نویسندگان
1 گروه گیاه‌پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولی عصر(عج)، رفسنجان، ایران
2 گروه تنوع زیستی، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Mesostigmatic mites of the subcohort Dermanyssiae (Monogynaspida: Gamasina) are mostly free living predators that have important roles in edaphic ecosystems and food-chains. A faunistic survey was carried out on edaphic Dermanyssiae in northwestern area of Kerman Province during 2011–2012. The samples were taken from habitats randomly. A total of 25 species belonging to 21 genera, 12 families and 6 superfamilies were collected and identified from which Rhodacarus coronatus (Berlese) was regarded as the first record of the species from Iran. Among the collected specimens, Macrochelidae had the highest relative frequency (30.2%) and the families Laelapidae and Melicharidae with 28.8% and 15.7% frequencies, respectively, were situated in the next ranks.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه.
کنه‌های راسته میان‌استیگمایان گروه بزرگی از کنه‌ها با پراکندگی جهانی هستند که در زیستگاه و شیوه زندگی آنها تنوع زیادی وجود دارد. بیشتر این کنه‌ها شکارگرانی با زندگی آزاد هستند، در حالی که تعدادی از آنها انگل پستانداران، پرندگان، خزندگان و یا بندپایان دیگر هستند (Lindquist et al., 2009).
راسته میان‌استیگمایان به سه زیرراسته تقسیم می‌شود که زیرراسته Monogynaspida از نظر تعداد گونه بزرگ‌ترین آنها است. این زیرراسته شامل چندین زیرگروه از جمله Dermanyssiae است و خانواده‌هایی را شامل می‌شود که معمولاً شکارگرهای آزادزی، عوامل تنظیم زیستی و انگل مهره‌داران هستند و در انواع زیستگاه‌های خشکی یافت می‌شوند. گونه‌های آزادزی این گروه به طور معمول در سطح خاک و خاک برگ زندگی می‌کنند و شکارگر نماتودها، کمتاران، بندپایان یا تخم‌های آنها هستند؛ یا از قارچ‌ها، باکتری‌ها و مواد در حال پوسیدن تغذیه می‌کنند (Walter and Proctor, 1999؛ (Lindquist et al., 2009. برخی از کنه‌های زیرگروه Dermanyssiae عوامل بالقوه‌ای برای تنظیم زیستی آفات خاک‌زی و گلخانه‌ای محسوب می‌شوند که از آن جمله می‌توان به گونه‌هایی از خانواده‌های Laelapidae، Macrochelidae و Ascidae اشاره کرد Krantz, 1998)؛ Gerson et al., 2003؛ Mašán, 2003). تاکنون 79 گونه متعلق به 36 جنس و 21 خانواده از کنه‌های میان‌استیگمایان (به جز خانواده Phytoseiidae) از استان کرمان گزارش شده است که از این تعداد، تا پیش از پژوهش حاضر تنها چهار گونه از شمال غرب این استان معرفی‌شده بودند (Kazemi and Rajaei, 2013). با توجه به تنوع شرایط آب و هوایی و اطلاعات بسیار اندک در مورد فون کنه‌های میان‌استیگمای خاک‌زی این منطقه، پژوهش حاضر با هدف شناسایی فون این گروه از کنه‌ها در شمال غرب استان کرمان اجرا شد که نتایج آن میتواند زمینه‌ساز سایر بررسی‌های زیستی و بوم‌شناختی مانند مطالعه تنوع زیستی و قابلیت این کنه‌ها در تنظیم زیستی شود.
مواد و روش‌ها
از بهار 1390 تا پاییز 1391 نمونه‌برداری‌هایی در مناطق مختلف شهرستان‌های رفسنجان، سیرجان و شهربابک واقع در شمال غرب استان کرمان انجام شد که مشخصات جغرافیایی این مناطق در جدول 1 ارایه شده است. برای جمع‌آوری کنه‌های میان‌استیگمای خاک‌زی، نمونههایی از خاکهای دارای مواد آلی تا عمق 10-15 سانتی‌متری سطح خاک، از چند مکان در مناطق مورد نظر به صورت تصادفی برداشته، توسط قیف برلز- تولگرین کنه‌های آنها جداسازی و پس از شفاف شدن در محلول نسبیت، توسط محلول هویر روی اسلایدهای میکروسکوپی تثبیت شدند. در پایان، مشاهده دقیق جزییات ریختشناسی و اندازه‌گیری‌ها با استفاده از میکروسکوپ نوری Olympus BX51 دارای سامانه فازکنتراست و مجهز به لوله ترسیم انجام شد. فراوانی نسبی کنه‌ها نیز بر اساس تعداد آنها در مقایسه با کل نمونه‌های جمع‌آوری و اسلاید شده محاسبه گردید.
جدول 1- مشخصات جغرافیایی مناطق مختلف نمونه‌برداری در شمال غرب استان کرمان
|
شهرستان |
منطقه |
کد منطقه |
طول جغرافیایی (شرقی) |
عرض جغرافیایی (شمالی) |
ارتفاع از سطح دریا (متر) |
|
سیرجان |
زیدآباد |
A |
"51'31˚55 |
"17'35˚29 |
1716 |
|
حسین‌آباد |
B |
"54'49˚55 |
"22'37˚29 |
1971 |
|
|
پاریز |
C |
"41'44˚55 |
"29'52˚29 |
2300 |
|
|
بلورد |
D |
"21'02˚56 |
"01'25˚29 |
2011 |
|
|
گستوئیه |
E |
"40'41˚55 |
"36'51˚29 |
2091 |
|
|
دو چاهی |
F |
"07'37˚55 |
"04'48˚29 |
1925 |
|
|
رفسنجان |
راویز |
G |
"43'25˚55 |
"48'21˚30 |
2252 |
|
مغوئیه |
H |
"24'58˚55 |
"37'10˚30 |
2030 |
|
|
سرچشمه |
I |
"15'48˚55 |
"05'00˚30 |
2632 |
|
|
مانی |
J |
"24'45˚55 |
"29'56˚29 |
2513 |
|
|
لاشکار |
K |
"19'48˚55 |
"34'57˚29 |
2776 |
|
|
مزرعه پژوهشی دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان |
L |
"29'55˚55 |
"57'22˚30 |
1524 |
|
|
شهربابک |
خاتون‌آباد |
M |
"36'24˚55 |
"37'58˚29 |
1828 |
|
مرج |
N |
"51'26˚55 |
"07'16˚30 |
2204 |
|
|
ریسه |
O |
"45'24˚55 |
"59'18˚30 |
2304 |
|
|
پاقلعه |
P |
"46'28˚55 |
"38'15˚30 |
2064 |
|
|
میمند |
Q |
"32'22˚55 |
"21'13˚30 |
2181 |
|
|
سرخان |
R |
"33'25˚55 |
"34'18˚30 |
2241 |
|
|
جوزم |
S |
"12'02˚55 |
"56'30˚30 |
2168 |
|
|
دهج |
T |
"58'52˚54 |
"47'41˚30 |
2166 |
نتایج و بحث
در مجموع، 25 گونه متعلق به 21 جنس از 12 خانواده و شش بالاخانواده از زیرگروه Dermanyssiae (Mesostigmata: Gamasina) از نمونه‌های خاک مناطق مختلف شهرستان‌های شمال غرب استان کرمان (رفسنجان، سیرجان و شهربابک) جمع‌آوری و شناسایی شد که در بین آنها یک گونه جدید برای فون کنه‌های ایران و سه گونه از جنس‌های Macrocheles Latreille, 1829، Protogamasellus Karg, 1962 و Saprosecans Karg, 1964 نیز جمع‌آوری شدند که صفات مورفولوژیک آنها با گونه‌هایی که تاکنون توصیف شده‌اند هماهنگی چندانی ندارد که مراحل شناسایی بیشتر و در صورت جدید بودن برای دنیا، توصیف آنها در حال انجام است. اسامی گونه‌های شناسایی شده، محل جمع‌آوری و زیستگاه آنها در جدول 2 ارایه شده است.
جدول 2- فهرست، درصد فراوانی، زیستگاه و مناطق جمع‌آوری گونه‌های زیرگروه Dermanyssiae در شمال غرب کرمان
|
گونه |
درصد فراوانی |
زیستگاه |
کد مناطق جمع‌آوری |
|
Macrocheles merdarius (Berlese, 1889) |
1/18 |
خاک مخلوط با علف‌های هرز- خاک مخلوط با چوب‌های پوسیده درخت- خاک مخلوط با کود دامی و خاک کنار رودخانه |
A,E,F,H,J,N,O,P,Q,R,S |
|
Macrocheles sp. |
5/0 |
خاک مخلوط با کود دامی |
S |
|
Macrocheles insignitus (Berlese, 1881) |
3/11 |
خاک برگ پای درخت انجیر- خاک مخلوط با کود دامی - خاک مخلوط با کود مرغی و خاک کنار رودخانه |
C,J,N,O,Q,T |
|
Holastaspella bifoliata (Trägårdh, 1952) |
3/0 |
خاک مخلوط با کود دامی |
N |
|
Holaspina alstoni (Evans, 1956) |
6/1 |
خاک برگ و خاک مخلوط با کود دامی |
I,L |
|
Alliphis halleri (G. & R. Canestrini, 1881) |
3/1 |
خاک کنار جوی آب و خاک مخلوط با کود دامی |
I,L |
|
Onchodellus karawaiewi (Berlese, 1920) |
8/0 |
خاک کنار رودخانه و خاک مخلوط با کود مرغی |
R,T |
|
Pachylaelaps pectinifer (G. & R. Canesterini, 1881) |
0/3 |
خاک کنار رودخانه و خاک مخلوط با کود مرغی |
O,T |
|
Saprosecans sp. |
1 |
خاک درون تنه پوسیده درخت |
S |
|
Halolaelaps sexclavatus (Berlese, 1921) |
1 |
خاک مخلوط با برگ‌های پوسیده کنار جوی آب |
C |
|
Rhodacarus coronatus (Berlese, 1921) |
3/0 |
خاک مخلوط با برگ‌های پوسیده |
C |
|
Rhodacarellus silesiacus Willmann, 1936 |
3/0 |
خاک مخلوط با برگ‌های پوسیده کنار جوی آب |
C |
|
Gaeolaelaps aculeifer (G. Canestrini, 1884) |
16 |
خاک مخلوط با میوه‌های پوسیده- خاک مخلوط با کود دامی |
A,B,C,D,E,F,G,K,M,Q |
|
Gaeolaelaps queenslandicus (Womersley, 1956) |
6/8 |
خاک مخلوط با برگ‌های پوسیده- خاک مخلوط با کود دامی |
B,E,G,I,J,M |
|
Cosmolaelaps vacua (Michael, 1891) |
9/3 |
خاک برگ کنار جوی آب و خاک مخلوط با کود دامی |
H,L |
|
Euandrolaelaps karawaiewi (Berlese, 1903) |
3/0 |
خاک برگ کنار جوی آب |
C |
|
Antennoseius bacatus Athias-Henriot, 1961 |
8/0 |
خاک مخلوط با میوه‌های پوسیده و خاک برگ |
B,E |
|
Arctoseius cetratus (Sellnick, 1940) |
9/8 |
خاک برگ پای درخت بادام- خاک مخلوط با کود دامی - خاک مخلوط با کود مرغی |
C,D,E,F,N,P |
|
Arctoseius semiscissus (Berlese, 1892) |
3/0 |
خاک برگ |
C |
|
Iphidozercon gibbus (Berlese, 1903) |
6/1 |
خاک مخلوط با برگ‌های پوسیده |
N |
|
Protogamasellus sp. |
3/0 |
خاک کنار جوی آب |
H |
|
Ameroseius lidiae Bregetova, 1977 |
1 |
خاک مخلوط با کود دامی |
C |
|
Proctolaelaps pygmaeus (Müller, 1860) |
7/15 |
خاک برگ- خاک مخلوط با کود دامی و خاک مخلوط با کود مرغی |
C,E,G,I,J,L,M |
|
Lasioseius youcefi Athias-Henriot, 1959 |
6/2 |
خاک برگ و خاک مخلوط با کود دامی |
C,E |
|
Veigaia exigua (Berlese, 1917) |
5/0 |
خاک برگ پای درخت بادام |
C |
گونه Rhodacarus coronatus (Berlese, 1921) .
ویژگی‌های مهم ریختشناسی: طول ایدیوزوما در نمونه جمع‌آوری شده 351 میکرومتر.
سطح پشتی ایدیوزوما (شکل 1-A): سطح پشتی ایدیوزوما دارای دو صفحه پشتی، صفحه پودونوتال به طول 169 و عرض 141 میکرومتر، در حاشیه‌ها غالباً با یک نوار منقوط مزین شده، دارای 21 جفت مو، موهای s1، z1، j2 و j1 در حاشیه جلویی صفحه پودونوتال و تقریباً در یک راستا، شیار میانی در راستای موهای j4 و s2 قرارگرفته، دارای سه اسکلرونودولی پایین موهای j5؛ صفحه اُپیستونوتال باریکتر و کشیده‌تر از پودونوتال، به طول 170 و عرض 108 میکرومتر، دارای 17 جفت مو، حاشیه جلویی صفحه دارای نواری منقوط است.
سطح شکمی ایدیوزوما: ناحیه پیش‌سینه‌ای کمی اسکلروتینی، منقوط و حاوی موهای st1؛ صفحه سینه‌ای دارای سه جفت مو (st2-st4)؛ صفحه جنسی کوچک، حاشیه عقبی صفحه کمی محدب و مزین به یک نوار منقوط عقبی، موهای st5 روی لبه‌های کناری صفحه واقع هستند؛ صفحه شکمی- مخرجی تقریباً بیضی‌شکل، بزرگ و بخش زیادی از سطح شکمی را پوشانده، مزین به یک ناحیه منقوط در جلوی صفحه، دارای پنج جفت موی پیش‌مخرجی (JV1-JV3 و ZV1-ZV2) به‌علاوه موهای اطراف مخرجی است.
گناتوزوما: تکتوم دارای سه زائده، زائده میانی بلندتر از زوائد کناری و در انتها دندانه‌دار، دارای یک برآمدگی نوک‌تیز کوچک در بخش پشتی آن که در فاصله دو سوم از قاعده قرار گرفته (شکل 1-B)؛ انگشت ثابت کلیسر دارای شش دندانه و انگشت متحرک دارای سه دندانه بزرگ است.
پراکندگی و زیستگاه: این گونه پیش از این از اوکراین، الجزایر، غرب اروپا، روسیه و از زیستگاه‌هایی نظیر خاک، خاک‌برگ، برگ‌های پوسیده، هوموس، خزه و آشیانه پستانداران گزارش شده است Bregetova and Shcherbak, 1977)؛ (Karg, 1993. یک نمونه ماده بالغ از این گونه در نمونه‌های جمع‌آوری شده از خاک مخلوط با برگ‌های پوسیده از منطقه پاریز جمع‌آوری و شناسایی شد. گزارش این گونه برای فون کنه‌های ایران جدید است.
شکل 1- گونه Rhodacarus coronatus، ماده. A: سطح پشتی ایدیوزوما، B: تکتوم (شکل اصلی)
گونه Veigaia exigua (Berlese, 1916) .
ویژگی‌های مهم ریختشناسی: طول و عرض ایدیوزوما در نمونه‌های جمع‌آوری شده به ترتیب
447-456 و 147-153 میکرومتر.
سطح پشتی ایدیوزوما (شکل 2-A): صفحه پشتی دارای شکاف‌های جانبی نسبتاً کم عمق و تمام سطح پشتی را نپوشانده، ناحیه پودونوتال دارای 21 جفت مو، ناحیه اُپیستونوتال دارای 12 جفت مو (موهای J5 روی کوتیکول نرم قرار دارند)، موهای صفحه پشتی ساده، اکثراً صاف و از نظر طول تقریباً هم‌اندازه هستند (به استثنای موهای j1 که بلندتر و موهای s2، s1 و r4 که به طور مشخصی کوتاه‌ترند).
سطح شکمی ایدیوزوما (شکل 2-B): دارای یک جفت صفحه پیش‌سینه‌ای باریک؛ صفحه سینه‌ای بزرگ و رشد کرده؛ صفحه جنسی علاوه بر موهای st5 دو جفت موی JV1 و ZV1 را نیز در برگرفته و در گوشه‌های عقبی به طور باریکی به صفحه شکمی متصل شده؛ صفحه شکمی تقریباً مستطیلی‌شکل و دارای چهار جفت موی JV2، JV3، ZV2 و ZV3؛ صفحه‌های منفذدار پس از پیشران پاهای چهارم تحلیل رفته یا وجود ندارد.
گناتوزوما: حاشیه جلویی تکتوم دارای سه زائده، زائده میانی باریک، بلند و در انتها دندانه‌دار، زائده‌های جانبی اندکی پهن‌تر و در حاشیه دندانه‌دار؛ انگشت متحرک کلیسر دارای یک دندانه کوچک در نیمه جلویی است.
پراکندگی و زیستگاه: این گونه پیش از این از شوروی سابق، ایتالیا، الجزایر و از زیستگاه‌هایی نظیر خاک، خاک برگ، خزه و آشیانه جوندگان گزارش شده است Bregetova, 1977)؛ (Karg, 1993. پیش از این گزارش این کنه برای ایران به اختصار و از نتایج همین پژوهش معرفی شده است (Masnavipour et al., 2011).
شکل 2- گونه Veigaia exigua، ماده. A: سطح شکمی ایدیوزوما، B: سطح پشتی ایدیوزوما (شکل اصلی)
با توجه به ارتفاعات مختلف مناطق مورد نمونه‌برداری که از حدود 1500 تا 2800 متر از سطح دریای آزاد را شامل می‌شد، این ارتفاعات به چهار گروه مشخص تقسیم گردید (به ازای هر 325 متر) که به ترتیب و از کمترین ارتفاع، در گروه اول 6 گونه، در گروه دوم 10 گونه، در گروه سوم 17 گونه و در گروه چهارم 7 گونه قرار می‌گیرد. بر این اساس، بیشترین تعداد گونه‌ها در ارتفاع 2150 تا 2475 متر یافت شدند که بیانگر این است که احتمالاً در این محدوده ارتفاع، شرایط زیستی برای حضور گونه‌ها مساعدتر است. همچنین سه گونه Gaeolaelaps aculeifer، Macrocheles merdariusو Proctolaelaps pygmaeus در تمامی چهار گروه ارتفاع مشخص شده حضور داشتند و علاوه بر آن، در اغلب مناطق مورد نمونه‌برداری نیز یافت شدند که نشانگر پراکندگی گسترده و سازگاری بالای این گونه‌ها با شرایط مختلف محیطی است و با توجه به کارآیی آنها در شکارگری، به ویژه گونه Gaeolaelaps aculiefer که توانایی آن به عنوان یک عامل تنظیم زیستی بارها به اثبات رسیده است Gillespie and Quiring, 1990)؛ Conijn et al.,1996)، بایستی در برنامه‌های مدیریت کنترل تلفیقی آفات توجه ویژه‌ای به حضور این گونه‌های شکارگر داشت.
از سوی دیگر، با توجه به وجود تنوع آب و هوایی در شمال غرب استان کرمان، می‌توان گونه‌های جمع‌آوری شده را بر اساس شرایط اقلیمی مناطق مورد نمونه‌برداری نیز طبقه‌بندی کرد. با توجه به این طبقه‌بندی، مناطق زیدآباد، رفسنجان و خاتون‌آباد با اقلیمی نسبتاً گرم و خشک، دارای شش گونه متعلق به شش جنس، مناطق بلورد، گستوئیه، دو چاهی، راویز، مغوئیه، مرج، پاقلعه، ریسه، میمند، سرخان، حسین‌آباد، جوزم و دهج با اقلیمی معتدل و کوهستانی دارای 15 گونه متعلق به 12 جنس و مناطق سرچشمه، مانی، پاریز و لاشکار با اقلیمی سرد و کوهستانی 17 گونه از 14 جنس را در بر داشتند که بیانگر حضور بیشترین تعداد گونه در نواحی معتدل تا سرد و کوهستانی این ناحیه است. همچنین، در بین مناطق بررسی شده، منطقه پاریز با داشتن 14 گونه متعلق به 12 جنس، غنی‌ترین ناحیه از نظر تنوع گونه‌ای بود که دلیل آن را می‌توان به وجود گیاهان متنوع و نیز منابع نسبتاً خوب آب در این ناحیه نسبت داد.
در میان خانواده‌های جمع‌آوری شده در پژوهش حاضر، کنه‌های خانواده Macrochelidae با فراوانی نسبی بالایی (2/30 درصد) در زیستگاه‌های مختلف مشاهده شدند. این کنه‌ها به دلیل تغذیه از تخم‌ها و لاروهای برخی بندپایان و نیز نماتودها اهمیت زیادی در برنامه‌های تنظیم زیستی برخی آفات دارند (Kinn, 1966؛ (Axtell, 1991. دو خانواده Laelapidae و Melicharidae به ترتیب با فراوانی‌های نسبی 8/28 و 7/15 درصد در رتبه‌های بعدی قرار داشتند و فراوان‌ترین گونه‌ها در این سه خانواده به ترتیب عبارت بودند از: Macrochelesmerdarius (1/18 درصد)، Gaeolaelaps aculeifer(16 درصد) و Proctolaelaps pygmaeus (7/15 درصد).
از نظر گستره پراکنش جغرافیایی، بیشترین پراکندگی به ترتیب مربوط به گونه‌هایGaeolaelaps aculeifer و Macrocheles merdarius (از ده منطقه)، Proctolaelaps pygmaeus (از هشت منطقه)، Gaeolaelaps queenslandicus و Arctoseius cetratus (از شش منطقه) بود. در پژوهش حاضر این گونه‌ها به همراه سه گونه Alliphis halleri، Cosmolaelaps vacua و Lasioseius youcefi هم از مناطق گرم و هم از مناطق سرد و کوهستانی جمع‌آوری شدند که این گونه‌ها پیش از این نیز از نقاط مختلف کشور با اقلیم‌های متفاوت گزارش شده‌اند (Kamali et al., 2001؛ (Kazemi and Rajaei, 2013 که این موضوع نشان دهنده سازگاری زیاد این کنه‌ها با شرایط آب و هوایی گوناگون است. کمترین پراکندگی و فراوانی مربوط به گونه‌های Euandrolaelaps karawaiewi، Arctoseius semissiscus، Holastaspella bifoliata، Rhodacarellus silesiacus و Rhodacarus coronatus بود و تنها یک نمونه از آنها در نمونه‌برداری‌ها یافت شد.
پیش از پژوهش حاضر گونه Ameroseius ornatus Womersley, 1956 از این نواحی گزارش شده بود (Mohammadi et al., 2012) که در بررسی نمونه‌های شناسایی شده با این نام، مشخص گردید که نمونه‌ها مربوط به گونه A. lidiaeهستند و شناسایی آن گونه نادرست بوده است. شایان ذکر است که توصیف و گزارش گونه فوق مربوط به کشور استرالیا است.
کلید شناسایی کنه‌های زیرگروه Dermanyssiae جمع‌آوری شده از شمال غرب استان کرمان
1 (الف)- آپوتل دارای یک زائده فلس‌مانند غشایی در قاعده؛ اینترنال‌ماله (internal malae) سبیل مانند ..........................................................................................................................(Veigaiidae) Veigaia exigua
1 (ب)- آپوتل فاقد زائده فلس‌مانند غشایی؛ اینترنال‌ماله سبیل‌مانند نیست ........................................................... 2
2 (الف)- صفحه سینه‌ای عموماً دارای دو جفت مو (موهای سینه‌ای اول و دوم)، موهای سینه‌ای سوم روی صفحات کوچک مجزا و هم‌جوار صفحه سینه‌ای یا روی کوتیکول نرم واقع هستند؛ صفحه پشتی فاقد موهای J5؛ کورنیکول‌ها منشعب ............................................................................... (Ameroseiidae) Ameroseius lidiae
2 (ب)- صفحه سینه‌ای ماده‌ها عموماً دارای سه یا چهار جفت مو، موهای سینه‌ای سوم روی صفحه سینه‌ای واقع هستند؛ صفحه پشتی دارای موهای J5؛ کورنیکول‌ها غیر منشعب ........................................................................ 3
3 (الف)- صفحه سینه‌ای دارای چهار جفت مو (موهای سینه‌ای چهارم روی صفحه) .......................................... 4
3 (ب)- صفحه سینه‌ای دارای سه جفت مو (موهای سینه‌ای چهارم خارج از صفحه) .......................................... 7
4 (الف)- صفحه پشتی دو قسمتی؛ موهای j2 تقریباً در راستای عرضی موهای j1 و z1 قرار گرفته‌اند؛ در ناحیه پودونوتال بین موهای z5، دارای دو تا چهار عدد اسکلرونودولی (scleronoduli)؛ موهای سینه‌ای اول واقع در ناحیه کم اسکلروتینی جلوی صفحه سینه‌ای ........................................................................... (Rhodacaridae) 5
4 (ب)- صفحه پشتی یک قسمتی؛ موهای j2 عقب موهای j1 قرار گرفته‌اند؛ فاقد اسکلرونودولی؛ موهای سینه‌ای اول واقع در روی صفحه سینه‌ای اسکلروتینی شده ............................................................. (Pachylaelapidae) 6
5 (الف)- جفت میانی اسکلرونودولی‌های صفحه پودونوتال در هم ادغام شده؛ سومین جفت موهای هپوستومی بین جفت دوم موهای هپوستومی و موهای کاپیتولار قرار گرفته؛ زائده میانی تکتوم دارای یک برآمدگی نوک‌تیز در فاصله دو سوم قاعده زائده میانی ..................................................................................Rhodacarus coronatus
5 (ب)- اسکلرونودولی‌های میانی صفحه پودونوتال مجزا؛ دومین و سومین جفت از موهای هپوستومی تقریباً در یک راستا؛ زائده میانی تکتوم فاقد برآمدگی نوک‌تیز ...............................................Rhodacarellus silesiacus
6 (الف)- پنجه پاهای دوم در افراد ماده دارای یک عدد موی خار مانند؛ سیستم دریافت اسپرم متصل به پیشران پاهای سوم؛ کورنیکول‌ها کوتاه و شاخی شکل؛ اسپرماتکا لوله‌ای شکل و باریک ..... Onchodellus karawaiewi
6 (ب)- پنجه پاهای دوم در افراد ماده دارای دو عدد موی خار مانند؛ سیستم دریافت اسپرم متصل به پیشران پاهای چهارم؛ کورنیکول‌ها بلند و شمشیر مانند؛ اسپرماتکا چماقی‌شکل و کوتاه .......... Pachylaelaps pectinifer
7 (الف)- صفحه‌های کوچک بین‌پایی (endopodal) میان پیشران پاهای اول تا سوم موجود تحلیل رفته، یا در صورت وجود، مجزا از صفحه سینه‌ای ................................................................................. (Halolaelapidae) 8
7 (ب)- صفحه‌های بین‌پایی میان پیشران پاهای اول تا سوم با صفحه سینه‌ای ادغام شده‌اند ................................ 9
8 (الف)- صفحه اُپیستونوتال ماده به صفحات مزونوتال و پیجیدیال تقسیم شده؛ ناحیه عقبی صفحه پیجیدیال دارای دو برجستگی انتهایی ............................................................................................................... Saprosecans sp.
8 (ب)- صفحه اُپیستونوتال ماده کامل و نزدیک به صفحه پودونوتال؛ ناحیه عقبی صفحه اُپیستونوتال فاقد برجستگیهای انتهایی ............................................................................................... Halolaelaps sexclavatus
9 (الف)- زائده آرترودیال (arthrodial process) قاعده انگشت متحرک کلیسر به شکل یک یا دو موی پُرزدار یا اندام رشته‌مانند یا یک اندام برس‌‌مانند به همراه کمان منشعب کناری ............................................................... 10
9 (ب)- در صورت وجود اندام آرترودیال در قاعده انگشت متحرک کلیسر، به شکل کمانی پُرزدار و همواره فاقد موی پُرزدار، رشته‌ای‌شکل یا برس‌‌مانند ........................................................................................................... 14
10 (الف)- پریترم در محل اتصال به استیگما خمیده؛ زانوی پاهای اول معمولاً دارای دو موی شکمی؛ ماده‌ها دارای یک جفت اسکلریت در دو طرف صفحه جنسی؛ پارداکتیلی‌های پیش‌پنجه پاهای دوم تا چهارم معمولاً پهن و تا نوک ناخن ادامه یافته و در انتها تقسیم‌شده یا دندانه‌دار هستند ...................................... (Macrochelidae) 11
10 (ب)- اتصال پریترم به استیگما مستقیم؛ زانوی پاهای اول معمولاً دارای سه موی شکمی؛ ماده‌ها فاقد اسکلریت در دو طرف صفحه جنسی؛ هر دو پاراداکتیلی پیش‌پنجه پاهای دوم تا چهارم معمولاً مویی‌شکل و در انتها تقسیم نشده .................................................................................................... Holaspina alstoni (Parholaspididae)
11 (الف)- موهای j1 واقع بر جلوآمدگی دماغه مانند جلوی صفحه پشتی؛ ران پاهای دوم دارای اسپور یا برجستگی اسکلروتینی شده؛ مویmv پنجه پای دوم خارمانند؛ صفحه شکمی-مخرجی دارای سه تا چهار جفت موی پیش‌مخرجی ......................................................................................................Holostaspella bifoliata
11 (ب)- صفحه پشتی فاقد جلوآمدگی دماغه مانند؛ ران پاهای دوم فاقد برجستگی اسکلروتینی شده؛ پنجه پاهای دوم فاقد موی mv تغییر شکل یافته؛ صفحه شکمی-مخرجی دارای سه جفت موی پیش‌مخرجی ............................................................................................................................... Macrocheles Latreille 12
12 (الف)- موهای صفحه پشتی به جز J5 صاف؛ صفحه سینه‌ای در ناحیه جلویی خط میانی دارای یک تا چهار خط عرضی و فاقد نقوش مشبک .................................................................................................................... 13
12 (ب)- صفحه پشتی دارای پنج جفت موی پُرزدار (j1، j4، z5، Z5، S5) علاوه بر موهای J5؛ صفحه سینه‌ای در ناحیه جلویی خط میانی مشبک، فاقد خطوط عرضی ............................................................... Macrocheles sp.
13 (الف)- ساختارهای برجسته به ویژه در ناحیه عقبی صفحه سینه‌ای بسیار کوچک؛ خط میانی-عرضی صفحه سینه‌ای مستقیم یا اندکی به عقب خمیده شده .............................................................Macrocheles merdarius
13 (ب)- ساختارهای برجسته به ویژه در ناحیه عقبی صفحه سینه‌ای درشت؛ خط میانی-عرضی صفحه سینه‌ای به سمت جلو خمیده شده ...............................................................................................Macrocheles insignitus
14 (الف)- صفحه جنسی ماده در ناحیه عقبی بریده یا دارای تحدب اندک؛ دارای صفحه شکمی-مخرجی یا صفحه جنسی که به طور باریکی از صفحه شکمی-مخرجی جدا یا به آن متصل شده، یا به طور عریض از صفحه مخرجی دایره‌ای یا بیضی‌شکل فاصله دارد و صفحه مخرجی عموماً به شکل نیمه مثلث معکوس نیست ............. 15
14 (ب)- صفحه جنسی ماده به طور عریض یا باریک در حاشیه عقبی محدب شده، عموماً از صفحه مخرجی نیمه‌مثلثی شکل معکوس فاصله دارد، یا صفحه جنسی به یک صفحه جنسی-شکمی یا جنسی-شکمی-مخرجی در تعدادی از اعضای خانواده Laelapidae تبدیل شده ......................................................................................... 21
15 (الف)- در ماده‌ها لیریفیشرهای iv3 واقع در حاشیه عقبی صفحه سینه‌ای؛ انگشت متحرک کلیسر معمولاً دارای دو دندانه؛ نرها دارای صفحات بین‌پایی میان پیشران پاهای سوم و چهارم که عموماً آزاد یا به طور باریکی به صفحه سینه‌ای-جنسی متصل شده (به جز جنس Antennoseius) ................................................... (Ascidae) 16
15 (ب)- در ماده‌ها لیریفیشرهای iv3 خارج از صفحه سینه‌ای؛ انگشت متحرک کلیسر معمولاً دارای سه دندانه؛ صفحات بین‌پایی نرها با صفحه سینه‌ای-جنسی ادغام شده ............................................................................... 20
16 (الف)- صفحه پشتی دئوتونمف‌ها و بالغ‌ها کامل یا دارای شکاف پهلویی .................................................. 17
16 (ب)- صفحه پشتی دئوتونمف‌ها و بالغ‌ها دو قسمتی ................................................................................... 19
17 (الف)- پنجه پاهای دوم تا چهارم دارای موهای al1 وal2 بلند و باریک؛ جلوی صفحه پشتی به سمت پایین کشیده شده و موهای j1 از بالا دیده نمیشوند .................................................................Iphidozercon gibbus
17 (ب)- موهای al1 و al2 پنجه پاهای دوم تا چهارم کشیده و باریک نیستند؛ جلوی صفحه پشتی به سمت پایین کشیده نشده و موهای j1 از بالا دیده می‌شوند ....................................................................Arctoseius Thor 18
18 (الف)- طول موهای سری Z1-Z4 هم اندازه یا بلندتر از فاصله تا قاعده موهای بعدی همین سری؛ انگشت ثابت کلیسر در ماده‌ها دارای چهار دندانه؛ موهای Z5 بسیار بلندتر از سایر موهای پشتی نیستند ................................................................................................................................... Arctoseius semiscissus
18 (ب)- طول موهای سری Z1-Z4 کوتاه‌تر از فاصله تا قاعده موهای بعدی همین سری؛ انگشت ثابت کلیسر در ماده‌ها دارای شش تا هشت دندانه؛ موهای Z5 بسیار بلندتر از سایر موهای پشتی نیستند ........ Arctoseius cetratus
19 (الف)- پاهای اول دارای پیش‌پنجه؛ انگشت متحرک کلیسر فاقد برآمدگی شکمی در قاعده؛ صفحه پودونوتال دارای یک خط عرضی در سطح موهای z6 و اُپیستونوتال دارای یک خط عرضی در سطح موهای J1 ....................................................................................................................................... Protogamasellus sp.
19 (ب)- پاهای اول بدون پیش‌پنجه؛ انگشت متحرک کلیسر دارای یک برآمدگی نوک‌تیز شکمی در قاعده؛ صفحه پودونوتال و اُپیستونوتال فاقد خطوط عرضی اشاره شده ............ Antennoseius (Antennoseius) bacatus
20 (الف)- انگشت ثابت کلیسر دارای زائده پیلوسدنتیلیس (pilus dentilis) تغییر شکل یافته به یک زائده پهن غشایی؛ سطح شکمی انگشت متحرک کلیسر دارای یک زائده خاری‌شکل (mucro)؛ صفحه پریترمی بالغ‌ها در انتها آزاد یا به طور باریکی به صفحه برون‌پایی کنار پیشران پاهای چهارم متصل شده؛ صفحه جنسی ماده‌ها در عقب محدب؛ صفحه مخرجی عموماً بیضی‌شکل و دارای سه موی اطراف مخرجی ..................................................................................................... (Melicharidae) Proctolaelaps pygmaeus
20 (ب)- انگشت ثابت کلیسر دارای زائده پیلوسدنتیلس مویی شکل؛ انگشت متحرک فاقد زائده موکرو در سطح شکمی؛ صفحه پریترمی بالغ‌ها در انتها به طور عریض با صفحه برون‌پایی پاهای چهارم ادغام و به سمت پایین پیشران پاهای چهارم خمیده شده؛ صفحه جنسی در انتها بریده؛ صفحه شکمی-مخرجی علاوه بر سه عدد موی اطراف مخرجی دارای دو تا هفت جفت مو ............................................. Lasioseius youcefi(Blattisociidae)
21 (الف)- ساق و زانوی پاهای اول هر کدام دارای یک موی جلویی–جانبی؛ تکتوم داری یک زائده میانی بلند و پُرزدار ............................................................................................................. (Eviphididae) Alliphis halleri
21 (ب)- ساق و زانوی پاهای اول هر کدام دارای دو عدد موی جلویی–جانبی؛ تکتوم صاف یا در حاشیه جلویی دندانه‌دار ................................................................................................................................. (Laelapidae) 22
22 (الف)- دارای صفحه جنسی-شکمی عریض که تا صفحه مخرجی امتداد یافته، شامل دو خط تقریباً موازی 8 مانند ........................................................................................................... Laelaspis calidus Berlese, 1924
22 (ب)- دارای صفحه جنسی قطره‌ای شکل و فاصله‌دار از صفحه مخرجی و فاقد دو خط موازی 8 مانند ...................................................................................................................................................................... 23
23 (الف)- موهای صفحه پشتی مقداری پهن و برگی‌شکل .............................................Cosmolaelaps vacua
23 (ب)- موهای سطح پشتی مویی یا سوزنی‌شکل و صاف ............................................................................. 24
24 (الف)- حاشیه جلویی تکتوم صاف؛ انگشت ثابت و متحرک کلیسر تحلیل رفته ..........................................................................................................................Euandrolaelaps karawaiewi
24 (ب)- حاشیه جلویی تکتوم دندانه‌دار؛ انگشت ثابت و متحرک کلیسر کاملاً رشد یافته ........................................................................................................................ Gaeolaelaps Evans & Till 25
25 (الف)- صفحه پشتی از ناحیه شانه‌ای به صورت گوه‌مانند به سمت انتهای بدن باریک شده، فاقد موهای Px؛ آپوتل سه شاخه ................................................................................................ Gaeolaelaps queenslandicus
25 (ب)- صفحه پشتی تقریباً بیضی‌شکل، دارای دو جفت موی Px؛ آپوتل دو شاخه ..... Gaeolaelaps aculeifer
سپاسگزاری.
بخشی از پژوهش حاضر با حمایت مالی دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی و با قرارداد شماره 4737/7 انجام شده است که مراتب سپاس و قدردانی به عمل می‌آید
)