Authors
Department of Biology, Faculty of Sciences, University of Guilan, Rasht, Iran
Abstract
Keywords
Main Subjects
مقدمه
استان خراسان رضوی به علت موقعیت خاص و منحصر به فرد خود از نظر تقسیمات جغرافیای گیاهی از تنوع زیستی گیاهی بسیار بالایی برخوردار است. این منطقه در محل تلاقی چند استان فلوری در منطقه رویشی ایرانی-تورانی شامل استانهای فلوری خراسان رضوی-کپهداغ، آرال و کاسپین (توران)، ایران مرکزی، افغانستان و همچنین استان فلوری هیرکانی (خزری) از منطقه رویشی اروپا-سیبری واقع شده است. وجود تعداد قابلتوجهی از عناصر فلوریستیک بومزاد به ویژه در محدوده کوههای خراسان رضوی-کپهداغ به غنای گونهای شاخص این ناحیه افزوده است. تنوع اقلیم و خاک موجب تنوع پوشش گیاهى در سطح استان خراسان رضوی شده است. از شمال استان به سوى جنوب، کاهش میزان بارندگى سبب کاهش پوشش گیاهى شده است و خاک را به صورت عریان در معرض دید قرار مىدهد؛ در مقابل، شمال استان خراسان رضوی، موقعیت مناسبترى از نظر پوشش گیاهى دارد. این استان به سبب وسعت زیاد، از نظر شرایط طبیعی بسیار متنوع و هر یک از نواحی آن دارای ویژگیهای خاصی است. تاکنون پژوهشهای متعدد با هدف تعیین ترکیب فلوریستیک مناطق مختلف استان انجام شده است؛ با وجود این، هنوز مناطق بسیاری وجود دارند که پوشش گیاهی آنها کمتر مورد بررسی و توجه واقع شده است.
از جمله بررسیهای انجام شده در شمال شرق خراسان رضوی میتوان به مطالعات Kazemian و همکاران (2004) در بند گلستان، Ghahreman و همکاران (2006) در ارتفاعات بینالود، Saberi و همکاران (2010) در جنگل پسته چهچهه اشاره نمود. همچنین در شمال خراسان رضوی مطالعاتی توسط Asaadi (2009) در حوزه آبخیز فیروزه،Naghipour Borj و همکاران (2011)در منطقه سیساب و Nadaf و Mortazavi (2011) در منطقه حفاظت شده ساریگل انجام شده است. مطالعه حاضر به عنوان نخستین پژوهش فلوریستیک در منطقه قرهچه انجام شد و هدف عمده آن جمعآوری و شناخت دقیق گونههای گیاهی و ارایه اطلاعات حاصل از پراکنش جغرافیایی و شکلهای زیستی و تعیین گونههای گیاهی شاخص رویشگاههای مختلف منطقه است.
مواد و روشها.
منطقه قرهچه در شمال شرق خراسان رضوی، در مختصات جغرافیایی 17 º58 تا 23 º58 طول شرقی و
20 º37 تا 23 º37 عرض شمالی واقع شده و وسعت آن تقریباً 9000 هکتار است (شکل 1). تغییرات ارتفاع از 1310 متر در حواشی رودخانه اصلی در بخش جنوب غربی تا 2300 متر در ارتفاعات شمال منطقه است. این منطقه در شمال غرب شهرستان قوچان واقع شده و از طریق جاده آسفالت به طول 45 کیلومتر از مسیر اصلی قوچان-درگز به سمت روستای رهورد قابل دسترسی است. این منطقه به لحاظ دارا بودن زیستگاههای متنوع و وجود دامنه ارتفاعی زیاد از ارزش بالایی برخوردار است، بدین منظور حفاظت بنیادی از تنوع زیستی، ذخایر ژنتیکی و جلوگیری از تعارضات مهم منطقه مانند چرای بیش از حد دام و تخریب زیستگاه در خور توجه است.
بر اساس آمارهای اقلیمی 22 ساله ایستگاه سینوپتیک قوچان (1984-2005)، میزان بارندگی سالانه در منطقه 1/319 میلیمتر و حداکثر بارندگی در ماههای مارس و آوریل (اواخر اسفند تا اوایل اردیبهشتماه) به میزان 5/112 میلیمتر گزارش شده است. میانگین درجه حرارت سالانه در منطقه فقط 13 درجه سانتیگراد است. کمترین دمای متوسط ماهانه در طول سال مربوط به ماههای ژانویه و فوریه (اواخر دی و اوایل بهمنماه) و بیشترین دمای متوسط ماهانه مربوط به ماههای جولای و آگوست (تیر و مرداد ماه) است. وضعیت اقلیمی منطقه بر اساس روشهای آمبرژه و دمارتن به صورت نیمهخشک و سرد است (شکل 2). برای مطالعات فلوریستیک طی فصول رویشی سالهای 1390 و 1391 از گیاهان منطقه قرهچه نمونهبرداری صورت گرفت.
شکل 1- محدوده منطقه قرهچه. A: موقعیت منطقه در استان خراسان رضوی و ایران، B: نقشه توپوگرافی منطقه با مقیاس 25000/1 (اقتباس از سازمان مدیریت نقشهبرداری استان خراسان).
شکل 2- منحنی آمبروترمیک منطقه قرهچه (طبق آمار ایستگاه هواشناسی قوچان طی دوره آماری 1984 تا 2005)
شیوه نمونهبرداری به صورت سیستماتیک تصادفی و با روش پیمایش کلی منطقه انجام شد که از روشهای مرسوم مطالعات تاکسونومیک منطقهای است. نمونههای گیاهی پس از پرس و خشک شدن و نصب روی کارتهای مخصوص هرباریومی جهت شناسایی به هرباریوم پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد، هرباریوم دانشکده علوم پایه دانشگاه گیلان و باغ گیاهشناسی ایران منتقل شد و با مراجعه به منابع فلوری مختلف از جمله: فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2012)، فلور ایران (Assadi et al., 1988-2011)، فلور شوروی (Komarov and Shishkin, 1963-2001)، فلور ترکیه (Davis, 1965-1988) و گونهای ایران (Maassoumi, 1986-2000) شناسایی شدند. نمونههای شناسایی شده در هرباریوم دانشکده علوم پایه دانشگاه گیلان نگهداری میشوند.
در پژوهش حاضر، فهرست گیاهان نادر و بومزاد ایران که در منطقه قرهچه رویش دارند، با استفاده از مجموعه: فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2012)، پیدازادان انحصاری ایران (Emami et al.,2011) و Red data book of Iran .(Jalili and Jamzad, 1999) استخراج شد. شکل زیستی گیاهان بر اساس ردهبندی Raunkiaer (1934) و پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه بر اساس تقسیمبندی نواحی رویشی Zohary (1973) و Takhtajan (1986) و با توجه به پراکنش گونهها در فلورا ایرانیکا مشخص شد. همچنین در این مطالعه طبقهبندی رویشگاههای منطقه بر اساس معیارهای طبقهبندی رویشگاهها (IUCN, 2012) انجام شد.
نتایج
در نتیجه بررسیهای فلوریستیک، 396 گونه گیاهی متعلق به 252 جنس و 62 تیره شناسایی شد که از این تعداد، 1 گونه نهانزاد آوندی، 2 گونه بازدانه، 42 گونه تکلپهای و 351 گونه دو لپهای هستند (جدول 1).
بزرگترین تیره گیاهی منطقه قرهچه از لحاظ تعداد گونه، تیره Asteraceae با 63 گونه است که نزدیک به 16 درصد از کل گونههای گیاهی را تشکیل میدهد. تیرههای بزرگ دیگر عبارتند از: Fabaceae (32 گونه)، Brassicaceae (28 گونه)، Lamiaceae (25 گونه)، Apiaceae (22 گونه) و Boraginaceae (18 گونه) (شکل 3).
بزرگترین جنس منطقه قرهچه، Astragalusبا 14 گونه است و پس از آن Centaurea، Cousinia و Euphorbia هر کدام با 7 گونه، Rosa با 6 گونه و Convolvulus و Sileneهر کدام با 5 گونه از دیگر جنسهای بزرگ منطقه هستند (شکل 4).طبقهبندی گیاهان بر اساس شکل زیستی نشان داد همیکریپتوفیتها با 43 درصد بزرگترین گروه گیاهان را تشکیل میدهند و پس از آن، به ترتیب تروفیتها (28 درصد)، کامهفیتها (12 درصد)، ژئوفیتها (11 درصد) و فانروفیتها (6 درصد) را شامل میشوند (شکل 5).
بررسی پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه نشان از تسلط چشمگیر عناصر ایرانی-تورانی با 238 گونه (55/60 درصد) در منطقه دارد. پس از آن، عناصر چندناحیهای با 48 گونه (21/12 درصد) و عناصر ایرانی-تورانی/مدیترانهای/ اروپا-سیبری با 41 گونه (43/10 درصد)، ایرانی-تورانی/مدیترانهای با 28 گونه (12/7 درصد) و ایرانی-تورانی/اروپا-سیبری با 21 گونه (34/5 درصد) دارای بیشترین تعداد گونه هستند. سایر عناصر فیتوجغرافیایی با درصد اندکی در منطقه قرهچه حضور دارند که به ترتیب عبارتند از: عناصر جهانوطن با 8 گونه (2 درصد)، ایرانی-تورانی/مدیترانهای/صحرا-سندی با 5 گونه (3/1 درصد)، ایرانی-تورانی/صحرا-سندی با 4 گونه (1 درصد) و عناصر ایرانی-تورانی/اروپا-سیبری/صحرا-سندی با 1 گونه (25/0) (شکل 6).
تعداد 29 گونه (3/7 درصد) از گیاهان جمعآوری شده منطقه انحصاری ایران هستند که این تعداد حدود 6/1 درصد از کل گونههای انحصاری ایران (حدود 1812 گونه) را شامل میشود.
از نتایج جالب این تحقیق، شناسایی و گزارش گونههای Colchicum soboliferumوRanunculus caucasicusبرای نخستین بار از خراسان رضوی است.
بر اساس مشاهدات فلوریستیک و با توجه به معیارهای IUCN (2012) رویشگاههای منطقه قرهچه را میتوان به هشت طبقه تقسیم کرد:
1- رویشگاه مرطوب و آبی: این رویشگاه خاص گیاهانی است که در نواحی مرطوب منطقه نظیر: حاشیه جویبارها، مردابها و پیرامون رودخانه منطقه رشد میکنند. برخی از مهمترین گونههای گیاهی این رویشگاه عبارتند از: Carex songorica، Epilobium hirsutum، Mentha longifolia، Orchis palustris، Phragmitis australis، Polygonum hydropiper، Typha grossheimii و Veronica anagallis-aquatica. همچنین فانروفیتهای رطوبتپسند نیز در این رویشگاه قابل مشاهده هستند، از جمله: Platanus orientalis،Populus alba، Populus nigra و Salix excels.
2- رویشگاه مرتعی: این رویشگاهها در نواحی پست و نیمه مرتفع منطقه به صورت پراکنده وجود دارند. برخی از مهمترین گونههای این رویشگاه عبارتند از: Cynodon dactylon، Elymus repens، Melica persica، Melilotus officinalis و Trifolium repens.
3- رویشگاه اراضی زراعی و باغی: گونههای شاخص که به صورت علف هرز در این رویشگاه رشد میکنند عبارتند از: Bunium cylindricum، Centaurea depressa، Eryngium caucasicum، Gundelia tournefortii، Ixiolirion tataricum، Taraxacum syriacum، Tragopogon graminifolius و Turgenia latifolia. در اراضی زراعی و باغی منطقه، گیاهان شوررُست گسترش چشمگیری دارند، از جمله: Amaranthus retroflexus، Anabasis aphylla، Chenopodium album و Chrozophora tinctoria.
4- رویشگاه خرابهروی: این رویشگاه در حاشیه جادهها یا نزدیکی روستا که توسط فعالیتهای انسانی تحت تأثیر قرار میگیرد، قابل مشاهده است. برخی از مهمترین گونههای گیاهی این رویشگاه عبارتند از:Alhagi maurorum، Centaurea iberica، Malva neglecta،Peganum harmala و Xanthium spinosom.
5-رویشگاه استپی و نیمه استپی: این رویشگاه در مناطق کوهپایهای و نیمه مرتفع منطقه گسترش دارد و در آن گونههای همیکریپتوفیت خاردار و بدونخار به همراه گونههای کامهفیت بالشتکیشکل از اجتماع غالب برخوردار هستند، از جمله: Acantholimon acmostegium، Acanthophyllum sordidum، Artemisia khorassanica، Astragalus curvipes، Astragalus olangensis، Cousinia turcomanica، Ephedra intermedia، Onopordon heteracanthum، Oxytropis szovitsii، Stipa arabicaو Verbascum songaricum.
6-رویشگاه گچرُست و شنرُست: این رویشگاه در تپههای دامنهای گچی و شنی ریگزاری منطقه مشاهده میشود. برخی از مهمترین گونههای گیاهی این رویشگاه عبارتند از: Astragalus verus، Bupleurum exaltatum، Eremostachys labiosiformis، Euphorbia bungei، Ferula szowitsiana، Gypsophila bicolor، Jurinea monocephala و Matthiola dumulosa.
7-رویشگاه صخرهروی: این رویشگاه در نواحی نیمه مرتفع تا مرتفع منطقه مشاهده میشود. مهمترین گونههای گیاهی این رویشگاه عبارتند از: Parietaria judaica، Rubia florida، Scrophularia variegata، Varthemia persica و Vincetoxicum pumilum.
8-رویشگاه درختچهای نواحی مرتفع: این رویشگاه به استثنای گونه Tamarix ramosissima که در نواحی پست منطقه رویش دارد، عمدتاً در نواحی نیمه مرتفع تا مرتفع مشاهده میشود. مهمترین گونههای درختچهای منطقه عبارتند از: Amygdalus spinosissima، Berberis integerrima، Rhamnus pallasii و Rosa canina.
بحث و نتیجهگیری.
در پژوهش حاضر، فلور منطقه قرهچه برای نخستین بار بررسی شد. وجود 396 گونه گیاهی متعلق به 252 جنس و 62 تیره، بیانگر غنای گونهای نسبتاً بالای منطقه است که علت آن را میتوان در تنوع زیستگاهها و وضعیت توپوگرافی غیر یکنواخت منطقه جستجو کرد. اغلب گیاهان منطقه متعلق به نهاندانگان بوده و نهانزادان و بازدانگان در مجموع واجد سه گونه است که علت اصلی آن کمبود رطوبت کافی سالانه در منطقه است Mobayen, 1981)؛ (Frey and Probst, 1986. بر اساس نتایج به دست آمده، تیرههای Asteraceae، Fabaceae، Brassicaceae و Lamiaceae تیرههای غالب منطقه را تشکیل میدهند. مقایسه این نتایج نشان میدهد که تیرههای مذکور کم و بیش در سایر مطالعات فلوریستیک انجام شده در مناطق مختلف استان خراسان رضوی به ویژه نواحی شمالی و شمال شرقی، تیرههای غالب منطقه را تشکیل میدهند.
جنس Astragalusبا 14 گونه، بزرگترین جنس منطقه است که علت آن سازگاری این جنس با مناطق کوهستانی و شرایط آب و هوایی سرد و خشک است (Saberi et al., 2010).
نتایج بررسی طیف زیستی نشان میدهد که همیکریپتوفیتها و تروفیتها شکلهای زیستی غالب گیاهان منطقه را تشکیل میدهند. بررسی نتایج دیگر مطالعات فلوریستیک انجام شده در مناطق شمالی و شمال شرقی خراسان رضوی نیز نشان از چیرگی این دو شکل زیستی دارد. بر اساس نظر Archibold (1995) فراوانی همیکریپتوفیتها نشان دهنده وجود شرایط آب و هوایی سرد و کوهستانی در منطقه است. درصد بالای تروفیتها را نیز میتوان در ارتباط با اقلیم خشک منطقه، همچنین حاصل تخریبهایی در منطقه دانست که موجب افزایش فرصت برای توسعه گیاهان یکساله میشود (Ghahremaninejad and Agheli, 2009). در نهایت میتوان چنین بیان کرد که با توجه به پایین بودن بارشهای سالانه و طولانی بودن دوره خشکی در منطقه و سازگاری همیکریپتوفیتها و تروفیتها به چنین شرایط اقلیمی، باعث شده است که این شکلهای زیستی به عنوان مقاومترین عناصر گیاهی، درصد بالایی از رُستنیهای دایمی و پایدار منطقه را به خود اختصاص دهند. درصد پایین گونههای کامهفیت و فانروفیت به علت تحمل پایین آنها به شرایط نامساعد زیستی و درصد پایین ژئوفیتها میتواند در ارتباط با عمق اندک خاک و فرسایش زیاد آن باشد.
از نظر پراکنش جغرافیایی، بیش از نیمی از گیاهان منطقه (55/60 درصد) به ناحیه رویشی ایرانی-تورانی تعلق دارند که با توجه به قرارگیری منطقه قرهچه در ناحیه رویشی ایرانی-تورانی، درصد بالای عناصر ایرانی-تورانی در فلور آن دور از ذهن نیست. طبق نظر Abrari و Veiskarami (2005)، فراوانی عناصر رویشی ایرانی-تورانی نشانگر وجود اقلیم خشک و نیمهخشک در منطقه است.
مشاهدات فلوریستیک نشان میدهد پوشش گیاهی غالب منطقه به ویژه در کوهپایهها و ارتفاعات، استپی و نیمه استپی است که از مشخصات بارز نواحی رویشی ایرانی-تورانی است (Javanshir, 1976). در این نواحی عمدتاً گونههای همیکریپتوفیت خاردار و بدونخار به همراه گونههای کامهفیت بالشتکیشکل از اجتماع غالب برخوردارند؛ همچنین چهره غالب منطقه به صورت درمنهزار است که با توجه به اهمیت علوفهای درمنه و سازش آن به شرایط خشک و نامساعد ارزش آن افزایش مییابد.
نتایج بررسیها نشان میدهد، علیرغم فلور و بومزادی نسبتاً غنی، پوشش گیاهی منطقه رو به تخریب تدریجی است. کمبود تنوع گونههای گیاهی در برخی از نقاط منطقه، حضور چشمگیر گونههای مهاجم از جمله برخی جنسهای تیره Lamiaceae نظیر: Lagochilus sp.، Marrubium sp. و Phlomissp.؛ گونههایی از جنسهای: Anabasis sp.، Eremurus sp.، Euphorbia sp. و Glycyrrhiza glabra؛ همچنین گسترش گونههای متعددی از جنسهای غیرخوشخوراک تیره Asteraceae نظیر: Cirsium، Cousinia، Echinops و Onopordon در نقاط مختلف، نشانههایی از روند رو به تخریب مراتع و سایر عرصههای طبیعی منطقه به علت فعالیتهای انسانی از جمله جادهسازی، کشاورزی، تبدیل اراضی، دامپروری و برداشت بیرویه گیاهان است که به منزله هشداری برای سازمانهای مربوط به محیطزیست، منابع طبیعی و مراتع است تا با ایجاد تدابیر حفاظتی در منطقه و نظارت بر بهرهبرداری از مراتع، ضمن جلوگیری از پیشرفت تخریب منابع طبیعی، موجب احیای عرصههای حیاتی شود و آسیبپذیری اکوسیستمها کاهش یابد.
جدول 1- تعداد تیره، جنس و گونه درگروههای گیاهی منطقه قرهچه
گروه گیاهی |
تیره |
جنس |
گونه |
نهانزادان آوندی |
1 |
1 |
1 |
بازدانگان |
2 |
2 |
2 |
نهاندانگان تکلپه |
9 |
33 |
42 |
نهاندانگان دو لپه |
50 |
216 |
251 |
مجموع |
62 |
252 |
396 |
شکل 3- غنیترین تیرههای گیاهی منطقه قرهچه بر اساس تعداد جنس و گونه
شکل 4- بزرگترین جنسهای منطقه قرهچه بر اساس تعداد گونه
جدول 2- فهرست آرایههای گیاهی شناسایی شده در منطقه قرهچه. شکل زیستی: همیکریپتوفیتها= He، تروفیتها= Th، کامهفیتها= Ch، ژئوفیت پیازدار= Ge (b)، ژئوفیت غدهدار= Ge (t)، ژئوفیت ریزومدار= Ge (r)، پارازیتها= (Pa). پراکنش جغرافیایی (chorotype): ایرانی-تورانی= IT، مدیترانهای= M، اروپا-سیبری= ES، صحرا-سندی= SS، چند ناحیهای= PL، جهانوطنی= Cosm، بومزاد ایران= (End.).
نام آرایه |
شکل زیستی |
پراکنش جغرافیایی |
Amaranthaceae |
|
|
Amaranthus cruentus L. |
Th |
PL |
A. graecizans var. polygonoides (Roxb.) Aellen. |
Th |
Cosm |
A. retroflexus L. |
Th |
PL |
Amaryllidaceae |
|
|
Allium ellisii J. D. Hook. |
Ge (b) |
IT (End.) |
A. rubellum M. Bieb. |
Ge (b) |
IT |
A. scabriscapum Boiss. |
Ge (b) |
IT |
A. xiphopetalum Aitch. & Baker |
Ge (b) |
IT |
Apiaceae |
|
|
Anethum graveolens L. |
Th |
PL |
Bunium badghysi (Korovin) Korovin |
Ge (t) |
IT |
B. cylindricum (Boiss. & Hohen.) Drude |
Ge (t) |
IT |
B. persicum (Boiss.) B.fedtsch. |
Ge (t) |
IT |
Bupleurum exaltatum M. Bieb. |
Ch |
IT |
B. falcatum L. |
Th |
IT-M |
B. gerardii All. |
Th |
IT-M |
Chaerophyllum khorossanicum Czern. ex. Schischk |
He |
IT |
Eryngium bungei Boiss. |
He |
IT |
E. caeruleum M. Bieb. |
He |
IT |
Falcaria vulgaris Bernh. |
He |
IT-M-ES |
Ferula gumosa Boiss. |
He |
IT |
F. szowitziana DC. |
He |
IT |
Malabaila secacul (Miller.) Boiss. |
He |
IT |
Pimpinella tragium Vill. |
He |
IT-M-ES |
Prangos ferulacea (L.) Lindl. |
He |
IT-M |
P. latiloba Korov. |
He |
IT |
Scaligeria allioides (Regel & Schmalh.) Boiss. |
Ge (t) |
IT |
Scandix aucheri Boiss. |
Th |
IT-M |
Torilis leptophylla (L.) Reichenb. |
Th |
IT-ES |
Turgenia latifolia (L.) Hoffm. |
Th |
IT-M |
Zosima absinthifolia Hoffm. |
He |
IT |
Asclepiadaceae |
|
|
Vincetoxicum pumilumDecne. |
He |
IT |
Asteraceae |
|
|
Achillea biebersteinii Afan. |
He |
IT |
A. wilhelmsii C.Koch. |
He |
IT |
Acroptilon repens (L.) DC. |
He |
PL |
Anthemis hyalina DC. |
Th |
IT |
Arctium lappa L. |
He |
PL |
Artemisia khorassanica Podl. |
He |
IT (End.) |
A. kopetdaghensis Krasch., M. Pop. & Lincz. ex. Poljak |
He |
IT |
Carduus pycnocephalus L. |
Th |
IT-M-ES |
Carthamus lanatus L. |
Th |
IT |
C. oxyacantha M. Bieb. |
Th |
IT |
Centaurea galactochroa Rech.f |
He |
IT (End.) |
C. balsamita Lam. |
Th |
IT (End.) |
C. behen L. |
He |
IT |
C. depressa M. Bieb. |
Th |
IT |
C. iberica Trev. ex. Spreng. |
Th |
IT-ES |
C. solstitialis L. |
He |
IT-ES |
C. virgata Lam. |
Ch |
IT |
Chardinia orientalis (L.) Kuntze |
Th |
IT |
Cichorium intybus L. |
He |
PL |
Cirsium arvense (L.) Scop. |
He |
PL |
C. congestum Fisch. & C. A. Mey. ex. DC. |
He |
IT |
C. strigosum M. Bieb. var. khorassanicum Boiss. |
He |
IT (End.) |
C. vulgare (Savi) Ten. |
He |
PL |
Cousinia arctotidifolia Bunge |
He |
IT (End.) |
C. congesta Bunge |
He |
IT |
C. chaetocephala Kult. |
He |
IT (End.) |
C. eryngioides Boiss. |
He |
IT |
Asteraceae |
|
|
C. freynii Bornm. |
He |
IT |
C. microcarpa Bioss. |
He |
IT |
C. turcomanica C. Winkl. |
Ch |
IT |
Crepis sancta subsp. iranica Rech. F. |
Th |
IT-M |
C. pulchra subsp. turkestanica Babcock |
Th |
IT-ES |
Echinops chorassanicus Bunge |
He |
IT (End.) |
E. ritrodes Bunge |
He |
IT |
Filago arvensis L. |
Th |
IT-M-ES |
Gundelia tournefortii L. |
He |
IT |
Helichrysum oocephalum Boiss. |
He |
IT |
Heteropappus altaicus Novopokrov. |
He |
IT-ES |
Jurinea monocephala subsp. sintenisii (Bornm.) Wagentiz |
Ch |
IT (End.) |
J. radians Boiss. |
Ch |
IT (End.) |
Koelpinia linearis Pall. |
Th |
IT-SS |
Lactuca serriola L. |
He |
IT-M-ES |
Leontodon asperrimus (Willd) boiss. ex. Ball. |
He |
IT |
Onopordum heteracanthum C.A.Mey. |
He |
IT |
Picnomon acarna (L.) Cass. |
Th |
IT-M |
Picris strigosa subsp. strigosa (Stev.) Lack. |
He |
IT |
Scariola orientalis (Boiss.) Sojak. |
Ch |
IT |
Sclerorhachis platyrachis (Boiss.) Podlech ex. Rech.f. |
He |
IT |
Scorzonera pusilla Pall. |
Ge (t) |
IT |
Senecio paulsenii subsp. khorasanicus (Rech. f. & Aell.) B. Nord. |
Ge (r) |
IT |
Serratula latifolia Boiss. |
He |
IT |
Sonchus asper (L.) Hill |
He |
IT-M |
Tanacetum polycephalum subsp. duderanum (Boiss) Podl. |
He |
IT |
Taraxacum syriacum Boiss. |
He |
IT |
Tragopogon graminifolius DC. |
He |
IT |
T. longirostris Bisch. |
He |
IT-M-ES |
T. montanus S. A. Nikitin |
He |
IT |
Tripleurospermum disciforme (C. A. Mey.) Schultz-Bip. |
Th |
IT |
Tripleurospermum sp. |
He |
- |
Varthemia persica DC. |
Ch |
IT |
Xanthium spinosum L. |
Th |
Cosm |
X. stramarium L. |
Th |
IT-ES |
Xeranthemum squarrosum Boiss. |
Th |
IT |
Araceae |
|
|
Arum korolkowi Regel |
Ge (t) |
IT |
Berberidaceae |
|
|
Berberis integerrima Bunge. |
Ph |
IT |
Boraginaceae |
|
|
Anchusa italica var. italica Retz. |
He |
IT-ES |
Arnebia decumbens (Vent.) Coss. & Kral. |
Th |
IT-SS |
Asperugo procumbens L. |
Th |
PL |
Caccinia macranthera Brand |
He |
IT |
Echium italicum L. |
He |
IT-M |
Heliotropium europaeum L. |
Th |
IT-M-ES |
Heterocaryum macrocarpum A. DC. |
Th |
IT |
H. szovitsianum (Fisch. & C. A. Mey) A. DC. |
Th |
IT |
Lappula microcarpa (Ledeb.) Gurke |
Th |
IT |
L. sinaica (DC.) Ascherson ex. Schwienf. |
Th |
IT |
Nonea caspica (Wild.) G. Don. |
Th |
IT |
Onosma dichroantha Boiss |
He |
IT |
O. longiloba Bunge. |
He |
IT |
Paracaryum heratense (Rech. f. & Riedl.) Kamelin |
He |
IT |
P. turcomanicum Bornm. & Sint. ex. Bornm. |
He |
IT |
Solenanthus circinatus Ledeb. |
He |
IT |
S. stamineus (Desf.) Wettst. |
He |
IT |
Trichodesma bamianicum Rech. F. & Riedl |
He |
IT |
Brassicaceae |
|
|
Aethionema grandiflorum Boiss. & Hohen. |
He |
IT |
Alyssum dasycarpum Stephan ex. Willd. |
Th |
IT |
A. linifolium Steph. Ex. Willd. |
Th |
IT-M |
A. polycladum Rech. f. |
He |
IT (End.) |
A. stapfii Vierh |
Th |
IT |
Brassica cf. tournefortii Goulan. |
Th |
IT-M |
Capsella bursa-pastoris (L.) Medicus |
Th |
PL |
Cardaria draba (L.) Desv. |
He |
IT-ES |
Chorispora tenella R. Br. ex. DC. |
Th |
IT-ES |
Conringia perfoliata (C. A. Mey) Busch |
Th |
IT |
Crambe kotschyana Boiss. |
He |
IT |
Cryptospora falcata Kar & Kir |
Th |
IT |
Descurainia sophia (L.) Schur. |
Th |
PL |
Brassicaceae |
|
|
Diptychocarpus strictus Trautv. |
Th |
IT-ES |
Erysimum repandum L. |
Th |
IT-ES |
Euclidium syriacum (L.) W. T. Aiton |
Th |
IT |
Isatis cappadocica Desv. |
He |
IT |
I.tinctoria L. |
He |
IT-M-ES |
Lepidium latifolium L. |
He |
IT-M-ES |
L. perfoliatum L. |
Th |
IT |
Neslia apiculata Fisch & C. A. Mey. |
Th |
IT-M-ES |
Matthiola dumulosa Boiss. & Buhse |
Ch |
IT (End.) |
Octoceras lehmannianum Bunge |
Th |
IT |
Olimarabidopsis pumila (Stephan) Al-Shehbaz , O'Kane & R. A. Price |
Th |
IT-SS |
Rapistrum rugosum (L.) All. |
Th |
IT-M-ES |
Sinapis arvensis L. |
Th |
IT-M-ES |
Stroganowia litwinowii Lipsky. |
He |
IT |
Thlaspi perfoliatum L. |
Th |
IT-M-ES |
Caryophyllaceae |
|
|
Acanthophyllum korshinskyi Schischk. |
Ch |
IT |
A. laxiusculum Schiman-Czeika |
Ch |
IT |
A. sordidum Bunge ex. Boiss. |
Ch |
IT |
Buffonia oliveriana Ser. |
Ch |
IT |
Dianthus orientalis subsp. stenoclayx (Boiss.) Rech. f. |
Ch |
IT (End.) |
Gypsophila bicolor (Freyn & Sint.) Grossh. |
He |
IT |
G. pilosa Huds. |
Th |
IT |
Holosteum glutinosum Fisch. & C. A. Mey. |
Th |
IT |
Lepyrodiclis holosteoides (C. A. Mey.) Fenzl ex. Fisch. & C. A. Mey. |
Th |
IT |
Saponaria orientalis L. |
Th |
IT |
Silene aucheriana Boiss. |
Ch |
IT (End.) |
S. conoidea L. |
Th |
IT-M |
S. crispans Litv. |
He |
IT |
S. latifolia subsp. alba (Miller.) Greuter & Burdet. |
He |
IT |
S. viscosa Pers. |
He |
IT-ES |
Vaccaria oxyodonta Boiss. |
Th |
IT |
Chenopodiaceae |
|
|
Agriophyllum latifolium Fisch. ex. Mey. |
Th |
IT |
Anabasis aphylla L. |
Ch |
IT |
Atriplex micrantha C. A. Mey. |
Th |
IT |
A. tatarica L. |
Th |
IT-M-ES |
Camphorosma monspeliaca L. |
Ch |
IT-M-ES |
Ceratocarpus arenarius L. |
Th |
IT |
Chenopodium album L. |
Th |
Cosm |
C. glaucum L. |
Th |
PL |
C. murale L. |
Th |
PL |
C. vulvaria L. |
Th |
PL |
Halothamnus auriculus (Moq.) Botsch. |
Ch |
IT |
Krascheninnikovia ceratoides (L.) Gueldenst. |
Ch |
IT-M-ES |
Noaea mucronata (Forssk) Aschers & Schwein f. |
Ch |
IT-M |
Salsola dendroides Pall. |
Ch |
IT |
Suaeda microphylla Pall. |
Ch |
IT |
Cleomaceae |
|
|
Cleome coluteoides Boiss. |
He |
IT |
Colchicaceae |
|
|
Colchicum soboliferum Stef |
Ge (r) |
IT-ES |
Convolvulaceae |
|
|
Convolvulus arvensis L. |
He |
PL |
C. calvertii Boiss. |
He |
IT |
C. commutatus Boiss. |
He |
IT |
C. dorycnium L. |
He |
IT |
C. pseudocantabrica Schrenk |
Ch |
IT |
Cupressaceae |
|
|
Juniperus polycarpos K. Koch. |
Ph |
IT |
Cuscutaceae |
|
|
Cuscuta epithymum Murr. |
Th (Pa) |
PL |
Cyperaceae |
|
|
Bolboschoenus maritimus (L.) Palla |
Ge (r) |
PL |
Carex songorica Kar. & Kir. |
He |
IT |
Cyperus longus L. |
He |
PL |
Fimbristylis bisumbellata (Forssk.) Budani |
Th |
PL |
Dipsacaceae |
|
|
Cephalaria microcephala Boiss. |
He |
IT |
C. syriaca (L.) Schrad. |
Th |
IT-M-SS |
Pterocephalus khorassanicus Czerniak. |
He |
IT |
Scabiosa micrantha Desf. |
Th |
IT-ES |
S. olivieri Coult. |
Th |
IT |
S. rotata M. Bieb. |
Th |
IT |
Elaeagnaceae |
|
|
Elaeaganus angustifolia L. |
Ph |
IT-M |
Ephedraceae |
|
|
Ephedra intermedia Schrenk & C. A. Mey. |
Ph |
IT |
Equisetaceae |
|
|
Equisetum ramosissimum Desf. |
Ge (r) |
PL |
Euphorbiaceae |
|
|
Chrozophora tinctoria A. Juss |
Th |
IT-M-SS |
Euphorbia aucheri Boiss. |
He |
IT |
E. bungei Boiss. |
He |
IT |
E. falcata L. |
Th |
IT-M-ES |
E. khorassanica sp. nova |
He |
IT (End.) |
E. kopetdaghi Prokh. |
He |
IT |
E. szovitsii Fisch. & C. A. Mey. |
He |
IT |
E. turcomanica Boiss. |
He |
IT |
Fabaceae |
|
|
Alhagi maurorum Medik. |
He |
IT-M-SS |
Astragalus curvipes Trautv. |
He |
IT |
A. iranicus Bunge |
He |
IT (End.) |
A. jolderensis B. Fedtsch. |
He |
IT |
A. khoshjailensis Širj. & Rech. f. |
He |
IT (End.) |
A. olangensis Maassoumi & Joharchi |
He |
IT (End.) |
A. orthocarpoides Širj & Rech. f. |
He |
IT (End.) |
A. perdurans Podlech |
He |
IT (End.) |
A. podolobus Boiss. & Hohen. |
Ch |
IT |
A. protectus Maassoumi & Podlech |
He |
IT (End.) |
A. rawlinsianus Aitch. & Baker |
He |
IT |
A. retamocarpus Boiss. & Hohen. ex. Boiss. |
He |
IT |
A. scapiger M.Ranjbar & Maassoumi |
Ch |
IT (End.) |
A. vegetus Bunge |
He |
IT (End.) |
A. verusDC. ex Bunge |
Ch |
IT (End.) |
Glycyrrhiza glabra L. |
Ge (r) |
IT-M-ES |
Hedysarum kopetdaghi Boriss. |
He |
IT |
Lotus corniculatus L. |
He |
PL |
Medicago sativa L. |
He |
PL |
Melilotus indicus (L.) All. |
Th |
IT-M-SS |
M. officinalis Pall. |
He |
PL |
Meristotropis xanthioides Vassilez. |
Ge (r) |
IT |
Onobrychis altissima Grossh. |
He |
IT |
O. chorassanica Bunge in Boiss. |
He |
IT |
O. verae Sirj. |
Ch |
IT |
Oxytropis kuchanensis Vassilcz. |
He |
IT (End.) |
O. szovitsii Boiss & Buhse |
He |
IT |
Sophora pachycarpa Schrenk ex C.A.Mey. |
He |
IT |
Trifolium pratense L. |
He |
IT-M-ES |
T. repens L. |
He |
PL |
Vicia peregrina L. |
Th |
IT-M-ES |
V. subvillosa Boiss. |
Ge (r) |
IT |
Fumariaceae |
|
|
Fumaria vaillantii Loisel. |
Th |
IT-M-ES |
Gentianaceae |
|
|
Gentiana olivieri Griseb. |
Ge (r) |
IT |
Geraniaceae |
|
|
Biebersteinia multifida DC. |
Ge (t) |
IT |
Erodium cicutarium L'Hér. ex Aiton |
Th |
IT-SS |
Geranium kotschyi Boiss. |
Ge (t) |
IT |
G. rotundifolium L. |
Th |
IT-M-ES |
Hypericaceae |
|
|
Hypericum helianthemoides (Spach.) Boiss. |
He |
IT |
H. perforatum L. |
He |
PL |
H. scabrum L. |
He |
IT |
Iridaceae |
|
|
Gladiolus atroviolaceus Boiss. |
Ge (b) |
IT-M |
Iris kopetdaghensis (Vved.) Mathew & Wendelbo |
Ge (t) |
IT |
I. songarica Schrenk |
Ge (r) |
IT |
Ixiollirionaceae |
|
|
Ixiolirion tataricum Herb. |
Ge (b) |
IT |
Juglandaceae |
|
|
Juglans regia L. |
Ph |
PL |
Lamiaceae |
|
|
Eremostachys labiosa Bunge |
Ge (t) |
IT |
Eremostachys labiosiformis (Popov) Knorring |
He |
IT |
Hymenocrater calycinus Benth. |
Ch |
IT |
H. sp. |
Ch |
- |
Lagochilus aucheri Boiss. |
Ch |
IT (End.) |
Lamium amplexicaule L. var. amplexicaule |
Th |
PL |
Marrubium vulgare L. |
He |
PL |
Mentha longifolia (L.) Hudson var. asiatica (Boiss.) Rech. f. |
He |
PL |
Nepeta pungens Benth. |
Th |
IT |
N. ucranica subsp. kopetdaghensis (Pojork.) Rech. f. L. |
He |
IT |
Perovskia abrotanoides Karel. |
Ch |
IT |
Phlomis cancellata Bunge |
He |
IT |
Salvia atropatana Bunge |
He |
IT |
S. chloroleuca Rech. f. & Aellen |
He |
IT |
S. nemorosa L. |
He |
IT-ES |
S. spinosa L. |
He |
IT-M |
Scutellaria luteo-coerulea Bornm. & Sint. |
Ch |
IT |
Sideritis montana L. |
He |
IT-M-ES |
Stachys lavandulifolia Vahl. |
He |
IT |
S. setifera C.A.Mey. |
Ge (r) |
IT |
Teucrium polium L. |
He |
IT-M |
Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen. |
Ch |
IT |
T. transcaspicus Klokov |
Ch |
IT |
Ziziphora clinopodioides Lam. |
Ch |
IT (End.) |
Ziziphora tenuir L. |
Th |
IT |
Liliaceae |
|
|
Eremurus kopetdaghensis hort. ex Karrer |
Ge (r) |
IT |
Fritillaria gibbosa Boiss. |
Ge (b) |
IT |
Gagea chomutowae Pacher |
Ge (b) |
IT |
G. reticulata Schult. f. |
Ge (b) |
IT |
G. setifolia Baker ex. Aitch. |
Ge (b) |
IT |
G. tenera Pasch. |
Ge (b) |
IT |
Hyacinthus litwinowi Czerniak. |
Ge (b) |
IT |
Polygonatum sewerzowii Regel. |
Ge (r) |
IT |
Muscari neglectum Ten. |
Ge (b) |
IT-M-ES |
Tulipa montana Lindle var. montana |
Ge (b) |
IT (End.) |
Linaceae |
|
|
Linum austriacum L. |
Ch |
IT-M-ES |
Malvaceae |
|
|
Alcea angulata (Freyn Sint.) Freyn ex. lljin |
He |
IT |
A. kopetdaghensis lljin |
He |
IT |
A. popovii lljin |
He |
IT |
A. rhyticarpa Trautv. ex Boiss. |
He |
IT |
Hibiscus trionum L. |
Th |
PL |
Malva neglecta Wallr. |
He |
PL |
Onagraceae |
|
|
Epilobium hirsutum L. |
Ge (r) |
PL |
Epilobium minutiflorum Hausskn. |
Ge (r) |
IT |
Orchidaceae |
|
|
Orchis palustris Jacq. |
Ge (t) |
IT-M-ES |
Orobanchaceae |
|
|
Orobanche amoena C. A. Mey. |
Ge (Pa) |
IT |
O. bungeana G. Beck |
Ge (Pa) |
IT-ES |
Papaveraceae |
|
|
Glaucium elegans Fisch. & C. A. Mey. |
Th |
IT |
Hypecoum pendulum L. |
Th |
IT-M |
Papaver dubium L. |
Th |
PL |
Roemeria refracta DC. |
Th |
IT |
Plantaginaceae |
|
|
Plantago lanceolata L. |
He |
IT-M-ES |
P. major L. |
He |
Cosm |
Veronica anagallis-aquatica L. subsp. oxycarpa |
He |
IT |
V. anagalloides Guss. subsp. anagalloides |
Th |
IT-ES |
Platanaceae |
|
|
Platanus orientalis L. |
Ph |
IT-M |
Plumbaginaceae |
|
|
Acantholimon acmostegium Boiss. & Buhse |
Ch |
IT (End.) |
A. raddeanum Czernjak. |
Ch |
IT |
Poaceae |
|
|
Alopecurus pratensis L. |
He |
PL |
Avena ludoviciana Durieu |
Th |
IT-M |
Bothriochloa ischaemum (L.) Keng |
He |
PL |
Bromus briziformis Willk. |
Th |
IT |
B. kopetdagensis Drobow |
He |
IT |
Cynodon dactylon (L.) Pers. |
He |
PL |
Dactylis glomerata L. |
He |
PL |
Elymus hispidus (Opiz) Melderis |
He |
IT-M |
Eremopyrum orientale Jaub. & Spach |
Th |
IT-M |
Hordeum brevisubulatum (Trin.) Link. |
He |
IT |
Melica persica Kunth. |
He |
IT |
Phleum phleoides (L.) Karsten. |
He |
IT-M-ES |
Phragmites australis (Cav.) Trin. ex. Steud. |
He |
Cosm |
Poa bulbosa L. |
He |
IT-M-ES |
P. trivialis L. |
He |
PL |
Setaria viridis (L.) P. Beauv. |
Th |
PL |
Stipa arabica Trin. & Rupr. |
He |
IT |
Podophyllaceae |
|
|
Bongardia chrysogonum (L.) Boiss. |
Ge (t) |
IT |
Portulacaceae |
|
|
Portulaca oleracea L. |
Th |
IT-M-ES |
Polygonaceae |
|
|
Atraphaxis seravschanica Pavlov |
Ch |
IT |
A.spinosa L. |
Ch |
IT |
Polygonum arenastrum Boreau |
Th |
Cosm |
P. argyrocoleon Steud. ex. Kunze |
Th |
PL |
P. hydropiper L. |
He |
IT |
P. patulum M. Bieb |
Th |
IT-M |
Polygonaceae |
|
|
Rumex chalepensis Miller |
He |
IT |
R. cripus L. var. strictissimus Rech. Pat. |
He |
Cosm |
R. dentatus subsp. halacsy (Rech. f.) Rech. f. |
He |
IT-ES |
R. tuberosus subsp. turcomanicus (Rech. f.) Rech. f. |
He |
IT |
Ranunculaceae |
|
|
Adonis aestivalis L. |
Th |
IT-M-ES |
Anemone biflora DC. |
Ge (t) |
IT |
Ceratocephala falcata (L.) Pers |
Th |
IT-M-ES |
Consolida orientalis (J.Gay) Schrödinger |
Th |
IT-M |
Delphinium turkmenum Lipsky. |
Ge (r) |
IT |
Ranunculus arvensis L. |
Th |
IT-M-ES |
R. caucasicus M. Bieb. |
Ge (r) |
IT |
R. cicutarius Schlecht. . |
He |
IT-ES |
R. oxyspermus Willd. |
He |
IT-M |
Resedaceae |
|
|
Reseda lutea L. |
He |
IT-M-ES |
R. luteola L. |
He |
IT-M-ES |
Rhamnaceae |
|
|
Rhamnus pallasii Fisch. & C.A.Mey. |
Ph |
IT |
Rosaceae |
|
|
Amygdalus spinosissima subsp. turcomanica (Lincz.) Browicz |
Ph |
IT |
Cerasus microcarpa (C. A. Mey.) Boiss. |
Ph |
IT |
C. pseudoprostrata Pojark. |
Ph |
IT |
Cotoneaster hissaricus Pojark. |
Ph |
IT |
C. nummularioides Pojark. |
Ph |
IT |
Crataegus pseudoheterophylla Pojark. |
Ph |
IT |
Potentilla recta L. |
He |
IT-M-ES |
Rosa beggeriana Schrenk |
Ph |
IT |
R. canina L. |
Ph |
IT-M-ES |
R. hemisphaerica Herrm. |
Ph |
IT |
R. iberica Steven |
Ph |
IT |
R. persica J.F.Gmel. |
Ch |
IT |
R. canina x iberica |
Ph |
- |
Sanguisorba minor Scop. |
He |
IT-M-ES |
Rubiaceae |
|
|
Asperula arvensis var. albida Bornm. |
Th |
IT-M-ES |
A.glomerata subsp. turcomanica (M. Bieb.) Griseb. |
Ch |
IT |
Callipeltis cucullaria (L.) DC. |
Th |
IT-M |
Cruciata taurica (Pall.) Ehrend. |
Ch |
IT-M |
Galium aparine L. |
Th |
PL |
G. humifusum M. Bieb. |
He |
IT-M |
G. tricornutum Dandy |
Th |
IT-ES-SS |
G. verum L. |
He |
PL |
Rubia florida Boiss. |
Ch |
IT |
R. tinctorum L. |
He |
PL |
R. rechingeri Ehrend. |
Ch |
IT |
Rutaceae |
|
|
Haplophyllum perforatum Kar. & Kir. |
He |
IT |
Salicaceae |
|
|
Populus alba L. |
Ph |
PL |
P. nigra var. pyramidalis L. |
Ph |
IT-ES |
Salix aegyptiaca L. |
Ph |
IT-M-ES |
S. excelsa J.F.Gmel. |
Ph |
IT |
Scrophulariaceae |
|
|
Leptorhabdos parviflora Benth. |
Th |
IT |
Linaria striatella Kuprain. |
He |
IT |
Scrophularia leucoclada Bunge |
Ch |
IT |
S. striata Boiss. |
He |
IT |
S. variegate subsp. rupestris (M. Bieb.) Grau. |
He |
IT |
Verbascum songaricum Schrenk |
He |
IT |
Solanaceae |
|
|
Hyoscyamus squarrosus Griff. |
He |
IT |
Solanum nigrum L. |
Th |
Cosm |
Tamaricaceae |
|
|
Tamarix ramosissima Ledeb. |
Ph |
PL |
Thymelaeaceae |
|
|
Diarthron vesiculosum (Fisch. & C. A. Mey. ex. Kar. & Kir.) C. A. Mey. |
Th |
IT |
Stelleropsis antoninae Pobed. |
Ch |
IT |
Thyphaceae |
|
|
Typha grossheimii Pobed |
He |
IT |
Ulmaceae |
|
|
Ulmus minor Mill. |
Ph |
IT-ES |
Urticaceae |
|
|
Parietaria judaicaL. |
Ch |
IT-M-ES |
Valerianaceae |
|
|
Valeriana ficariifolia Boiss. |
He |
IT |
Valerianella uncinata Dufr. |
Th |
IT |
Verbenaceae |
|
|
Verbena officinalis L. |
He |
PL |
Zygophyllaceae |
|
|
Peganum harmala L. |
He |
IT-M-SS |
Zygophyllum atriplicoides Fisch. & C. A. Mey. |
Ph |
IT |
شکل 5- درصد فراوانی شکلهای زیستی گیاهان منطقه قرهچه |
شکل 6- درصد فراوانی پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه قرهچه |