نویسندگان
1 گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
2 مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری، شهرکرد، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Plant biodiversity in central Zagros region is important from different aspects and has been in the research spotlight. In this study, flora of Mt. Sheet located in Chaharmahal and Bakhtiari province, between Shahrekord and Saman cities, with 1.100 hectares and 2110 to 2660 meter elevation above sea level, is investigated. Results showed that the vegetation of this area consists of 204 species, 143 genera and 35 families. Asteraceae (31 species, 15.1 %), Brassicaceae (30 species, 14.7 %), Poaceae (19 species, 9.3 %) and Fabaceae (18 species, 8.8 %) were the most important families regarding the number of species. The largest genera were Astragalus (13 species), Euphorbia (8 species), Centraurea (7 species) and Scorzonera and Salvia (5 species each). Determination of Raunkiaer life-forms showed that 51 % of the species (104 species) were Hemicryptophytes, 28 % (57 species) were Therophytes, 15 % (30 species) were Cryptophytes, 5 % (11 species) were Chamaephytes and 1 % (2 species) Phanerophytes. 150 species (74 %) belonged to Irano-Turanian region, 19 species (9 %) to EuroSiberian-Mediterranean-IranoTuranian regions, 17 species (8 %) to EuroSiberian-IranoTuranian regions, and 17 species (8 %) to Mediterranean-IranoTuranian regions. According to available literature, 30 species were located in low risk class and one species as vulnerable. Conservation status of 173 species was reported as “Data Deficit” (class DD). Comparative evaluation of this flora and other 16 floras in this region showed the presence of 17 unreported species from this region, and the multivariate analyses of presence/absence data determined the relative position of this flora among other floras in this region and further divided the floras into two clusters. Our results showed also the application of multivariate analyses in floristic studies.
کلیدواژه‌ها [English]
در آخرین دوره یخبندان زمین، پوشش گیاهی زاگرس استپی کوهستانی بوده است و مطالعه دانه‌های گرده در فضولات فسیل شده جانوری نشان می‌دهد که گونه‌های مختلف جنس‌های Tulipa و Cousinia در این کوه‌ها فراوان بوده‌اند (Djamali et al., 2011). تنوع زیستی گیاهی در کوه‌های زاگرس با تغییر محدوده گونه‌ها در دوره پس از یخبندان دچار تغییراتی شده و غنای گونه‌ای آن به ویژه در حوزه زاگرس مرکزی افزایش یافته است. امتداد این رشته‌کوه‌ها در استان چهارمحال و بختیاری به صورت نواری از شمال‌غرب تا جنوب‌شرق استان کشیده شده و ارتفاعات معروف زردکوه بختیاری (4548 متر) در بازفت پوشیده از برف دایمی است (Omidvar et al., 2010). قدیمی‌ترین سنگ‌های منطقه متعلق به دوران پرکامبرین و شامل سنگ‌های آذرین و دگرگونی و جدیدترین رسوب‌ها مربوط به دوره کواترنری است (Omidvar et al., 2010). از نظر اقلیمی این منطقه در پهنه اقلیمی نیمه‌مرطوب سرد قرار گرفته است. متوسط درجه حرارت سالانه در این پهنه 29/11 درجه سانتیگراد و مجموع بارندگی سالانه 770 میلی‌متر است و از ویژگی‌های بارز آن، عدم حضور پوشش جنگلی و حضور گراس‌ها و فورب‌های یک‌ساله است. دما، بارش و تابش از عوامل عمده در پراکنش رویشگاه‌های گونه‌های گیاهی استان هستند، مؤثرترین عامل در قسمت‌های جنوب و جنوب‌غرب استان، عامل دما است (Soltani et al., 2010). رژیم بارندگی در این استان، مدیترانه‌ای است و دوره خشک بر ماه‌های تابستان منطبق است و بخش عمده بارندگی‌ها در فاصله ماه‌های آذر تا آخر فروردین نازل می‌شود. میزان بارش گزارش شده از ایستگاه‌های مختلف استان، به ترتیب: کوهرنگ (1414 میلی‌متر)، بروجن (542 میلی‌متر)، شهرکرد (319 میلی‌متر)، لردگان (905 میلی‌متر) و امام قیس (570 میلی‌متر) است (Soltani et al., 2010). تنوع خرده اقلیم‌ها، اختلاف ارتفاع (900 تا 4200 متر)، توپوگرافی و جنس خاک در استان چهارمحال و بختیاری، به غنای فلوریستیک آن کمک کرده، با وجود چرای بی‌رویه و بهره‌برداری شدید از پوشش گیاهی، در رویشگاه‌های مختلف استان فلوری غنی وجود دارد.
تاکنون مطالعات فلوریستیک انجام شده در مناطق مختلف استان (شکل 1 و جدول 1)، با تأکید بر مناطق حفاظت‌شده و تحت مدیریت بوده و عبارت است از: بررسی فلوریستیک کوه کلار (Shahrokhi, 2005)، بررسی فلور منطقه کرسنک و شیدا (Pairanj et al., 2011)، بررسی فلور تنگ‌صیاد (Heydari-Ghahfarokhi et al., 2013)، بررسی فلور کوه جهان‌بین (Jalali, 2016)، مطالعه فلور منطقه حفاظت‌شده قیصری (Shirmardi et al., 2014a) و مطالعه پوشش گیاهی منطقه حفاظت‌شده هلن (Shirmardi et al., 2014b) است. بنابراین، همچنان فلور بخش‌های زیادی، به ویژه در نقاطی که تحت مدیریت و حفاظت قرار ندارند، مطالعه نشده است.
در تحقیق حاضر، فلور کوه شیت دامنه‌های اطراف آن با هدف معرفی گونه‌های گیاهی دارویی، مرتعی، گیاهان نادر و در معرض خطر و ارایه چک‌لیست گیاهان منطقه انجام شد. همچنین، به منظور تعیین جایگاه و اهمیت این فلور در میان سایر فلورهای مطالعه شده همجوار، بررسی مقایسه‌ای به صورت تحلیل چندمتغیره صورت گرفت و نتایج آن مورد بحث قرار گرفت. این منطقه از هیچ یک از سطوح مدیریت حفاظتی برخوردار نبوده و بهره‌برداری‌هایی توسط انسان در آن صورت گرفته است. در جبهه شمالی کوه، باغ کوهستانی با درختان بادام وجود دارد و به منظور آبیاری آن آب چشمه موجود در میانه ارتفاع منطقه به حوضچه‌های استخرمانند انتقال یافته است که تا حد زیادی از دسترس پوشش گیاهی پایین‌دست خارج می‌شود. در جبهه غربی کوه شیت بهره‌برداری از معدن شن و ماسه صورت گرفته و جاده کوچکی برای تردد وسایل نقلیه به این معدن احداث شده است. در ضلع جنوبی منطقه از آب چشمه‌های موجود برای آبیاری مزارع پایین‌دست دامنه‌های کوه استفاده می‌گردد و چرای محدود دام (گوسفند) در برخی بخش‌های واقع در ارتفاع پایین‌تر منطقه، در ماه‌های اردیبهشت تا خرداد نیز به عنوان بهره‌برداری‌های صورت گرفته از منطقه قابل ذکر هستند.
|
ردیف |
فلور منطقه |
مختصات جغرافیایی |
میانگین دما (درجه سانتیگراد) |
میانگین بارندگی میلی‌متر |
ارتفاع (متر) |
وسعت (هکتار) |
تعداد گونه |
|
1 |
کوه شیت |
34/32 عرض شمالی 87/50 طول شرقی |
18/31 |
349 |
2110-2660 |
1100 |
199 |
|
2 |
کرسنک |
53/32 عرض شمالی 47/50 طول شرقی |
12 |
425 |
2603 |
573 |
100 |
|
3 |
قیصری |
16/32 عرض شمالی 34/50 طول شرقی |
ذکر نشده |
ذکر نشده |
1811- 3541 |
9816 |
487 |
|
4 |
تنگ‌صیاد |
50/32 عرض شمالی 98/50 طول شرقی |
6/11 |
6/304 |
2720 |
27000 |
236 |
|
5 |
کلار |
82/31 عرض شمالی 95/50 طول شرقی |
45/10 |
4/511 |
1900- 3814 |
ذکر نشده |
514 |
|
6 |
هلن |
72/32 عرض شمالی 66/50 طول شرقی |
ذکر نشده |
ذکر نشده |
ذکر نشده |
40231 |
392 |
|
7 |
ونک |
47/31 عرض شمالی 27/51 طول شرقی |
-19تا38 |
398 |
1650- 4034 |
40000 |
649 |
کوه شیت و دامنه‌های اطراف آن در محدوده ارتفاع2110 تا 2660 متر و با مساحت1100 هکتار، دارای امتداد شرقی-غربی بوده (شکل 1) و از نظر موقعیت جغرافیایی در جنوب شهر سامان و 6 کیلومتری شمال شهرکرد قرار گرفته است. این کوه و دامنه‌های آن در محدوده شهرستان شهرکرد در اقلیم ارتفاعات (طبقه‌بندی آمبرژه) یا اقلیم خیلی مرطوب (طبقه‌بندی دومارتن) قرار گرفته است (Soltani et al., 2010). منطقه کوه شیت از نظر موقعیت جغرافیایی بین دو منطقه در استان چهارمحال و بختیاری (منطقه حفاظت‌شده و پارک ملی تنگ‌صیاد و منطقه آلپی کرسنک به عنوان بخشی از منطقه حفاظت‌شده شیدا) است Pairanj et al., 2011)؛ Heydari-Ghahfarokhi et al., 2013). تعیین محدوده‌های منطقه (388/32 تا 364/32 عرض شمالی و 383/50 تا 896/50 طول شرقی) به مساحت 1100 هکتار با استفاده از نقشه‌های ماهواره‌ای گوگل و نرم‌افزار GoogleEarth نسخه 8 (Google Inc., 2013) صورت گرفت. بررسی داده‌های هواشناسی ایستگاه سامان در یک دوره 12 ساله 1381 تا 1393 نشان داد که دوره خشک در این منطقه از ماه اردیبهشت تا ماه مهر بوده است و بیشترین بارندگی در آخرین ماه فصل پاییز، ماه‌های فصل زمستان و نخستین ماه فصل بهار صورت می‌گیرد. روزهای یخبندان سال از اواسط ماه مهر تا اواسط اردیبهشت به وجود آمده است و بیشترین روزهای یخبندان (25 روز) در ماه دی رخ می‌دهد. حداکثر سرعت وزش باد در ماه‌های اسفند و فروردین (20 کیلومتر درساعت) بوده و متوسط رطوبت نسبی منطقه در دی ماه حداکثر 58 درصد است. متوسط دمای منطقه در تیر ماه حداکثر 25 درجه و در دی ماه حداقل صفر درجه سانتیگراد است. مجموع بارندگی ماهیانه در فروردین و برابر با 72 میلی‌متر بوده، از اواسط خرداد تا اواسط مهر، بارندگی صورت نمی‌گیرد (شکل 2).
جمع‌آوری نمونه‌های گیاهی از اردیبهشت 1393 تا خرداد ماه 1394 و از طریق پیمایش صحرایی در بخش‌های مختلف منطقه صورت گرفت و پیش از جمع‌آوری نمونه‌ها از آنها عکس گرفته شد. شناسایی نمونه‌ها با استفاده از کلیدهای موجود در فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2010)، فلور ایران (Assadi, 1989-2012) و فلور ترکیه (Davis, 1965-1985) صورت گرفت. وضعیت گونه‌ها از نظر قرار گرفتن در طبقات حفاظتی مختلف با استفاده از Red Data Book ایران (Jalili and Jamzad, 1999) مشخص گردید و پس از تهیه فهرست گیاهان منطقه (پیوست 1)، املای صحیح نام علمی و نام مؤلف گونه‌ها با نرم‌افزار CheckName (Sharifi-Tehrani, 2014) بررسی شد. کوروتیپ هر یک از گونه‌ها با استناد به فلورا ایرانیکا و مقایسه با فلورهای محلی منتشر شده و شکل زیستی هرگونه بر اساس طبقه‌بندی اشکال رویشی Raunkiaer (1934) مشخص گردید. سپس، مقایسه‌ای میان فهرست گونه‌های فلور کوه شیت و 16 فهرست دیگر از مناطق همجوار (جدول‌های 1 و 3) در استان‌های چهارمحال و بختیاری، اصفهان و خوزستان صورت گرفت و موقعیت فلور کوه شیت در میان سایر فلورهای مورد مقایسه (جدول 1) با استفاده از تحلیل چندمتغیره تعیین شد. بدین منظور، ماتریس داده‌های خام شامل حضور و غیاب 833 گونه در 6 فلور مورد مقایسه (جدول 1)، تهیه و با استفاده از ضریب شباهت Dice برای داده‌های کیفی (SDice=2a/(2a+b+c)) در نرم‌افزار NTSYS-pc تحلیل شد.
نتایج تحقیق حاضر نشان داد که در فلور کوه شیت، تعداد 35 تیره (شامل 5 تیره از رده تک‌لپه‌ای‌ها)، 143 جنس و 199 گونه وجود دارد. تیره Asteraceae (31 گونه، 2/15 درصد)، Brassicaceae (30 گونه، 7/14 درصد)، Fabaceae (18 گونه، 5/9 درصد)، Poaceae (19گونه، 9 درصد)، Lamiaceae (17 گونه، 8 درصد)، Caryophyllaceae (12 گونه، 1/6 درصد)، Liliaceae (10گونه، 5 درصد)، Boraginaceae (8 گونه، 2/4 درصد)، Euphorbiaceae (8 گونه، 2/4 درصد) و Apiaceae (7 گونه، 8/2 درصد) مهم‌ترین تیره‌های گیاهی منطقه می باشند (شکل 3). مهم‌ترین جنس‌های منطقه از نظر تعداد گونه، به ترتیب: Astragalus با 14 گونه، Euphorbia با 8 گونه، Centaurea با 7 گونه، Scorzonera با 4 گونه، Silene و Salvia با 4 گونه و Bromus، Cousinia و Fibigia هریک با سه گونه هستند (شکل 4). در فلور این منطقه، 51 درصد از گونه‌ها (111 گونه) همی‌کریپتوفیت، 29 درصد از گونه‌ها (66 گونه) تروفیت، 9 درصد (19 گونه) کریپتوفیت، 5 درصد (11 گونه) ژئوفیت و کامه‌فیت و یک درصد (2 گونه) فانروفیت بودند (شکل 5-A). تعداد 43 گونه دارویی در این منطقه شناسایی شده و 17 گونه از گیاهان منطقه انحصاری ایران هستند.
شکل 3- مهم‌ترین تیره‌ها در فلور کوه شیت، بر اساس تعداد و درصد فراوانی گونه‌ها در هر تیره. Bras: Brassicaceae، Aste: Asteraceae، Poac: Poaceae، Lami: Lamiaceae، Cary: Caryophyllaceae، Lili: Liliaceae، Apia: Apiaceae، Faba: Fabaceae. |
شکل 4- نمودار ستونی نشان‌دهنده ده جنس نخست در فلور کوه شیت، بر اساس تعداد گونه‌ها در هر جنس |
|
بر اساس نتایج تحقیق حاضر، فلور کوه شیت شامل 204 گونه گیاهی است (پیوست 1). نتایج نشان داد که تعداد 30 گونه با وضعیت ریسک کم (low risk) و یک گونه تهدید شده (vulnerable) در منطقه مورد مطالعه وجود دارد (پیوست 1 و شکل 5-D). گونه تهدید شده، Astragalus pseudoibicinus (تیره Fabaceae) است که در مطالعات فلوریستیک منتشر شده در سه دهه گذشته، یک بار از استان فارس گزارش شده و در سایر نقاط ایران به وجود آن اشاره‌ای نشده است (Ghanbarian et al., 2011). همچنین، در فلور کوه شیت، 43 گونه با اهمیت دارویی و 24 گونه علف هرز و 16 گونه گیاهی با اهمیت مرتعی شناسایی گردید (پیوست 1).
فهرست حاصل از تجمیع گونه‌های گزارش شده از فلور مناطق همجوار با کوه شیت (جدول 1)، نماینده فلور منطقه‌ای بزرگ‌تر است که مقایسه آن با فلور کوه شیت (پژوهش حاضر)، می‌تواند ویژگی‌های محلی فلور کوه شیت را برجسته سازد. مقایسه نشان داد که مهم‌ترین تیره‌ها در فهرست تجمیعی از نظر تعداد جنس به ترتیب عبارتند از: Asteraceae (52 جنس، 14 درصد)، Brassicaceae (44 جنس، 12 درصد)، Apiaceae (29 جنس، 8 درصد) و Poaceae (34 جنس، 9 درصد). مهم‌ترین تیره‌ها از نظر تعداد گونه، به ترتیب عبارتند از: Asteraceae (116 گونه، 14 درصد)، Fabaceae (86 گونه، 10 درصد)، Brassicaceae (74 گونه، 9 درصد) و Poaceae (58 گونه، 7 درصد). همچنین مهم‌ترین جنس‌ها در فهرست تجمیعی بر اساس تعداد گونه به ترتیب عبارتند از: Astragalus (47 گونه)، Euphorbia (17 گونه)، Silene (14 گونه)، Centaurea (14 گونه) و Polygonum (12). در مجموع، 14 درصد از گونه‌ها در فهرست تجمیعی متعلق به تیره Asteraceae و 8/5 درصد از گونه‌ها متعلق به جنسAstragalusاست.
غنای گونه‌ای فلور کوه شیت به منطقه حفاظت‌شده و پارک ملی تنگ‌صیاد نزدیک و بالاتر از منطقه کرسنک (بخشی از منطقه حفاظت‌شده شیدا) است (جدول 1)، که نشان‌دهنده اهمیت پوشش گیاهی کوه شیت است. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که در کوه شیت بیشترین گونه‌ها (74 درصد) به ناحیه ایرانی-تورانی تعلق داشته (شکل 5-B) و درصد نسبتاً بالایی از اشکال رویشی همی‌کریپتوفیت (51 درصد) در این فلور حضور دارند (شکل 5-A) که نشان‌دهنده شرایط اقلیمی سخت حاکم بر منطقه و نشان‌دهنده سازگاری ترکیب رُستنی‌های منطقه با شرایط آب و هوای سرد و چرای دام (حفاظت از جوانه‌ها در سطح خاک) است. در فلور مناطق همجوار با کوه شیت (جدول 1) نیز درصد بالایی از گونه‌های دارای شکل رویشی همی‌کریپتوفیت است. درصد پایین اشکال رویشی کامه‌فیت و فانروفیت، با خشکی هوا و پایین بودن رطوبت نسبی در این مناطق سازگار است (Roques et al., 2001). عناصر ایرانی-تورانی بیشترین درصد گونه‌ها را در منطقه حفاظت‌شده تنگ‌صیاد (74/71 درصد)، هلن (80/66 درصد) و کرسنک (5/75 درصد) به خود اختصاص داده‌اند. 14 درصد از پوشش گیاهی کوه شیت، در طبقه ریسک کم و یک گونه (Astragalus pseudoibicinus) در طبقه آسیب‌پذیر قرار دارد، بنابراین، با وجود بهره‌برداری‌هایی که از منطقه صورت گرفته، پوشش گیاهی منطقه در مجموع در معرض تهدید جدی قرار ندارد. مهم‌ترین تیره در فلور کوه شیت Asteraceae (از نظر غنای گونه) و یا Brassicaceae (از نظر غنای جنس) است. در فلور مناطق همجوار با کوه شیت، مهم‌ترین تیره از نظر تعداد جنس، Asteraceae است. اهمیت تیره Brassicaceae در فلور کوه شیت از نظر غنای جنس قابل توجه است. فشارهای محیطی به صورت چرای گوسفند در ماه‌های اردیبهشت و خرداد موجب تسلط بیشتر گیاهان کوته‌زی و یک‌ساله (اغلب مربوط به تیره Brassicaceae) و کاهش فراوانی گیاهان با اهمیت مرتعی و چند ساله شده است. حضور بیشتر گونه‌های یک‌ساله به عنوان نشانه‌هایی از تخریب اکوسیستم منطقه در نظر گرفته می‌شود.
اشکال بوته‌ای خاردار و بالشتک‌مانند، همچون گونه‌های جنس‌های: Acanthophylum، Astragalus و Onobrychis گونه‌های پایا و چندساله این فلور را تشکیل می‌دهند. از جمله گندمیان فلور کوه شیت می‌توان به Bromus tomentellus، Melica persica و Poa bulbosa اشاره نمود که شاخص شرایط اقلیمی سرد هستند (Zohary, 1973). همچنین، از جمله گونه‌های با ارزش مرتعی می‌توان به Bromus tomentellus، Dactylis glomerata و Stipa hohenacheriana و برخی گونه‌های جنس Astragalus اشاره نمود که برای چرای دام اهمیت دارند. وجود 43 گونه گیاه دارویی در فلور کوه شیت حایز اهمیت است (پیوست 1). بیشتر گونه‌هایی دارویی (8 گونه) متعلق به تیره‌های Brassicaceae و Asteraceae است و بزرگترین جنس در برگیرنده گونه‌های مزبور Centaurea است (پیوست 1). شناساییسه گونه تک‌لپه: Allium austroiranicum، Iris hymenospatha و Ornithogalum pycnanthum و 15 گونه دولپه‌ای در فلور کوه شیت (پیوست 1) که قبلاً از سایر فلورهای مجاور با کوه شیت (جدول 1) گزارش نشده بود، نشان‌دهنده اهمیت فلور این منطقه است. نتایج حاصل از تحلیل چندمتغیره داده‌های فلوریستیک به صورت حضور و غیاب گونه‌ها در فلورکوه شیت و فلورهای همجوار (شکل 6) نشان داد که فلور کوه شیت همراه با منطقه حفاظت‌شده تنگ‌صیاد و منطقه کرسنک در یک خوشه قرار گرفته است و از نظر ترکیب فلوریستیک تشابه بیشتری با هم دارند و از خوشه دیگر که شامل فلورهای منطقه حفاظت‌شده هلن، قیصری و کلار است، جدا می‌شوند. فلور کوه شیت در هر دو تحلیل خوشه‌ای (شکل 6-A) و رسته بندی (شکل 6-B) بیشترین شباهت را با فلور منطقه حفاظت‌شده تنگ‌صیاد نشان می‌دهد.
نتایج تحقیق حاضر، حضور 18 گونه (پیوست 1، imp/*) را در منطقه‌ای شامل کوه شیت و فلورهای مجاور آن (محاط در یک چندضلعی به وسعت 33500 کیلومتر مربع) گزارش می‌کند. گونه‌های مذکور (متعلق به 14 جنس و 8 تیره) قبلاً در 16 فهرست فلوریستیک (جدول 2) مربوط به ناحیه زاگرس مرکزی گزارش نشده است. تغییرات تدریجی اقلیم موجب گسترش یا کاهش دامنه پراکنش گونه‌ها و تغییر تدریجی مرز میان کوروتیپ‌ها می‌شود. همچنین، نمونه‌برداری از کلیه گونه‌ها در مناطق مورد مطالعه، اغلب برای محققان به طور کامل میسر نیست و شناسایی برخی نمونه‌های نادر یا گونه‌های تازه معرفی شده با مشکلاتی همراه است؛ به طوری که ممکن است نام آنها در گزارش‌های علمی آورده نشده باشد.
|
ردیف |
نام فهرست |
مختصات منطقه |
سال انتشار و نام مؤلف منبع |
|
1 |
فهرست گیاهان دارویی منطقه قیصری |
N 32.162 E 50.336 |
Shirmardi (2011) J Herbal Drugs 2:1 |
|
2 |
فلور مراتع منطقه قیصری |
N 32.162 E 50.336 |
Shirmardi (2014) TBJ, 18, 85-104 |
|
3 |
فلور منطقه حفاظت‌شده هلن |
N 31.666 E 50.533 |
Shirmardi (2014) Iranian J Plant Biol, 20:75-96 |
|
4 |
فلور کوه کلار |
N 31.824 E 50.956 |
Shahrokhi (2012) MSc thesis of Urmia University |
|
5 |
منطقه کرسنک (بخشی از منطقه حفاظت‌شده شیدا) |
N 32.531 E 50.471 |
Paayranj (2011) TBJ 7 |
|
6 |
منطقه کرسنک (بخشی از منطقه حفاظت‌شده شیدا) |
N 32.531 E 50.471 |
Tahmasebi (Unpublished) |
|
7 |
منطقه حفاظت‌شده شیدا |
N 32.575 E 50.656 |
Unpublished |
|
8 |
منطقه حفاظت‌شده تنگ‌صیاد |
N 32.050 E 50.983 |
Heydari (2012) First Nat. Congress on environment conservation |
|
9 |
فهرست نمونه‌های هرباریومی جمع‌آوری شده از استان چهارمحال و بختیاری |
Unpublished |
|
|
10 |
فلور چادگان در استان اصفهان |
N 32.804 E 50.656 |
Yousefi (2011) Journal of Plant Biology |
|
11 |
فلور پناهگاه حیات وحش قمشلو در استان اصفهان |
N 32.889 E 51.189 |
Yousofi (2006) Iranian Journal of Biology 19:3 |
|
12 |
فلور پناهگاه حیات وحش موته در استان اصفهان |
N 33.626 E 50.719 |
Asri (2008) Rostaniha 9:1 (Plant diversity in Mouteh Refuge, Iran) |
|
13 |
فلور منطقه حنا در استان اصفهان |
N 31.05 E 51.666 |
Khajeddini (2010) Taxonomy and Biosystematics 2 |
|
14 |
فلور منطقه ونک در استان اصفهان |
N 31.473 E 51.274 |
Parishani (2004) Pajouhesh & Sazandegi 68 |
|
15 |
فلور جنگل‌های سوخته دهدز در استان خوزستان |
N 31.793 E 50.067 |
Mataji (2013) Folia Forestalia Polonica, series A, 55 :1 |
|
16 |
فلور منطقه حفاظت‌شده شیمبار در استان خوزستان |
N 32.133 E 49.483 |
Dinarvand (2015) Iran J Plant Biol, 7th Year, No. 23, Spring 2015 |
برخی از گونه‌های مذکور (مانند Astragalus pseudoibicinus، A. angustiflorus، Chorispora persica، Euphorbia chamaesyce، Ornithogalum pycnanthum، Orobanche oxyloba نادر است و در نقاط کمی یافت می‌شوند. پراکندگی برخی گونه‌ها (مانند Astragalus angustiflorus و Centaurea balsamita) در سایر نقاط ایران (غیر از استان چهارمحال و بختیاری و مناطق مجاور آن) بوده و حضور آنها در فلور کوه شیت قابل توجه است. شناسایی این نمونه‌ها بر اساس صفات ریخت‌شناسی و کلیدهای شناسایی موجود انجام شده و مطالعه بیشتر آنها دارای اهمیت است و ممکن است به تشخیص واحدهای فروگونه‌ای با پراکنشی متفاوت منجر گردد. تاکنون دو گونه از جنس Orobanche برای فلور استان چهارمحال و بختیاری گزارش شده است (O. alba در فلور منطقه شیدا و
O. schwingenschussi در فلور قرق بروجن، منطقه حفاظت‌شده هلن، کوه کلار و منطقه قیصری). در مطالعه حاضر، گونه O. oxyloba از کوه شیت گزارش می‌شود که گونه‌ای نادر است و طی سه دهه گذشته فقط در فهرست فلوریستیک یک نقطه دیگر (اطراف سد سپیدرود، نزدیک زنجان) گزارش شده است (Moradi et al., 2013).
در مجموع، کوه شیت با وجود وسعت کم، نسبت به سایر مناطق همجوار و نزدیک (هلن، کلار، ونک، قیصری، تنگ‌صیاد، قرق بروجن) از غنای گونه‌ای قابل‌توجهی برخوردار است. چرای بی‌رویه دام وضعیت نامطلوبی برای 86 گونه آسیب‌پذیر معرفی شده در فلور منطقه قیصری، ایجاد کرده است (Shirmardi et al., 2014a). در منطقه حفاظت‌شده هلن نیز 70 گونه در معرض خطر وجود دارد (Shirmardi et al., 2014b) که در صورت تداوم چرای بیش از حد دام و بهره‌برداری بی‌رویه از پوشش گیاهی توسط انسان، ممکن است ذخایر ژنتیک و تنوع آنها در معرض آسیب جدی قرار گیرد. فلور کوه شیت نیز از چنین آسیب‌هایی مصون نیست که برای جلوگیری از آن باید از چرای مفرط دام و عدم رعایت زمان‌های مجاز برای چرا در منطقه، ممانعت گردد. این اقدامات مستلزم رفع مشکلاتی همچون مالکیت شخصی در بخش‌هایی از منطقه و آموزش استفاده صحیح از منابع طبیعی است. در مطالعه حاضر، برای نخستین بار، تحلیل داده‌های فلوریستیک و بررسی مقایسه‌ای فلورها با استفاده از نرم‌افزار و کامپیوتر و با استفاده از استانداردهای پیشنهادی برای تجمیع کلیه یافته‌ها از فلور ایران (Sharifi-Tehrani and Rahiminejad-Ranjbar, . 2013) صورت گرفت.
نگارندگان از مدیریت تحصیلات تکمیلی و معاونت پژوهشی دانشگاه شهرکرد به خاطر حمایت از این تحقیق در قالب پایان‌نامه شماره 104/161 دوره کارشناسی ارشد تشکر و قدردانی می‌نمایند. همچنین از همکاری ریاست محترم و مسؤولان مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان شهرکرد سپاسگزاری می‌شود.
پیوست 1- فهرست گونه‌های گیاهی شناسایی شده در فلور کوه شیت. ES-M-IT: اروپا-سیبری/ ایرانی-تورانی/مدیترانه‌ای، ES-IT: اروپا-سیبری /ایرانی-تورانی، M-IT: مدیترانه‌ای/ایرانی-تورانی، IT-SS: ایرانی-تورانی/صحرا-سندی، IT: ایرانی-تورانی. Ph: فانروفیت،
He: همی‌کریپتوفیت، Th: تروفیت، Ch: کامه‌فیت، Cr: کریپتوفیت. Endem: بوم‌زاد، VU: آسیب‌پذیر، LR: کمتر در معرض خطر،
DD: اطلاعات ناکافی. Med: گیاه دارویی، Weed: علف هرز، Range: گیاه مرتعی. علامت ستاره: گزارش جدید برای منطقه دربرگیرنده 16 فهرست فلوریستیک.
آرایه |
پراکنش جغرافیایی |
شکل زیستی |
وضعیت حفاظت |
بوم‌زادی |
اهمیت |
|
Liliopsida |
|
|
|
|
|
|
Ixioliriaceae |
|
|
|
|
|
|
Ixiolirion tataricum (Pall.) Herb. & Traub |
ES-IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Cyperaceae |
|
|
|
|
|
|
Carex stenophylla Wahlenb. |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Iridaceae |
|
|
|
|
|
|
Iris hymenospatha B.Mathew & Wendelbo |
IT |
Cr |
DD |
Endem |
* |
|
Iris songarica Schrenk |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Liliaceae |
|
|
|
|
|
|
Allium austroiranicum R.M.Fritsch |
IT |
Cr |
DD |
Endem |
* |
|
Allium xiphopetalum Aitch. & Baker |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Bellevalia glauca (Lindl.) Kunth |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Colchicum wendelboi K.Perss. |
IT |
Cr |
LR |
Endem |
|
|
Eremurus persicus Boiss. |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Gagea gageoides (Zucc.) Vved. |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Muscari neglectum Guss. ex Ten. |
ES-M-IT |
Cr |
DD |
Weed |
|
|
Ornithogalum pycnanthum Wendelbo |
IT |
Cr |
LR |
Endem |
* |
|
Tulipa biflora Pall. |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Tulipa systola Fisch. ex Fisch. & C.A.Mey. |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Poaceae |
|
|
|
|
|
|
Aegilops triuncialis L. |
M-IT |
Th |
DD |
Range |
|
|
Agropyron pectiniforme Roem. & Schult. |
ES-M-IT |
He |
DD |
|
|
|
Agropyron tauri Boiss. & Balansa |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Arrhenatherum kotschyi Boiss. |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Bothriochloa ischaemum (L.) Keng |
ES-M-IT |
He |
DD |
|
|
|
Bromus danthoniae Trin. ex C.A.Mey. |
ES-IT |
Th |
DD |
Weed |
|
|
Bromus tectorum L. |
ES-M-IT |
Th |
DD |
Weed |
|
|
Bromus tomentellus Boiss. |
IT |
He |
DD |
Range |
|
|
Dactylis glomerata L. |
ES-M-IT |
He |
DD |
Range |
|
|
Festuca arundinacea Schreb. |
ES-IT |
He |
DD |
|
|
|
Heteranthelium piliferum Hochst. ex Jaub. & Spach |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Hordeum glaucum Steud. |
M-IT |
Th |
DD |
|
|
|
Lophochloa phleoides Rchb. |
ES-IT |
Th |
DD |
|
|
|
Melica persica Kunth |
M-IT |
He |
DD |
|
|
|
Oryzopsis holciformis Hack. |
IT |
Cr |
DD |
Range |
|
|
Poa bulbosa L. |
ES-M-IT |
Cr |
DD |
Weed |
|
|
Psathyrostachys fragilis (Boiss.) Nevski |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Stipa hohenackeriana Trin. & Rupr. |
IT |
He |
DD |
Range |
|
|
Taeniatherum crinitum (Schreb.) Nevski |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Magnoliopsida |
|
|
|
|
|
|
Amaranthaceae |
|
|
|
|
|
|
Amaranthus retroflexus L. |
ES-IT |
Th |
DD |
|
Weed |
|
Apiaceae |
|
|
|
|
|
|
Astrodaucus orientalis Drude |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Bunium caroides Hausskn. ex Bornm. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Chaerophyllum macropodum Boiss. |
IT |
He |
DD |
Med |
|
|
Ferula ovina Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Prangos ferulacea Lindl. |
IT |
He |
DD |
Med |
|
|
Scandix pecten-veneris L. |
ES-M-IT |
Th |
DD |
Weed |
|
|
Scandix stellata Banks & Sol. |
IT |
Th |
DD |
Range, Med |
|
|
Asteraceae |
|
|
|
|
|
|
Achillea tenuifolia Lam. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Anthemis odontostephana Boiss. |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Carthamus oxyacantha M.Bieb. |
IT |
Th |
DD |
Med |
|
|
Centaurea balsamita Lam. |
IT |
Th |
LR |
* |
|
|
Centaurea behen L. |
IT |
He |
DD |
Med |
|
|
Centaurea depressa M.Bieb. |
IT |
Th |
DD |
Range, Med |
|
|
Centaurea ispahanica Boiss. |
IT |
He |
LR |
Med |
|
|
Centaurea leuzeoides Walp. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Centaurea pterocaula Trautv. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Centaurea virgata Lam. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Cirsium arvense (L.) Scop. |
ES-M-IT |
Cr |
DD |
Weed |
|
|
Cousinia calcitrapa Boiss. |
IT |
He |
LR |
|
|
|
Cousinia cylindracea Boiss. |
IT |
He |
LR |
|
|
|
Cousinia khansarica Attar & Ghahr. |
IT |
He |
DD |
* |
|
|
Crepis foetida L. |
ES-IT |
Th |
DD |
|
|
|
Echinops leiopolyceras Bornm. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Gundelia tournefortii L. |
ES-M-IT |
He |
DD |
Med |
|
|
Helichrysum oligocephalum DC. |
IT |
He |
LR |
Endem |
Med |
|
Hertia angustifolia Kuntze |
IT |
Ch |
LR |
Endem |
|
|
Onopordum leptolepis DC. |
IT |
He |
DD |
Med |
|
|
Scorzonera laciniata L. |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Scorzonera leptophylla (DC.) Krasch. & Lipsch. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Scorzonera phaeopappa Boiss. |
M-IT |
He |
DD |
|
|
|
Scorzonera ramosissima DC. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Serratula latifolia Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Steptorhamphus persicus O.Fedtsch. & B.Fedtsch. |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Tanacetum polycephalum Sch.Bip. |
IT |
He |
LR |
|
Med |
|
Taraxacum syriacum Boiss. |
M-IT |
He |
DD |
|
|
|
Tragopogon graminifolius DC. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Tragopogon longirostris Bischoff ex Sch.Bip. |
IT |
He |
DD |
|
Range, Med |
|
Xeranthemum annuum L. |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Boraginaceae |
|
|
|
|
|
|
Echium italicum L. |
ES-IT |
He |
DD |
|
|
|
Lappula microcarpa Gürke |
ES-M-IT |
Th |
DD |
|
|
|
Lithospermum arvense L. |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Moltkia coerulea Lehm. |
ES-IT |
He |
DD |
|
|
|
Nonea persica Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
Range |
|
Rindera lanata Bunge |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Rochelia disperma (L.) Wettst. |
IT |
Th |
DD |
|
Range |
|
Solenanthus circinatus Ledeb. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Brassicaceae |
|
|
|
|
|
|
Aethionema elongatum Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Alyssum linifolium Stephan ex Willd. |
IT |
Th |
DD |
Med |
|
|
Alyssum marginatum Steud. |
IT |
Ch |
DD |
|
|
|
Arabis caucasica Willd. |
M-IT |
He |
DD |
|
|
|
Aubrieta parviflora Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. |
ES-M-IT |
Th |
DD |
Weed, Med |
|
|
Cardaria draba (L.) Desv. |
M-IT |
He |
DD |
Weed, Med |
|
|
Chalcanthus renifolius Boiss. |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Chorispora persica Boiss. |
IT |
Th |
LR |
* |
|
|
Chorispora tenella DC. |
M-IT |
Th |
DD |
|
|
|
Clypeola aspera Turrill |
IT-SS |
Th |
DD |
|
|
|
Clypeola lappacea Boiss. |
IT |
Th |
DD |
*, Range |
|
|
Conringia orientalis (L.) C.Presl |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Crambe orientalis L. |
IT |
He |
DD |
Med |
|
|
Descurainia sophia (L.) Webb ex Prantl |
ES-IT |
Th |
DD |
Weed, Med |
|
|
Draba aucheri Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Fibigia macrocarpa Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Fibigia suffruticosa (Vent.) Sweet |
IT |
He |
DD |
Med |
|
|
Fibigia umbellata (Boiss.) Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Isatis cappadocica Desv. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Isatis kotschyana Boiss. & Hohen. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Lepidium latifolium L. |
ES-M-IT |
Cr |
DD |
Weed, Med |
|
|
Lepidium persicum Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Matthiola longipetala DC. |
ES-IT |
Th |
DD |
* |
|
|
Matthiola ovatifolia Boiss. |
M-IT |
He |
LR |
|
|
|
Neslia apiculata Fisch., C.A.Mey. & Ave-Lall. |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Sameraria stylophora Boiss. |
IT |
Th |
LR |
|
|
|
Sisymbrium erysimoides Desf. |
IT |
Th |
DD |
* |
|
|
Sisymbrium irio L. |
IT |
Th |
DD |
Weed, Med |
|
|
Sisymbrium septulatum DC. |
ES-IT |
Th |
DD |
|
|
|
Caryophyllaceae |
|
|
|
|
|
|
Acanthophyllum sordidum Bunge ex Boiss. |
IT |
Ch |
DD |
Med |
|
|
Arenaria leptoclados Boiss. |
ES-IT |
Th |
DD |
|
|
|
Cerastium dichotomum L. |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Dianthus orientalis Adams |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Gypsophila polyclada Fenzl ex Boiss. |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Mesostemma kotschyana (Fenzl ex Boiss.) Vved. |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Minuartia meyeri Bornm. |
IT |
Th |
DD |
Range |
|
|
Petrorhagia cretica (L.) P.W.Ball & Heywood |
M-IT |
He |
DD |
|
|
|
Silene chlorifolia Sm. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Silene gynodioica Ghaz. subsp. glandulosa Melzh. |
IT |
He |
LR |
|
|
|
Silene spergulifolia Rchb. ex Nyman |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Vaccaria pyramidata Medik. |
ES-IT |
Th |
DD |
Med |
|
|
Convolvulaceae |
|
|
|
|
|
|
Convolvulus commutatus Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Crassulaceae |
|
|
|
|
|
|
Rosularia elymaitica A.Berger |
IT |
He |
LR |
Endem |
|
|
Rosularia persica A.Berger |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Dipsacaceae |
|
|
|
|
|
|
Pterocephalus canus Coult. ex DC. |
IT |
Ch |
DD |
|
|
|
Euphorbiaceae |
|
|
|
|
|
|
Euphorbia bungei Boiss. |
IT |
He |
DD |
Weed |
|
|
Euphorbia chamaesyce L. |
M-IT |
Th |
DD |
* |
|
|
Euphorbia cheiradenia Boiss. & Hohen. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Euphorbia denticulata Lam. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Euphorbia hebecarpa Boiss. |
IT |
He |
DD |
* |
|
|
Euphorbia heteradena Jaub. & Spach |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Euphorbia iranshahrii Pahlevani |
IT |
He |
DD |
Endem |
* |
|
Euphorbia microsciadia Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Fabaceae |
|
|
|
|
|
|
Astragalus albispinus Širj. & Bornm. |
IT |
Ph |
DD |
|
|
|
Astragalus angustiflorus K.Koch |
IT |
He |
DD |
* |
|
|
Astragalus babakhanloui Maassoumi & Podlech |
IT |
Ch |
LR |
Endem |
|
|
Astragalus campylanthus Boiss. |
IT |
Ch |
LR |
Endem |
|
|
Astragalus caraganae Fisch. & C.A.Mey. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Astragalus curvirostris Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Astragalus effusus Bunge |
IT |
He |
LR |
|
|
|
Astragalus macropelmatus Bunge |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Astragalus ovinus Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Astragalus pseudoibicinus Maassoumi & Podlech |
IT |
He |
VU |
Endem |
* |
|
Astragalus rhodosemius Boiss. & Hausskn. |
IT |
Ch |
DD |
|
|
|
Astragalus siliquosus Boiss. |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Astragalus straussii Hausskn. ex Bornm. |
IT |
He |
LR |
Endem |
|
|
Onobrychis melanotricha Boiss. |
IT |
He |
LR |
Endem |
|
|
Sophora alopecuroides L. |
IT |
He |
DD |
Weed |
|
|
Trigonella disperma Bornm. |
IT |
He |
LR |
Endem |
*, Weed |
|
Vicia peregrina L. |
M-IT |
Th |
DD |
|
|
|
Vicia sativa L. |
IT |
Ch |
DD |
|
|
|
Fumariaceae |
|
|
|
|
|
|
Corydalis verticillaris DC. |
IT |
Cr |
LR |
|
|
|
Fumaria asepala Boiss. |
ES-M-IT |
Th |
DD |
|
|
|
Geraniaceae |
|
|
|
|
|
|
Biebersteinia multifida DC. |
IT |
Cr |
DD |
Med |
|
|
Erodium cicutarium (L.) L'Hér. |
ES-M-IT |
Th |
DD |
Range, Weed, Med |
|
|
Geranium lucidum L. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Geranium tuberosum L. |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Lamiaceae |
|
|
|
|
|
|
Ajuga chamaecistus Ging. ex Benth. |
IT |
He |
LR |
Med |
|
|
Eremostachys molucelloides Bunge |
IT |
He |
DD |
Med |
|
|
Lamium amplexicaule L. |
ES-M-IT |
Th |
DD |
Weed |
|
|
Marrubium cuneatum Banks & Sol. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Nepeta oxyodonta Boiss. |
IT |
He |
LR |
Endem |
|
|
Nepeta persica Boiss. |
ES-IT |
He |
DD |
|
|
|
Phlomis aucheri Boiss. |
IT |
He |
LR |
Endem |
|
|
Phlomis persica Boiss. |
IT |
He |
LR |
Endem |
|
|
Salvia atropatana Bunge |
IT |
He |
DD |
*, Med |
|
|
Salvia hydrangea DC. ex Benth. |
IT |
He |
DD |
Med |
|
|
Salvia multicaulis Vahl |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Salvia reuteriana Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Stachys inflata Benth. |
ES-IT |
Cr |
DD |
Med |
|
|
Stachys lavandulifolia Vahl |
ES-IT |
Cr |
DD |
Weed |
|
|
Stachys pilifera Benth. |
IT |
He |
LR |
Endem |
Med |
|
Teucrium polium L. |
M-IT |
Ch |
DD |
|
|
|
Ziziphora tenuior L. |
IT |
Th |
DD |
Med |
|
|
Orobanchaceae |
|
|
|
|
|
|
Orobanche oxyloba Beck |
ES-IT |
Cr |
DD |
* |
|
|
Papaveraceae |
|
|
|
|
|
|
Glaucium oxylobum Boiss. & Buhse |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Hypecoum pendulum L. |
M-IT |
Th |
DD |
Weed, Med |
|
|
Papaver dubium L. |
IT |
He |
DD |
Weed, Med |
|
|
Plantaginaceae |
|
|
|
|
|
|
Plantago lanceolata L. |
ES-M-IT |
He |
LR |
Range, Weed, Med |
|
|
Podophyllaceae |
|
|
|
|
|
|
Bongardia chrysogonum Boiss. |
M-IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Leontice armeniaca Boiv. |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Polygonaceae |
|
|
|
|
|
|
Atraphaxis spinosa L. |
IT |
He |
DD |
Med |
|
|
Polygonum thymifolium Jaub. & Spach |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Rheum ribes L. |
IT |
He |
DD |
Med |
|
|
Rumex crispus L. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Primulaceae |
|
|
|
|
|
|
Dionysia caespitosa Boiss. |
IT |
Ch |
LR |
|
|
|
Ranunculaceae |
|
|
|
|
|
|
Adonis aestivalis L. |
M-IT |
Th |
DD |
Range |
|
|
Anemone biflora DC. |
IT |
Cr |
DD |
|
|
|
Ranunculus kotschyi Boiss. |
IT |
He |
LR |
Endem |
|
|
Ranunculus oxyspermus Willd. |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Thalictrum isopyroides C.A. Mey. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Resedaceae |
|
|
|
|
|
|
Reseda lutea L. |
IT |
Th |
DD |
Weed, Med |
|
|
Rosaceae |
|
|
|
|
|
|
Amygdalus haussknechtii C.K.Schneid. ex Bornm. |
IT |
Ph |
LR |
Endem |
Med |
|
Sanguisorba minor Bertol. |
ES-M-IT |
He |
DD |
Range, Med |
|
|
Rubiaceae |
|
|
|
|
|
|
Asperula setosa Jaub. & Spach |
IT |
Th |
DD |
|
|
|
Galium aparine L. |
ES-M-IT |
He |
DD |
Weed, Med |
|
|
Rutaceae |
|
|
|
|
|
|
Haplophyllum perforatum Kar. & Kir. |
ES-M-IT |
Ch |
DD |
|
|
|
Santalaceae |
|
|
|
|
|
|
Thesium kotschyanum Boiss. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Scrophulariaceae |
|
|
|
|
|
|
Scrophularia variegata M.Bieb. |
IT |
He |
DD |
|
|
|
Veronica orientalis Mill. |
M-IT |
Th |
DD |
|
|
|
Solanaceae |
|
|
|
|
|
|
Hyoscyamus reticulatus L. |
IT |
He |
DD |
Weed, Med |
|
|
Urticaceae |
|
|
|
|
|
|
Parietaria judaica L. |
IT |
He |
DD |
Med |
|
|
Valerianaceae |
|
|
|
|
|
|
Valeriana sisymbriifolia Vahl |
IT |
He |
DD |
Med |
)