ارائه‌‌شده توسط Jordana (2012) تنظیم شد.

کتوتاکسی بندهای بدن یکی از ویژگی‌های مهم در شناسایی گونه‌های جنس Entomobrya است. سیستم کتوتاکسی استفاده‌‌شده در این مطالعه براساس کتوتاکسی پیشنهادشده توسط Jordana (2012) است. او این سیستم کتوتاکسی را به این شکل شرح داده است: در قبیلۀ Entomobrini علاوه‌‌بر ریخت‌شناسی و الگوی رنگی، کتوتاکسی بعضی از بندهای بدن (سر، بند دوم قفس‌سینه و بندهای دوم تا چهارم شکم) در شناسایی اعضای قبیله دارای اهمیت است (شکل 1). هریک از این بندها دارای نواحی با الگوی کتوتاکسی خاصی است که با مستطیل‌های فرضی در شکل‌های 1 و 2 از هم جدا شده است. چیدمان ماکروستاها برای بخش‌های پشتی سر، بند دوم قفس‌سینه و بندهای دوم تا چهارم شکم به ترتیب داده شده است. تعداد کل و حضورداشتن یا حضورنداشتن ماکروستاها با یک فرمول سادۀ کتوتاکسی بیان می‌‌شود. تنها ماکروستاهای اولیه (که در شکل‌ها به‌‌صورت دایرۀ توپر کشیده شده است) در این فرمول آورده می‌شود (Jordana, 2012). این نواحی با حروف اختصاری زیر مشخص می‌شود:

سر: H1، H2، H3، H4، H5؛ بند دوم قفس‌سینه: T1، T2؛ بند دوم شکم: A1، A2؛ بند سوم شکم: A3، A4، A5؛ بند پنجم شکم: A6، A7، A8، A9، A10.

 

 

 

شکل 1- طرح کلی از سطح پشتی گونه‌‌ای از قبیلۀ Entomobrini. نواحی استفاده‌‌شده در تعیین کتوتاکسی نشان داده شده است. بند چهارم شکم به شکل واضحی از قسمت جلویی بدن جدا شده است. این نواحی (به‌‌جز ناحیۀ سر) براساس سوراخ‌های کاذب و تریکوبوتری‌ها تقسیم‌بندی می‌شود (Jordana, 2012).

 

شکل 2- نواحی استفاده‌‌شده در کتوتاکسی روی الف: سر، ب: بند دوم قفس‌سینه، ج: بند دوم شکم، د: بند سوم شکم و و: بند چهارم شکم در قبیلۀ Entomobrini (Jordana, 2012).

 

 

نتایج

جنس Entomobrya متعلق به خانوادۀ Entomobryidae و زیرخانوادۀ Entomobryinae، بزرگ‌ترین جنس ازنظر تعداد گونه از این خانواده در کشور است که تاکنون 18 گونه از آن گزارش شده است (Shayanmehr et al., 2020). در این مطالعه کلید شناسایی گونه‌های گزارش‌‌شده از این جنس در ایران ارائه می‌شود.

 

 

  1. کلید شناسایی خانواده‌های بالاخانوادۀ Entomobryoidae در ایران براساس کلید Jordana (2012):
  • دنس کنگره‌ای و باریک‌شونده ----------------------------------------- Entomobryidae
  • دنس صاف و استوانه‌ای، در صورت کنگره‌ای‌‌بودن دارای یک زائدۀ بادکنک‌‌مانند -------- Paronellidae
  1. کلید شناسایی زیرخانواده‌های خانوادۀ Entomobryidae:
  • نسبت خط میانی بند سوم شکم به بند چهارم≥ 2 ------------------------------ Entomobryinae
  • نسبت خط میانی بند سوم شکم به بند چهارم≤ 7/1 ----------------------------- Orchesellinae
  1. کلید شناسایی قبیله‌های زیرخانوادۀ Entomobryinae:
  • سطح شکمی دنس دارای پولک ---------------------------------------------------- 2
  • سطح شکمی دنس بدون پولک ---------------------------------------------------- 3
  • پولک‌ها دارای دنده‌های زبر، گاهی نوک‌تیز --------------------------------------- Seirini
  • پولک‌ها بدون دنده، دارای دندانه‌های ریز، در انتها گرد (شکل 3) ------------------- Lepidocyrtini
  • بدن بدون پولک، در بعضی جنس‌ها دارای موهای پولک‌‌مانند باریک‌تر از پولک -------- Entomobryini
  • بدن دارای پولک ----------------------------------------------------- Willowsiini

 

شکل 3- پولک با انتهای گرد در خانوادۀ Entomobryidae (شکل اصلی)

  1. کلید شناسایی جنس‌های قبیلۀ Entomobryini:
  • سر دارای 6+6 یا کمتر اماتیدی (شکل 4 الف) ------------------------------------------ 2
  • سر دارای 8+8 اماتیدی (شکل 4 ب) ------------------------------------------------- 3
  • موکرو دودندانه ------------------------------------------------ Sinella Brook, 1889
  • موکرو داسی‌‌شکل -------------------------------------------- Coecobrya Yosii, 1956
  • موکرو دارای خار انتهایی ------------------------------------Entomobrya Rondani, 1861
  • موکرو بدون خار انتهایی ------------------------------------Mesesontoma Salmon, 1942
  • لبۀ جلویی بند دوم قفس‌سینه بدون ماکروستای بزرگ ----------------- Prodrepanura Stach, 1963
  • لبۀ جلویی بند دوم قفس‌سینه دارای ماکروستای بزرگ -------------------Drepanura Schött, 1891

 

شکل 4- الف: گونۀ Sinella curviseta با دو اماتیدیوم در هر طرف سر و ب: گونۀ Entomobrya atrocincta (جنس نر) با هشت اماتیدیوم در هر طرف سر (شکل اصلی)

 

  1. کلید شناسایی گونه‌های جنس Entomobrya در ایران:

1- بدون نوارهای رنگی روی بدن، به‌‌جز روی سر ----------------------------------------------- 2

- به‌‌طور کامل رنگی یا با تعدادی نوار و خط طولی رنگی روی بدن ---------------------------------- 3

2- چهار ماکروستا بین تریکوبوتریوم‌های روی بند دوم شکم ------ lanuginosa (Nicolet, 1842) Rondani, 1861

- بیش از چهار ماکروستا بین تریکوبوتریوم‌های روی بند دوم شکم ------------------- schoetti Stach, 1922

3- بند دوم قفس‌سینه با رنگ زمینۀ یکنواخت؛ بند سوم قفس‌سینه به‌‌طور تقریبی به شکل یکنواخت سیاه (شکل 5) -------------------------------------------------------------- multifasciata (Tullberg, 1871)

- بند دوم قفس‌سینه با یک نوار جانبی - جلویی تیره یا به‌‌طور کامل مایل به سفید یا مایل به زرد یا دارای الگوهای دیگر --------------------------------------------------------------------------------- 4

 4- به‌‌طور کامل سفید به‌‌جز لکه‌‌ای کوچک یا بزرگ روی قسمت عقبی بندهای چهارم، پنجم و ششم شکم یا بندهای دوم و سوم شکم --------------------------------------------------------------------- 5

  • دارای رنگدانۀ تیره در بیشتر قسمت‌ها یا دارای الگوهای دیگر -------------------------------- 6

5- به‌‌طور کامل سفید به‌‌جز یک‌‌جفت لکۀ کوچک در قسمت عقبی بند چهارم شکم یا با نوار کوچک عقبی روی آن بند، روی بند پنجم شکم فقط دارای لکه‌‌ای جانبی (شکل 6) -------------------- nicoleti (Lubbock, 1868)

- به‌‌طور کامل سفید به‌‌جز لکه‌های جانبی روی بخش عقبی بند دوم شکم و نوار عرضی روی بخش عقبی بند سوم شکم (فرم‌های سفیدگونه) -----------------------------------------------nivalis (Linnaeus, 1758)

6- بند دوم قفس‌سینه با نواری جانبی - جلویی یا الگوهای اضافه‌‌شدۀ دیگری ---------------------------- 7

- بند دوم قفس‌سینه بدون نوار جانبی - جلویی ------------------------------------------------ 18

7- بند دوم قفس‌سینه تنها با نوار جلویی – جانبی، بند اول و سوم قفس‌سینه به‌‌طور کامل رنگدانه‌دار (شکل 7) ------------------------------------------------------------------ alboincta (Templeton, 1835)

- بند دوم قفس‌سینه با نوار جلویی - جانبی و علامت‌های تیره‌‌رنگ دیگر ------------------------------- 8

8- بند دوم قفس‌سینه دارای نوار عرضی عقبی ------------------------------------------------- 9

- بند دوم قفس‌سینه بدون نوار عرضی عقبی -------------------------------------------------- 15

9- بند دوم قفس‌سینه دارای نوار طولی میانی (شکل 8) -------------------------------------- schoetti

- بند دوم قفس‌سینه بدون نوار طولی میانی --------------------------------------------------- 10

10- بند سوم قفس‌سینه سفید یا مایل به زرد، بند سوم شکم دارای یا بدون نوار عرضی عقبی (شکل 9) ---------------------------------------------------------------------------- atrocincta Schöt, 1896

- بند سوم قفس‌سینه با الگوی پراکندۀ تیره‌‌رنگ ----------------------------------------------- 11

11- بند سوم قفس‌سینه و بند اول شکم به‌‌طور کامل با رنگدانه‌های تیره (جنس نر، شکل 10) ---------------------------------------------------------------------------------- nigrocincta Denis, 1923

- بند سوم قفس‌سینه به‌‌طور کامل بدون رنگدانۀ تیره -------------------------------------------- 12

12- بند سوم قفس‌‌سینه دارای نوار عرضی جلویی یا نیمه‌‌جلویی رنگدانه‌دار ---------------------------- 13

- بند سوم قفس‌‌سینه بدون نوار عرضی جلویی یا نیمه‌‌جلویی رنگدانه‌دار ------------------------------- 14

13- بند اول شکم دارای نوار عرضی جلویی یا نیمه‌‌جلویی رنگی ------------------------------- schoetti

- بند اول شکم تنها دارای نوار جانبی (شکل 11) ---------------------------- corticalis (Nicolet, 1842)

14- بند دوم شکم با سه ماکروستا با فرمول 1-2 برای نواحی A1 و A2، بند سوم قفس‌سینه تا بند سوم شکم بدون نوار طولی میانی (شکل 10) ---------------------------------------------- nigrocincta Denis, 1923

- بند دوم شکم با چهار ماکروستا با فرمول 2-2 برای نواحی A1 و A2، شکل کلی بدن مانند شکل 5 ------------------------------------------------------------------------------------- multifasciata

15- بند دوم قفس‌سینه با نوار طولی میانی --------------------------------------------------- 16

- بند دوم قفس‌سینه بدون نوار طولی میانی و دارای پنج ماکروستا با فرمول 2-3 برای نواحی T1 و T2، شکل کلی بدن مانند شکل 6 ------------------------------------------------------------------- nicoleti

16- پنج نوار طولی (مرکزی، پشتی - جانبی و جانبی) روی بندهای سوم قفس‌سینه تا بند سوم شکم (شکل 12)، ناخن با چهار دندانۀ داخلی، بند سوم شکم با چهار ماکروستا قبل از تریکوبوتریوم‌های جانبی با فرمول 1-2-1 برای نواحی A3 تا A5 -------------------------------------------------------- quinquelineata Börner, 1901

- الگوهای دیگر -------------------------------------------------------------------- 17

17- بند دوم قفس‌سینه با نوار جلویی - جانبی، دارای یا بدون نوار طولی میانی؛ اما همیشه دارای سایر عناصر تیره، ماکروستای روی بند دوم و سوم شکم با فرمول 2-2 و 1-0-1 روی نواحی A1 تا A5 ----------------- nicoleti

- بند دوم قفس‌سینه فقط با نواری جلویی - جانبی و نواری طولی میانی، بند اول شکم دارای تعدادی رنگدانه، بند سوم شکم دارای دو ماکروستا قبل از تریکوبوتریوم جانبی با فرمول 1-2-1 ----------------------- multifasciata

18- بند دوم قفس‌سینه دارای نوارهای جانبی و گاهی دارای سایر عناصر تیره‌‌رنگ ----------------------- 19

- بند دوم قفس‌سینه بدون نوارهای جانبی؛ اما دارای سایر عناصر رنگدانه‌‌دار یا بدون رنگدانه ----------------- 32

19- بند دوم قفس‌سینه فقط دارای نوارهای جانبی ---------------------------------------------- 20

- بند دوم قفس‌سینه دارای نوارهای جانبی و سایر عناصر رنگی ------------------------------------- 27

20- بند سوم قفس‌سینه تا بند چهارم شکم دارای نوارهای طولی پشتی - جانبی -------------------------- 21

- بند سوم قفس‌سینه بدون نوار پشتی - جانبی ------------------------------------------------- 22

21- نسبت طول بند چهارم به سوم شکم به‌‌طور تقریبی برابر است با 3 (شکل 13) ------- obscurella Brown, 1925

- نسبت طول بند چهارم به سوم شکم بیشتر از 6 (شکل 14) -------------------- muscorum (nicolet, 1842)

22- بند سوم قفس‌سینه دارای نوار عرضی عقبی تیره، بند دوم شکم دارای چهار ماکروستا بین تریکوبوتریوم‌های جانبی با فرمول 2-2 روی نواحی A1 و A2، فرمول ماکروستای بند سوم شکم: 1-0-1 روی نواحی A3 تا A5 ------------------------------------------------------------------------------------------ nicoleti

- بند سوم قفس‌سینه بدون نوار عرضی عقبی تیره، فقط با نوارهای طولی تیرۀ جانبی ----------------------- 23

23- بند اول شکم بدون رنگ، مایل به سفید یا مایل به زرد --------------------------------------- 24

- بند اول شکم دارای نوارهای طولی و عرضی رنگی ------------------------------------------- 26

24- بند دوم شکم بدون رنگ، مایل به سفید یا مایل به زرد ---------------------------------------25

- بند دوم شکم دارای نوارهای طولی و عرضی رنگی، فرمول ماکروستای بند دوم شکم 2-2 روی نواحی A1 و A2 ---------------------------------------------------------------------------- multifasciata

25- بند سوم شکم با نوار جلویی عرضی باریک، بند چهارم شکم با نوار عقبی باریک ----------------- schoetti

- بند سوم شکم دارای لکۀ عقبی جانبی، بند چهارم شکم با نوار جانبی باریک ---------------------- nicoleti

26- بند سوم شکم تنها با نوارهای جانبی (شکل 16)، فرمول ماکروستای روی بند دوم شکم 2-4 روی نواحی A1 و A2 ------------------------------------------------------------------ lindbergi Stach, 1960

- بند سوم شکم دارای نوارهای جانبی و سایر عناصر تیره یا بدون نوارهای جانبی ------------------------ 27

27- بند چهارم شکم با نواری طولی و میانی تیره، دارای نواری طولی پشتی - جانبی و نواری عرضی عقبی، این عناصر ممکن است به‌‌مرور کم‌‌رنگ شوند ----------------------------------------------- multifasciata

- بند چهارم شکم با نوار طولی پشتی - جانبی تیره و نواری جانبی (شکل 16) ------------ indica (Baijal, 1955)

28- بند دوم قفس‌سینه با نواری طولی میانی، دارای یا بدون سایر عناصر تیره ---------------------------- 29

- بند دوم قفس‌سینه بدون نوار طولی میانی، دارای یا بدون سایر عناصر تیره ---------------------------- 30

29- بند دوم شکم دارای شش ماکروستا با فرمول 2-4 روی نواحی A1 و A2، بند سوم شکم با دو ماکروستا با فرمول 1-0-1 روی نواحی A3 و A5 -------------------------------------------- unostrigata Stach, 1930

- بند دوم شکم دارای شش ماکروستا با فرمول 2-4 روی نواحی A1 و A2، شکل کلی بدن مانند شکل 19 ------------------------------------------------------------------------- handschini Stach, 1922

30- بند اول شکم تنها با نوارهای طولی جانبی (شکل 19)، فرمول ماکروستای بند دوم و سوم شکم 2-4 و 1-2-1 روی نواحی A1 تا A5 ------------------------------------------------ mesopotamica Rusek, 1981

- وجود سایر عناصر تیره روی بند اول شکم در امتداد نوارهای طولی جانبی ---------------------------- 31

31- بند دوم شکم با پنج ماکروستا با فرمول 2-3 روی نواحی A1 و A2، بند سوم شکم با دو ماکروستا با فرمول 0-2-2 روی نواحی A3 و A5، بند چهارم شکم با فرمول ماکروستای 0-3-0-2-2 روی نواحی A6 و A10، شکل کلی بدن مانند شکل 20 ---------------------------------------------------------------------- nivalis

- بند دوم شکم دارای هفت ماکروستا با فرمول 2-5 روی نواحی A1 و A2 ---------------------- handschini

32- دارای نوار طولی میانی از بند دوم قفس‌سینه تا بند دوم شکم (شکل 17) -------------------- unostrigata

- بدون نوار طولی میانی، بند سوم قفس‌سینه تا بند سوم شکم به‌‌طور کامل دارای رنگدانه، بند چهارم شکم بدون نوار عقبی باریک، نسبت طول شاخک به سر کمتر از 3 (شکل 21) ------------------------------------------------------------------------------- numidica Baquero, Hamra-Kroua and Jordana, 2009

 

شکل 5- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya multifasciata

(راست: Alijani-Ardeshir et al., (2017) و چپ:Ghasemi Cherati et al. (2022))

 

شکل 6- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya nicoleti (Hosseini et al., 2016)

 

شکل 7- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya albocincta (Falahati Hosseinabad et al., 2011)

شکل 8- فرم تیرۀ گونۀ Entomobrya schoetti (Jordana, 2012)

 

شکل 9- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya atrocincta (بالا: جنس نر و پایین: جنس ماده (اصلی))

 

شکل 10- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya nigrocincta (راست: جنس نر و چپ: جنس ماده (Yahyapour et al., 2018))

 

شکل 11- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya corticalis (Bellinger et al., 1996-2022)

 

شکل 12- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya quinquelineata (Bellinger et al., 1996-2022)

 

شکل 13- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya obscurella (Ghasemi Cherati, 2017)

 

شکل 14- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya muscorum (Bellimger et al., 1996-2022)

 

شکل 15- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya lindbergi

(راست: Moravvej (2003) و چپ: Yoosefi Lafooraki and Shayanmehr (2014))

شکل 16- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya indica (Abdolalizadeh, 2018)

 

شکل 17- الگوی رنگی بدن گونۀ Entomobrya unostrigata (Moravvej, 2003)

 

شکل 18- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya mesopotamica (Kahrarian, 2015)

 

شکل 19- نمای کلی بدن و الگوی رنگی گونۀ Entomobrya handschini

(راست: Kahrarian (2015) و چپ: Baquero et al. (2008))

 

شکل 20- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya nivalis (Bellinger et al., 1996-2022)

 

شکل 21- نمای کلی بدن گونۀ Entomobrya numidica (راست: جنس ماده و چپ: جنس نر(Hosseini et al., 2016))

 

 

بحث

شناسایی گونه‌های جنس Entomobrya یکی از چالش‌برانگیزترین بخش‌های مطالعۀ خانوادۀ Entomobryidae است؛ زیرا پیش از این کلید شناسایی برای گونه‌های این جنس در ایران وجود نداشت؛ همچنین تنوع زیاد الگوی رنگ بدن در این جنس گاهی باعث سردرگمی است؛ به طوری که بعضی گونه‌ها مانند گونۀ E. schoetti تنوع بسیار زیادی در الگوی رنگ نشان می‌دهد. فرم‌های مختلف این گونه از نمونه‌های به‌‌طور کامل سفید و بدون الگوی رنگ تا نمونه‌های تیره و با رنگدانه روی همۀ بندهای بدن متغیر است (شکل‌های 8 و 22). کلید ارائه‌‌شده در این پژوهش براساس کلید شناسایی گونه‌های پالئارکتیک تهیه‌‌شده توسط Jordana (2012)، نوشته شده است. این کلید شامل شناسایی فرم‌های رنگی متفاوت هر گونه می‌شود تا پژوهشگران در صورت مواجهه با نمونه‌های متفاوت ازنظر الگوی رنگ از یک گونه، آنها را گونه‌های مجزا در نظر نگیرند.

 

شکل 22- نمای کلی بدن و رنگ‌‌بندی گونۀ Entomobrya schoetti (Jordana and Baquero, 2005)

مراجع

Abdolalizadeh, F. (2018). A survey on Collembola fauna in Kerman County. MSc Thesis, Shahid Bahonar University of Kerman (in Persian).
Abdolalizadeh, F., Khayrandish, M., Shayanmehr, M., & Bernard, E. C. (2018). A checklist of springtails (Hexapoda: Collembola) from Kerman with some new records for fauna of Iran. Entomology and Phytopathology Journal, 38(1), 133-136 (in Persian).
Alijani-Ardeshir, M., Shayanmehr, M., & Amiri-Besheli, B. (2017). Faunistic survey of Collembola in Babol town (Mazandaran province) with introduction of new records for Iran fauna. Journal of Plant Protection (Scientific Journal of Agriculture), 40(2), 45-61 (in Persian).
Baquero-Martin, E., Schulz, H. J., Moravvej, A., & Jordana, R. (2008). On the identity and geographical distribution of Entomobrya handschini Stach, 1922 (Collembola, Entomobryidae). Abh. Ber. Naturkundemus. Gorlitz, 79(2), 257-269.
Bellinger, P. F., Christansen, K. A., & Janssens, F. (1996–2022). Checklist of the Collembola of the World. http://www.collembola.org on: 23 May 2022.
Chahartaghi, M., Langel, R., Scheu, S., & Ruess, L. (2005). Feeding guilds in Collembola based on nitrogen stable isotope ratios. Journal of Soil Biology and Biotechnology, 37(9), 1718-1725.
Cox, P. (1982). The Collembola fauna of north and north western Iran. Entomologist's Monthly Journal, 118, 39-43.
Daghighi, E. (2012). Fauna of Collembola (Insecta: Apterygota) from Rasht and its regions. MSc Thesis, University of Guilan, Iran (in Persian).
Darvish-Motevalli, M. (2016). Faunistic survey and succession of insects in a rice field from planting to harvesting time. MSc Thesis, Sari Agricultural Science and Natural Resources University (in Persian).
Deharveng, L. (2004). Recent advantages in Collembola systematics. Pedobiologia, 48(5-6), 415-433.
Falahati Hosseinabad, A., Sarailoo, M. S., Jafari, S. A., & Alizadeh, S. (2011). New species report of family of Entomobryidae (Collembola) for Iranian fauna. Journal of Novel researches on Plant Protection, 3(4), 315-328.
Fjellberg, A. (2007). The Collembola of Fennoscandia and Denmark. Part II. Entomobryamorpha and Symphypleona. Brill, Leiden, Boston.
Ghasemi Charati, M., Shayanmehr, M., Amiri Besheli, B., & Gioias Cipola, N. (2022). Introduction to class of Collembola as soil mesofauan from Semeskandeh mixed forest (Hyrcanian region). Ecology of Iranian Forests Journal, 9(18), 115-126 (in Persian).
Ghasemi Charati, M. (2017). The comparison fauna, diversity and density of Collembola in an agricultural ecosystem versus a forest ecosystem. MSc Thesis, Sari Agricultural Science and Natural Resources University (in Persian).
Hosseini, F. S., Shayanmehr, M., & Amiri Besheli, B. (2016). Contribution to Collembola (Hexapoda: Entognatha) fauna from Golestan province, Iran. Journal of Insect Biodiversity and Systematics, 3(3), 321–338.
Jordana, R. & Baquero, E. (2005). A proposal of characters for taxonomic identification of Entomobrya species (Collembola, Entomobryomorpha), with description of a new species. Abhandlungen und Berichte des Naturkundemuseums Görlitz, 76, 117–134.
Jordana, R. (2012). Capbryinae and Entomobryini. In: Dunger, W. and Burkhardt, U. (Eds.), Synopses on Palaearctic Collembola. Senckenberg Museum of Natural History Görlitz, 7/1: 1-390.
Kahrarian, M. (2015). Study on population dynamics, biodiversity, fauna and habitat suitability modeling of springtails (Apterygota: Collembola) in Kermanshah province. PhD, Islamic Azad University, Arak Branch (in Persian).
Kahrarian, M. (2019). The checklist of Collembola (Hexapoda, Arthropoda) from west of Iran. Journal of Insect Biodiversity and Systematics, 5(1), 33–46.
Kahrarian, M., Vafaei-Shoushtari, R., Soleymannezhadyan, E., shayanmehr, M., & Shams, B. (2014). A faunistic study on Entomobyridae (Collembola) in Kermanshah (Iran). Natura Somogyiensis, 24, 17–24.
Khanahmadi, S. (2018). Comparison fauna, diversity and density of Collembola associated with three different climate (cold-arid, semi-arid-temperate and sub humid temperate) in national park of Golestan. MSc Thesis, Sari Agricultural Science and Natural Resources University (in Persian).
Larsen, T. (2007). Unravelling collembolan life belowground: Stoichiometry, metabolism and release of carbon and nitrogen. PhD Thesis, University of Copenhagen Frederiksberg, Denmark.
Mehrafrooz Mayvan, M., Sadeghi-Namaghi, H., Shayanmehr, M., & Greenslade, P. (2022). Contribution to the knowledge of Entomobryomorpha (Hexapoda: Collembola) from Northeastern Iran with new records and a key to the species. Journal of Insect Biodiversity and Systematics, 8(2), 151–174.
Moravvej, S. A. (2003). Biodiversity of Collembola of Tehran region and preliminary observation on several species. MSc Thesis, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran (in Persian).
Qazi, F., & Shayanmehr, M. (2014). Additional records for Iranian Collembola (Hexapoda: Entognatha) fauna from Tehran province. Natura Somogyiensis, 25, 27-34.
Shayanmehr, M., Yoosefi Lafooraki, E., & Kahrarian, M. (2020). A new updated checklist of Iranian Collembola (Arthropoda: Hexapoda). Journal of Entomological Society of Iran, 39(4), 403-445.
Shoeibi, M., Shayanmehr, M., Yoosefi Lafooraki, E., & Mehrafrooz Mayvan, M. (2013). Faunistic survey of Entomobryidae family (Collembola; Hexapoda) in Iran. Bulletin Information Society of Lepidoptera of Romania, 23, 38-42.
Yahyapour, E. (2012). Faunistic study on Collembola (Insecta: Apterygota) in Sari regions. MSc Thesis, Sari Agricultural Science and Natural Resources University, Iran (in Persian).
Yahyapour, E., & Shayanmehr, M. (2013). Introduction of some Entomobryidae species (Collembola) from different Caspian regions. Taxonomy and Biosystematics Journal, 5(15), 15-24.
Yahyapour, E., Vafaei-Shoushtari, R., Shayanmehr, M., & Arbea, J. (2018). A survey on Entomobryomorpha (Collembola) fauna in northern forests of Iran. Journal of Insect Biodiversity and Systematics, 4(4), 307–316.
Yoosefi Lafooraki, E. (2014). Morphological and biological identification of Collembola (Hexapoda) in Mazandaran province. MSc Thesis, Sari Agricultural Science and Natural Resources University, 132 pp (in Persian).
Yoosefi Lafooraki, E., & Shayanmehr, M. (2014). A survey on Entomobryomorpha (Collembola, Hexapoda) fauna in Northern Iran with an identification key. Iranian Journal of Animal Biosystematics, 10(2), 101-117.

فایل ها

ارجاعات به این مقاله

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار