نویسندگان
1 بخش منابع طبیعی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان، رشت، ایران
2 بخش گیاه‌شناسی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
In this research, the lake of Sepidroud dam was situated which is located near Manjil in 300-400 m above sea level. Average annual precipitation reached to 213.7 mm. The dominant vegetation of this area was Amygdalus-Artemisia community. A total of 239 species were identified based on plant samples collected in 2011. They included one fern, two gymnosperms, 210 dicotyledones and 26 monocotyledones. Altogether, 57 families and 194 genera were known from the area. The following families had the highest number of species: Asteraceae (18%), Poaceae (7.5%), Brassicaceae (6.7%), Lamiaceae (6.3%), Fabaceae (5.4%), Chenopodiaceae (5.4%) and Caryophyllaceae (5%). Therophytes with 48.5% and hemicryptophytes with 25.5% were the most frequent life forms of the area. The distributions of 47.7% of species were restricted to Irano-Turanian region. Gravelly-lime lands had the most species richness between different habitats. 178 species were growing in the habitat.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
به طور کلی، فلور هر منطقه بازتاب واکنش‌های عناصر زیستی در برابر شرایط محیطی است و ارتباط مستقیمی با تکامل گیاهان در دوران گذشته زمین‌شناسی و وضعیت جغرافیایی آن دوران دارد. شناسایی رُستنی‌های هر منطقه اطلاعات مناسبی را از نظر امکان دسترسی آسان و سریع به گونه‌های گیاهی خاص در رویشگاه‌های معین، تعیین پتانسیل رویشی منطقه، امکان افزایش غنا و تراکم گونه‌های با ارزش منطقه، شناسایی گونه‌های مقاوم، دارویی و صنعتی و استفاده اصولی از آنها فراهم می‌کند. منطقه مطالعه شده در این پژوهش، با قرار گرفتن در بین مناطق جنگلی شمال و منطقه نیمه خشک زنجان و قزوین دارای موقعیت ویژه آب و هوایی است. به این دلیل، شناخت رویشگاه‌ها و شرایط محیطی حاکم بر این منطقه بدون شک در برنامه‌ریزی‌های آتی می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
دریاچه سد سپیدرود با وسعتی معادل 56 کیلومترمربع بین دو طول شرقی ′′27 ′23 °49 و
′23′ 16 °49 و عرض‌های شمالی ′′34′45° 36
′′35 ′41 °36 در ارتفاع حدود 300-400 متر از سطح دریای آزاد واقع شده است. از شرق مجاور شهر منجیل و از غرب در مسیر جاده فرعی گیلان به زنجان (منجیل به گیلوان) واقع شده و به منطقه علی‌آباد محدود می‌شود. از سمت شمال به رودبار و از سمت جنوب و جنوب‌غربی در محل تلاقی دو رودخانه قزل‌اوزن و شاهرود قرار گرفته است و از این دو رود تغذیه می‌کند (شکل 1). فاصله آن از دریای خزر حدود 100 کیلومتر است. بر اساس آمار اقلیمی 15 ساله (سال‌های 1374-1388) مربوط به ایستگاه سینوپتیک منجیل واقع در مجاورت دریاچه سد سپیدرود، میزان متوسط بارندگی سالانه منطقه مورد مطالعه 7/213 میلی‌متر، متوسط دمای سالانه 02/14 درجه سانتیگراد و میزان رطوبت نسبی 59 درصد است. با توجه به نمودار آمبروترمیک (شکل 2)، فصل خشک منطقه از اوایل اردیبهشت‌ماه شروع و تا اواخر آبان‌ماه ادامه دارد. بارندگی بیشتر در زمستان صورت می‌گیرد که این ویژگی به شرایط آب و هوای مدیترانه‌ای شباهت دارد.
|
شکل 1- موقعیت دریاچه سد سپیدرود و نمایش نقاط جمع‌آوری گیاهان در اطراف آن (دایره‌های زرد رنگ) بر روی نقشه و تصویر رنگی کاذب سنجنده ETM+ ماهواره لندست 7 در تاریخ 15/05/1381 |
شکل 2- منحنی آمبروترمیک ایستگاه سینوپتیک منجیل
استقرار الگوهای متفاوت فشار هوا در فصل‌های مختلف سال در تلفیق با عوارض سطح زمین باعث ایجاد یکی از شدیدترین بادهای محلی ایران در جنوب دریای خزر به نام باد منجیل شده است. دره سپیدرود کانال ارتباطی بین دریای خزر در شمال و خشکی گسترده ایران مرکزی در جنوب است. در ماه‌های گرم سال حرکت باد از سمت شمال است و از طریق کانال‌های ارتباطی بین کناره و فلات ایران نظیر دره منجیل به سمت جنوب می‌وزد که بادهای تابستانه منجیل را به وجود می‌آورد. در ماه‌های سرد سال، ارتفاعات البرز و آذربایجان و ارتفاعات مرکزی پوشیده از برف بوده، در نتیجه یک مرکز پُر فشار بر روی فلات ایران به وجود می‌آید در حالی‌که در بخش‌های شمالی البرز و سواحل خزر به علت گرمای نسبی آب دریا یک مرکز کم فشار به‌وجود می‌آید. در نتیجه جریان هوا از جنوب البرز به سمت شمال آن برقرار می‌گردد، اما با توجه به اینکه پرفشارهای سیبری، قطبی، آزور و کانادا غالباً نوار شمالی ایران را در فصل‌های سرد سال تحت تأثیر قرار می‌دهند، بنابراین، موجب تعدیل گرادیان فشار گردیده، در نتیجه شدت وزش باد جنوبی تقلیل می‌یابد (رضایی، 1382).
خاک منطقه لومی و در برخی مناطق لومی ماسه‌ای است. اسیدیته خاک بین 5/7 تا 5/8 متغیر است. این نوع خاک‌ها جزو خاک‌های لیتوسل محسوب می‌شوند و از نظر زمین‌شناسی معمولاً از سنگ مادر کنگلومرایی، ماسه‌سنگ و مارن به وجود آمده است که در بین لایه‌های آن ضخامت نازکی از لایه‌های گچی- نمکی مشاهده می‌شود (صبح‌زاهدی، 1389).
پوشش‌گیاهی غالب منطقه از نوع تیپ رویشی درمنه-بادام‌کوهی است. باغ مادری زیتون علی‌آباد با وسعت 150 هکتار در انتهای غربی دریاچه قرار دارد که در آن ارقام مختلف زیتون پرورش داده می‌شود. شناسایی و معرفی رُستنی‌های یک منطقه به طور اختصاصی و محلی اهمیت ویژه‌ای دارد که از آن جمله می‌توان امکان دسترسی به گونه‌های گیاهی خاص در محل و زمان معین، تعیین پتانسیل و قابلیت‌های رویشی منطقه، امکان افزایش تراکم گونه‌های منطقه، شناسایی گونه‌های مقاوم، مهاجم و گونه‌های در حال انقراض، امکان دستیابی به گونه یا گونه‌های جدید و شناسایی عوامل مخرب رُستنی‌های منطقه را نام برد (قلاسی‌مود و همکاران، 1385).
مطالعات زیادی در زمینه معرفی فلور مناطق مختلف کشور انجام شده است، اما در میان آنها می‌توان به چهار مطالعه انجام شده در شرایط تقریباً مشابه و نزدیک به منطقه مورد نظر در این پژوهش اشاره کرد که عبارتند از: معرفی فلور و عناصر رویشی حوزه آبخیز خانچای در طارم علیای زنجان (موسوی، 1383)، معرفی فلور منطقه الموت استان قزوین (چرخچیان و همکاران، 1387)، فلور ارتفاعات سیاهلان قزوین (اهوازی و همکاران، 1389) و بررسی اشکال زیستی و کورولوژی گیاهان منطقه غرب رستم‌آباد گیلان (مرادی و همکاران، 1389).
روش تحقیق
جمع‌آوری گیاهان در سال 1389 بر اساس روش مرسوم مطالعات تاکسونومی منطقه‌ای با مراجعات متعدد میدانی در فصول مختلف رویشی از زیستگاه‌های مختلف اطراف سد و اغلب از نواحی غربی دریاچه (منطقه علی‌آباد) صورت گرفته است (شکل 1). نمونه‌های جمع‌آوری شده در هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان پرس و خشک گردیدند و از آنها نمونه‌های هرباریومی تهیه شد. سپس، با استفاده از فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2010)، فلور ایران (اسدی و همکاران، 1369-1390)، فلور رنگی ایران (قهرمان، 1354-1386) و درختان و درختچه‌های ایران (مظفریان، 1383) شناسایی شدند. در نهایت، گونه‌های شناسایی شده با نمونه‌های موجود در هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان مقایسه شدند. در مرحله بعد، با استفاده از منابع مذکور، پراکنش جغرافیایی (کوروتیپ) گونه‌ها و سپس شکل زیستی آنها به روش رانکایر (Archibold, 1996) تعیین شد. همچنین، برای تطبیق و یکسان‌سازی نام مؤلفان تاکسون‌ها به سایت IPNI (The International Plant Name Index) به نشانی http://ipni.org مراجعه شد.
نتایج
این بررسی نشان داد که تعداد 239 گونه گیاهی در زیستگاه‌های مختلف منطقه مورد مطالعه رویش دارند (جدول 1). این تعداد گونه متعلق به 194 جنس از 57 خانواده گیاهی هستند و شامل یک گونه سرخس، دو گونه بازدانه، 210 گونه نهان‌دانه دولپه‌ای و 26 گونه نهان‌دانه تک‌لپه‌ای است. بزرگترین خانواده‌های گیاهی از لحاظ تعداد گونه به ترتیب شامل: Asteraceae با 44 گونه (18 درصد)، Poaceae با 18 گونه (5/7 درصد)، Brassicaceae با 16 گونه (7/6 درصد)، Lamiaceae با 15 گونه (3/6 درصد)، Fabaceae با 14 گونه (4/5 درصد) و Chenopodiaceae با 14 گونه (4/5 درصد) است. 3/5 درصد از کل گونه‌های گیاهی شناسایی شده (13 گونه) در منطقه مورد مطالعه، انحصاری ایران هستند. در میان گیاهان این منطقه، تروفیت‌ها با 5/48 درصد و همی‌کریپتوفیت‌ها با 5/25 درصد فراوان‌ترین شکل زیستی هستند (شکل 3). از نظر عناصر رویشی منطقه‌ای 7/47 درصد گونه‌ها به ناحیه رویشی ایرانی-تورانی تعلق دارند و سایر گونه‌ها علاوه بر ناحیه ایرانی-تورانی، در سایر نواحی رویشی نیز انتشار یافته‌اند (شکل 4).
شکل 3- طیف زیستی گونه‌های گیاهی اطراف دریاچه سد سپیدرود؛ Ch= کامفیت، Ge= ژئوفیت، He= همی‌کریپتوفیت، Ph= فانروفیت، Th= تروفیت
شکل 4- پراکنش جغرافیایی گونه‌های گیاهی اطراف دریاچه سد سپیدرود؛ ES= اروپا-سیبری، IT= ایرانی-تورانی،
M= مدیترانه‌ای، Pl= چند ناحیه‌ای، SS= صحرا-سندی، SA= صحرا-عربی
جدول 1- فهرست فلور، شکل زیستی، پراکنش جغرافیایی و زیستگاه گونه‌های گیاهی اطراف دریاچه سد سپیدرود؛ شکل زیستی:
Ch= کامفیت، Ge= ژئوفیت، He= همی‌کریپتوفیت، Ph= فانروفیت، Th= تروفیت؛ کوروتیپ: ES= اروپا-سیبری، IT= ایرانی-تورانی،
M= مدیترانه‌ای، Pl= چند ناحیه‌ای، SS= صحرا-سندی،SA= صحرا-عربی،Cosm= جهان‌وطن
|
زیستگاه |
پراکنش |
شکل |
تاکسون |
|
Ferns: |
|||
|
Adianthaceae. |
|||
|
صخره‌های مرطوب |
Cosm |
He |
Adianthum capilus-veneris L. |
|
Gymnosperms:. |
|||
|
Cupressaceae. |
|||
|
اراضی سنگلاخی، باغ‌های زیتون |
M |
Ph |
Cupressus sempervirens L. var. horizontalis (Mill.) Gord |
|
Ephedraceae. |
|||
|
اراضی سنگلاخی |
IT |
Ph |
Ephedra distachya L. |
|
Angiospermes-Dicotyledones:. |
|||
|
Amaranthaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Cosm |
Th |
Amaranthus blitoides S.Watson var. viridis Ghahreman |
|
Anacardiaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی سنگلاخی |
IT |
Ph |
Pistacia atlantica Desf. subsp.mutica (Fisch. & C. A. Mey.) Rech. f. |
|
Apiaceae. |
|||
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Astrodaucus persicus Drude |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M |
Th |
Bupleurum gerardii All. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Cymbocarpum anethoides DC. |
|
اراضی سنگلاخی |
IT |
He |
Ferula ovina Boiss. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, M |
He |
Foeniculum vulgare Mill. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Malabaila secacul (Mill.) Boiss. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی سنگلاخی |
IT |
He |
Pimpinella affinis Ledeb. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای؛ اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Th |
Torilis leptophylla Rchb. f. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Zosima absinthifolia (Vent.) Link |
|
Asclepiadaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی ماسه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
He |
Cynancum acutum L. |
|
Asteraceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT |
He |
Achillea millefolium L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Achillea tenuifolia Lam. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Amberboa nana (Boiss.) Ilin |
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Th |
Amberboa sosnovskyi Iljini |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی ماسه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT |
Th |
Artemisia annua L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ch |
Artemisia spicigera K. Koch |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی ماسه‌ای، اراضی تخریب شده |
Pl |
Th |
Calendula tripterocarpa Rupr. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M |
Th |
Carduus pycnocephalus L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، ازاضی تخریب شده |
IT, M |
He |
Carthamus glaucus M. Bieb. subsp. glaucus |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
Th |
Centaurea bruguieriana (DC.) Hand.-Mzt. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Centaurea ovina Pall.ex Willd. |
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Th |
Centaurea sosnovskyi Grossh. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
He |
Chondrilla juncea L. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT |
He |
Cichorium intybus L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Cirsium congestum Fisch. & Mey. ex DC. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Cosm |
Th |
Conyza canadensis (L.) Cronquist |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Conyzanthus squamatus (Spreng.) Tamamsch. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی ماسه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
Th |
Crepis kotschyana Boiss. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M |
Th |
Crupina crupinastrum Vis. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M |
Th |
Dittrichia graveolens (L.) Greuter |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Echinops ritrodes Bunge |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Epilasia hemilasia C.B. Clarke |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Th |
Filago desertorum Pomel |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT, SS |
Th |
Gymnarrhena micrantha Desf. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Pl |
Th |
Hedypnois rhagadioloides (L.) F.W. Schmidt |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, SA |
Th |
Koelpinia linearis Pall. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Th |
Lactuca serriola L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
Th |
Lactuca undulata Ledeb. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Th |
Lasiopogon muscoides DC. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Oligochaete divaricata (Fisch. & C.A. Mey.) K. Koch |
|
اراضی سنگلاخی، اراضی تخریب شده |
IT, M |
Th |
Pallenis spinosa (L.) Cass. |
|
اراضی سنگلاخی |
IT |
He |
Phagnalon nitidum Fresen. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Picris strigosa M. Bieb. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT, M |
Ge |
Pulicaria dysenterica Gaertn. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
He |
Scariola orientalis (Boiss.) Sojak subsp. orientalis |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Th |
Senecio vernalis Waldst. & Kit. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Th |
Silybum marianum (L.) Gaertn. |
|
صخره‌های مرطوب، اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ge |
Steptorrhamphus tuberosus (Jacq.) Grossh. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ch |
Tanacetum canescens DC. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Tragopogon marginatus Boiss. & Buhse |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT |
Th |
Taraxacum brevirostre Hand.-Mazz. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Pl |
Th |
Urospermum picroides (L.) F.W.Schmidt |
|
باغ‌های زیتون، اراضی ماسه‌ای، اراضی تخریب شده |
Cosm |
Th |
Xanthium strumarium L. |
|
Berberidaceae. |
|||
|
صخره‌های مرطوب |
IT |
Ph |
Berberis integerrima Bunge |
|
Boraginaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
Th |
Anchusa arvensis M. B.subsp. Orientalis (L.) Norbh. |
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی، اراضی تخریب شده |
IT, SA, SS |
Th |
Arnebia decumbens Coss. & Kralik |
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی، اراضی تخریب شده |
IT, SS |
Th |
Arnebia fimbriopetala Stocks var. Bungei (Boiss.)Riedl |
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
He |
Caccinia macranthera Brand var. Crassifolia (Vent.) Brand |
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Th |
Heliotropium europaeum L. |
|
اراضی ماسه‌ای |
Pl |
Th |
Heliotropium supinum L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Heterocaryum macrocarpum Zakirov |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Nonnea rosea (M. B.) Link |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Paracaryum strictum Boiss. |
|
Brassicaceae |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
Th |
Aethionema arabicum (L.) Andrz. Ex DC. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی سنگلاخی |
IT |
He |
Aethionema grandiflorum Boiss. & Hohen. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M |
Th |
Alyssum minus (L.) Rothm. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
Th |
Alyssum desertorum Stapf |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, SA |
Th |
Brassica tournefortii Gouan |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Th |
Camelina rumelica Velen. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, M |
Th |
Clypeola jonthlaspi L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Cosm |
Th |
Descurainia ophia L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی، اراضی تخریب شده |
IT, M, SS |
Th |
Diplotaxis harra Boiss. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ٍُES, IT, M, SA |
Th |
Eruca sativa Mill. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Pl |
Th |
Hirschfeldia incana (L.) Lagr.-Fossa. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Isatis cappadocica Desv. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Th |
Sisymbrium altissimum L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT, M |
He |
Sisymbrium irio L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Sterigmostemum acanthocarpum (Fisch. & C.A. Mey.) Kuntze |
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, SA |
Th |
Torularia torulosa O. E. Schulz |
|
Campanulaceae |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی سنگلاخی |
IT |
He |
Michauxia laevigata Vent. |
|
Capparaceae |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ge |
Buhsea trinervia (DC.) Stapf |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M, SA, SS |
Ch |
Capparis spinosa L. |
|
Caryophyllaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ch |
Acanthophyllum crassifolium Boiss. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT, M |
Th |
Arenaria serpyllifolia L. var. serpyllifolia |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی سنگلاخی |
IT |
Ch |
Dianthus orietalis Donn |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
Pl |
Th |
Gypsophila elegans M. Bieb. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, M, SS |
He |
Herniaria cinerea DC. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
Th |
Holosteum glutinosum Fisch. & C. A. Mey. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Minuartia meyeri Bornm. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, SA, SS |
Th |
Pteranthus dichotomus Frossk. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT, SS |
Th |
Silene dichotoma Ehrh. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Silene marschallii C. A. Mey. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Cosm |
He |
Stellaria media (L.) Vill. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT, M |
Th |
Velezia rigida L. |
|
Chenopodiaceae. |
|||
|
باغ‌های زیتون (کاشته شده) |
Ma |
Ph |
Atriplex canescens (Pursh.) Nutt. |
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی، اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, SA, SS |
He |
Atriplex leucoclada Boiss. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Th |
Chenopodium botrys L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی ماسه‌ای، اراضی تخریب شده |
Pl |
Th |
Chenopodium murale L. |
|
اراضی ماسه‌ای |
IT |
Th |
Halimocnemis mamamensis (Bunge) Assadi |
|
اراضی ماسه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Ch |
Halothamnus auriculus (Moq.) Botsch.var. acutifolius (Moq.) Kothe-Heinr. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Ph |
Haloxylon ammodendron (C. A. Mey.) Bungeex Fenzl |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M |
He |
Noaea mucronata Asch. & Schweinf. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ch |
Salsola dendroides Pall. |
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Ch |
Salsola gemmascens Pall. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Th |
Salsola kali L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی ماسه‌ای |
IT |
Ch |
Salsola tomentosa (Moq.) Spach |
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Ph (Ch) |
Suaeda microphylla Moq. |
|
Cistaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
M, SS |
Th |
Helianthemum ledifolium Spach |
|
Convolvulaceae. |
|||
|
حاشیه دریاچه با شرایط غرقابی فصلی |
IT, M, SA, SS |
He |
Cressa cretica L. |
|
Dipsacaceae. |
|||
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
Th |
Scabiosa olivieri Coult. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Scabiosa persica Boiss. var. persica |
|
Elaeganaceae. |
|||
|
باغ‌های زیتون |
IT |
Ph |
Elaeganus angustifolia L. |
|
Euphorbiaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی ماسه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M, SS |
He |
Andrachne telephioides L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
Th |
Euphorbia azerbajdzhanica Bordz. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, SS |
Th |
Euphorbia densa Schrenk |
|
Fabaceae. |
|||
|
حاشیه دریاچه با شرایط غرقابی فصلی، اراضی تخریب شده |
IT |
He |
Alhagi pseudalhagi (M. B.) Desv. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Astragalus curvirostris Boiss. subsp. curvirostris |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, SA |
He |
Astragalus dactylocarpus Boiss. subsp. dactylocarpus |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, SS |
He |
Astragalus hamosus L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Astragalus mercklinii Boiss. & Buhsesubsp. mercklinii |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M |
He |
Glycyrrhiza glabra L. var. glabra |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M, SA, SS |
Th |
Hippocrepis bisiliqua Fossk. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Lotus michauxianus Ser. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Pl |
Th |
Medicago minima (L.) Bartal. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M |
Th |
Medicago rigidula (L.) All. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Onobrychis michauxii DC. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, M |
Th |
Trigonella monspeliaca L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, M |
Th |
Trigonella spruneriana Boiss. |
|
Fumariaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Pl |
Th |
Fumaria parviflora Lam. |
|
Geraniaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Th |
Erodium cicutarium (L.) L'Her. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Erodium oxyrrhynchum M. B. subsp. oxyrrhynchum |
|
Lamiaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT |
He |
Lallemantia canescens Fisch. & C. A. Mey. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
Th |
Lamium amplexicaule L. var. bornmuelleri Mennema |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
Pl |
Ge |
Marrubium cuneatum Soland. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Th |
Nepeta amoena Stapf |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Phlomis olivieri Benth. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT |
He |
Salvia chloroleuca Rech. f. & Aellen |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, M |
Th |
Salvia viridis L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Scutellaria pinnatifida A. Ham. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Ch |
Stachys fruticulosa M. Bieb. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Stachys inflata Benth. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Teucrium orientale L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, M |
Ch |
Teucrium polium L. |
|
اراضی سنگلاخی |
IT |
Ch |
Thymus fedtschenkoi Ronniger |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, M |
Th |
Ziziphora capitata L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Ziziphora tenuir L. |
|
Linaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT |
He |
Linum austriacum L. |
|
Malvaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
M, SA |
Th |
Malva aegyptia L. var. aegyptia |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
He |
Malva neglecta Wallr. |
|
Mimosaceae. |
|||
|
حاشیه دریاچه با شرایط غرقابی فصلی |
IT, M, SA |
Ch |
Prosopis farcta J.F. Macbr. |
|
Moraceae. |
|||
|
باغ‌های زیتون |
IT, M |
Ph |
Ficus carica L. |
|
Oleaceae. |
|||
|
باغ‌های زیتون |
IT, M |
Ph |
Olea europaea L. |
|
Orobanchaceae. |
|||
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Ge |
Cistanche salsa (C. A. Mey.) Beck |
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
He |
Orobanche cernua Loefl. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT, M |
Ge |
Orobanche nana Noe ex Reut. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT |
Ge |
Orobanche oxyloba Beck |
|
Papaveraceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
He |
Glaucium contortuplicatum Boiss. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Th |
Glaucium elegans Fisch. & C. A. Mey. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Th |
Papaver hybridum L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Papaver pavoninum C. A. Mey. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Th |
Papaver tenuifolium Boiss. & Hohen. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M, SS |
Th |
Roemeria hybrida DC. |
|
Plantaginaceae. |
|||
|
حاشیه دریاچه با شرایط غرقابی فصلی |
Pl |
He |
Plantago lanceolata L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, SA |
He |
Plantago ovata Frossk. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT, SS |
Th |
Plantago psyllium L. |
|
Plumbaginaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ch |
Acantholimon rudbaricum Bornm. |
|
Polygonaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ph |
Atraphaxis aucheri Jaub. & Spach |
|
اراضی سنگلاخی، اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ph |
Atraphaxis spinosa L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ph |
Calligonum persicum Boiss. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، آبراهه‌ها |
IT |
Ph |
Pteropyrum aucheri Jaub. & Spach |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، آبراهه‌ها |
IT, SS |
Ph |
Pteropyrum olivieri Jaub. & Spach |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT, M |
He |
Rumex scutatus L. |
|
Primulaceae. |
|||
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT, M |
Th |
Anagallis arvensis L. var. caerulea Gouan |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT, M |
Th |
Androsace maxima L. |
|
Punicaceae. |
|||
|
باغ‌های زیتون |
ES, IT, M |
Ph |
Punica granatum L. |
|
Ranunculaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Th |
Adonis aestivalis L. |
|
صخره‌های مرطوب |
IT, M |
Ph |
Clematis orientalis L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Nigella arvensis L. |
|
Resedaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
He |
Reseda lutea L. |
|
Rhamnaceae. |
|||
|
اراضی سنگلاخی |
IT |
Ph |
Rhamnus pallasii Fisch. & C. A. Mey. subsp. pallasii |
|
Rosaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ph |
Amygdalus lycioides Spach. var. lycioides |
|
اراضی سنگلاخی |
IT |
Ph |
Cotoneaster nummularioides Pojark. |
|
Rubiaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Th |
Asperula sherardioidesJaub. & Spach |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, SA |
Th |
Callipeltis cucullaria DC. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Crucianella suaveolens C. A. Mey. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Gaillonia bruguieri A. Rich. ex DC. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT, M |
Th |
Galium setaceum Lam. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Galium kuetzingii Boiss. & Buhse |
|
Rutaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
He |
Haplophyllum buhsei Boiss. |
|
Salicaceae. |
|||
|
باغ‌های زیتون، حاشیه دریاچه با شرایط غرقابی فصلی |
IT, SA |
Ph |
Populus euphratica Oliv. |
|
باغ‌های زیتون، حاشیه دریاچه با شرایط غرقابی فصلی |
IT, SA |
Ph |
Salix acmophylla Boiss. |
|
Scrophulariaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
He |
Scrophularia striata Boiss. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Linaria simplex Desf. |
|
Solanaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, SA, SS |
Th |
Hyoscyamus pusillus L. |
|
آبراهه‌ها |
IT |
Ph |
Lycium depressum Stocks subsp. depressum |
|
Tamaricaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Ch |
Reaumuria alternifolia Britten var. angustifolia (M. B.) Borbov |
|
حاشیه دریاچه با شرایط غرقابی فصلی |
IT |
Ph |
Tamarix aralensis Bunge |
|
آبراهه‌ها، حاشیه دریاچه با شرایط غرقابی فصلی |
IT |
Ph |
Tamarix ramosissima Ledeb. |
|
آبراهه‌ها |
IT, SA |
Ph |
Tamarix tetragyna Ehrenb.var. meyeri (Boiss.) Boiss. |
|
Thymlaeaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ch |
Dendrostellera lessertii Tiegh. |
|
Valerianaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Valerianella amblyotis Fisch. & C. A. Mey. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Th |
Valerianella lasiocarpa Steven ex Betcke |
|
Violaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
ES, IT |
Th |
Viola arvensis Murray |
|
Zygophyllaceae. |
|||
|
تپه‌های مارنی گچی آهکی |
IT |
Ph |
Nitraria schoberiL. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی ماسه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M, SA |
He |
Peganum harmala L. |
|
اراضی ماسه‌ای |
ES, IT, M, SS |
Th |
Tribulus terrestris L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، آبراهه‌ها |
IT,SS |
Ph |
Zygophyllum atriplicoides Fisch. & C. A. Mey. var. atripliplicoides |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, M |
He |
Zygophyllum fabago L. |
|
Angiospermes –Monocotyledons: . |
|||
|
Alliaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ge |
Allium scabriscapum Boiss. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ge |
Allium rubellum M. Bieb. |
|
Asparagaceae. |
|||
|
صخره‌های مرطوب |
IT |
He |
Asparagus persicus Baker |
|
Liliaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, M |
Ge |
Muscari neglectum Guss. ex Ten. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, SA |
Ge |
Gagea reticulata Schult. f. |
|
Colchicaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Ge |
Colchicum freynii Bornm. ex Stef. |
|
Juncaceae. |
|||
|
آبراهه‌ها |
Cosm |
Ge |
Juncus acutus L. |
|
Orchidaceae. |
|||
|
صخره‌های مرطوب |
IT |
Ge |
Epipactis veratrifolia Boiss. & Hohen. |
|
Poaceae. |
|||
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Pl |
Th |
Aegilops ovata L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
Th |
Aegilops tauschii Coss. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای حاشیه دریاچه با شرایط غرقابی فصلی |
Pl |
Ge |
Agropyrum repens (L.) Beauv. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Pl |
Th |
Avena fatua L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M |
Th |
Boissiera squarrosa (Sol.) Neski |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT |
Th |
Bromus japonicus Thunb. var. japonicus |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Pl |
Th |
Bromus tectorum L.var. hirsutus Regel |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی ماسه‌ای، اراضی تخریب شده |
Cosm |
Ge |
Cynodon dactylon L. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT |
Th |
Eremopyrum distans (K. Koch) Nevski |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M |
Th |
Hordeum glaucum Steud. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M |
Th |
Lolium rigidum Gaudin |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Pl |
Th |
Lophochloa phleoides (Vill.) Reichenb. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
IT, M |
Th |
Phalaris minor Retz. |
|
حاشیه دریاچه با شرایط غرقابی فصلی |
Cosm |
Ge |
Phragmites australis (Cav.) Steud. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
ES, IT, M |
Ge |
Poa bulbosa L. |
|
باغ‌های زیتون، اراضی آهکی سنگریزه‌ای |
IT, M, SA |
Th |
Schismus arabicus Nees |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی سنگلاخی |
IT, M, SA |
Th |
Stipa capensis Thunb. |
|
اراضی آهکی سنگریزه‌ای، اراضی تخریب شده |
Pl |
Th |
Tracchynia distachya (L.) Link |
بحث و نتیجه‌گیری
تجربه نشان داده است هنگامی که میزان تخریب پوشش گیاهی در منطقه‌ای افزایش پیدا می‌کند، بعضی گونه‌های گیاهی از تیره‌هایی مانند Asteraceae، Brassicaceae، Boraginaceae، Euphorbiaceae
و Poaceae به ویژه گیاهان یک‌ساله آنها فراوانی بیشتری می‌یابند. در زیستگاه‌های تخریب شده اطراف سد سپیدرود نیز تیره‌های نام برده به ترتیب با 20، 13، 11، 4 و 4 گونه حضور قابل توجهی دارند که نشان از آشفتگی و بر هم خوردگی این زیستگاه‌ها دارد.
شکل زیستی گیاهان صرف نظر از اینکه ویژگی تاکسونومیکی آنها را نشان می‌دهد، بیانگر سازش گیاهان با شرایط زیست‌محیطی نیز هست. در واقع، تشابه ساختاری و شکل زیستی گیاهان یک منطقه نشان‌دهنده سازگاری مشابه آنها با شرایط زیستگاهی جهت بهره‌گیری از منابع محیطی موجود در آن زیستگاه است. سهم زیاد تروفیت‌ها در فلور مناطق خشک و نیمه‌خشک سازگاری مطلوب این شکل زیستی را به بارندگی فصلی نشان می‌دهد (عصری، 1387). این وضعیت، با مقایسه طیف شکل‌های زیستی بخش پایین‌دست رستم‌آباد با دامنه ارتفاعی 150-800 متر (مرادی و همکاران، 1389) و منطقه اطراف سد سپیدرود به خوبی آشکار می‌شود. در این مناطق، تروفیت‌ها به ترتیب 44 و 49 درصد فلور را به خود اختصاص می‌دهند. در حالی که در مناطق مشابه با شرایط کوهستانی از جمله بخش بالادست رستم‌آباد با دامنه ارتفاعی 800-2600 متر (مرادی و همکاران، 1389)، الموت با دامنه ارتفاعی 660-4175 متر (چرخچیان و همکاران، 1387)، خانچای طارم علیا با دامنه ارتفاعی 400-2765 متر (موسوی، 1383) و سیاهلان با دامنه ارتفاعی 2140-4175 متر (اهوازی و همکاران، 1389) غالبیت با شکل زیستی همی‌کریپتوفیت به ترتیب با 37، 4/53، 8/56 و 72 درصد است.
از 13 گونه انحصاری ایران که از منطقه مورد مطالعه جمع‌آوری شده است، گونه‌های Asperula sherardioides، Atraphaxis aucheri، Galium kuetzingii و Haplophyllum buhsei انحصاری استان گیلان هستند که رویش آنها به منجیل و رودبار محدود می‌شود. سایر گونه‌های انحصاری ایران در منطقه عبارتند از: Acantholimon rudbaricum، Acanthophyllum crassifolium، Arnebia fimbriopetala var. bungei، Calligonum persicum، Glaucium controplicatum، Halimocnemis mamamensis، Papaver tenuifolium، Phlomis olivieri و Salvia choloroleuca.
پراکنش جغرافیایی مجموعه گونه‌های گیاهی یک منطقه بازتاب تأثیرپذیری آن از ناحیه یا نواحی رویشی مختلف است (مجنونیان، 1378). منجیل در مقایسه با رستم‌آباد در محدوده انتهایی‌تر گذر از ناحیه رویشی اروپا-سیبری به سمت ایرانی-تورانی است. درصد عناصر رویشی ایرانی-تورانی پایین‌دست رستم‌آباد (51 درصد) اندکی بیشتر از منطقه مورد مطالعه (7/47 درصد) است، در مقابل، گونه‌های گیاهی منحصر به ناحیه رویشی اروپا-سیبری از پنج درصد به صفر کاهش می‌یابد. اما در بالادست رستم‌آباد به دلیل دارا بودن شیب‌های رو به شمال، شرایط رویشی اروپا-سیبری حاکم است، به طوری که 36 درصد فلور منحصر به کوروتیپ مذکور است. در بررسی فلور حوزه آبخیز خانچای در طارم علیای زنجان (موسوی، 1382) که پایین‌دست آن در مجاورت بخش جنوبی منطقه مورد مطالعه واقع شده است، 3/71 درصد فلور به عناصر رویشی ایرانی-تورانی تعلق دارد و سهم عناصر اروپا-سیبری 3/1 درصد برآوردگردیده است. در بررسی چرخچیان و همکاران (1387) از فلور منطقه کوهستانی الموت قزوین و اهوازی و همکاران (1389) از فلور بالادست سیاهلان نتایج تقریباً مشابهی به دست آمده است. در این مطالعات، به ترتیب 46 و 60 درصد فلور به ناحیه ایرانی-تورانی تعلق دارد، ضمن اینکه سهم عناصر اروپا-سیبری بسیار ناچیز است.
در منطقه مورد مطالعه، انواعی از زیستگاه‌ها وجود دارد که گونه‌های گیاهی بر اساس سرشت بوم‌شناختی خود در یک یا چند زیستگاه استقرار یافته‌اند. این زیستگاه‌ها به صورت زیر قابل دسته‌بندی هستند و برخی از گونه‌های شاخص با فراوانی زیاد آنها ذکر می‌گردد:
اراضی آهکی سنگریزه‌ای: اغلب اراضی علی‌آباد منجیل در حاشیه دریاچه چنین شرایطی را دارد و تیپ رویشی غالب آن پوشش استپی درمنه-بادام کوهیArtemisia spicigera-Amygdalus lycioides var. lycioides است. از گونه‌های گیاهی دیگر این زیستگاه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
Acanthophyllum crassifolium،Astragalus hamosus،Atraphaxis aucheri،Calligonum persicum،Marrubium cuneatum،Plantago ovata،Pteropyrum aucheri،Pteropyrum olivieri،Salsola dendroides،Salvia chloroleuca،Tanacetum canescens،Teucrium polium،Zosima absinthifolia.
اراضی سنگلاخی: این اراضی شرایط مطلوبی را برای زندگی گیاهان فراهم می‌کنند، زیرا خاک نرمی که در حد فاصل و شکاف سنگ‌ها تجمع یافته است قسمت عمده آب باران را به خوبی حفظ کرده، از بروز تبخیر جلوگیری می‌نماید. از گونه‌های گیاهی شاخص این زیستگاه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
Cotoneaster nummularioides،Ephedra distachya،Ferula ovina،Phagnalon nitidum،Pimpinella affinis،Pistacia atlantica subsp.mutica، Rhamnus pallasii subsp.pallasii،Thymus fedtschenkoi.
صخره‌های مرطوب دارای چشمه:این شرایط زیستگاهی تنها در مجاور سد و ابتدای جاده قدیم رودبار وجود دارد و گونه‌های گیاهی زیر در این قسمت مشاهده می‌شوند:
Adianthum capilus-veneris،Asparagus persicus،Berberis integgrima،Clematis orientalis،Epipactis veratrifolia.
تپه‌های مارنی گچی و آهکی: این زیستگاه در جنوب‌غربی دریاچه واقع شده، ادامه تپه‌های مارنی طارم زنجان است. از نظر پوشش گیاهی فقیر است. فرسایش خندقی در این ناحیه به شدت صورت گرفته است و رسوبات زیادی از این ناحیه وارد دریاچه می‌شود. گونه‌های گیاهی شاخص این زیستگاه عبارتند از:
Amberboa sosnovskyi،Caccinia macranthera var. crassifolia،Centaurea sosnovsky،Cistanche salsa،Nitraria schoberi،Orobanche cernua،Salsola gemmascens،Suaeda microphylla.
آبراهه‌ها: در مسیر نهرها و آبراهه‌ها گونه‌های درختچه‌ای زیر استقرار یافته‌اند:
Juncus acutus،Lycium depressum subsp. depressum،Tamarix ramosissima،Tamarix tetragyna var. meyeri.
اراضی ماسه‌ای: این اراضی در اطراف رودخانه شاهرود منتهی به دریاچه وجود دارد. شرایط ماسه‌ای و وزش باد منجیل باعث ایجاد شن‌های روان به ویژه در سال‌های اخیر در این نواحی شده است. گونه‌های گیاهی شاخص این اراضی عبارتند از:
Heliotropium supinum،Halimocnemis mamamensis،Tribulus terrestris.
حاشیه دریاچه با شرایط غرقابی فصلی: در حاشیه جنوبی که در مواقع برداشت آب دریاچه پس‌روی دارد گونه‌های گیاهی زیرمشاهده می‌شوند:
Cressa cretica،Phragmites australis،Plantago lanceolata،Prosopis fracta،Tamarix aralensis،Tamarix ramosissima.
باغ‌های زیتون: در باغ مادری زیتون علی‌آباد با وسعت 150 هکتار واقع در انتهای غربی دریاچهو نیز مناطق زیتون‌کاری در اطراف دریاچه گونه‌های گیاهی زیر مشاهده می‌شوند:
Atriplex canescens،Cupressus sempervirens var. horizontalis،Elaeganus angustifolia،Ficus carica،Olea europaea،Populus euphratica،Salix acmophylla.
رویشگاه‌های منطقه به شدت تحت تأثیر عوامل مختلف از جمله وزش باد منجیل، خاک‌های مارنی و چرای دام قرار دارد. انباشته شدن رسوبات در دریاچه یکی از بزرگترین معضلاتی است که در مورد سدهای تمامی دنیا وجود دارد، کما اینکه حجم بسیار بزرگی از دریاچه سد سپیدرود توسط رسوبات دو رودخانه قزل‌اوزن و شاهرود اشغال و بیش از ۴۰ درصد از حجم مفید دریاچه کاسته شده است (پازوش، 1361). افزایش سطح زیر کشت زیتون در اطراف سد سپیدرود از برنامه‌های مهم جهاد کشاورزی استان است. در این راستا، به نظر می‌رسد استفاده از گونه‌های درختچه‌ای بومی منطقه نظیر Reaumuria alternifolia var. angustifolia,، Calligonum persicum،Lycium depressum subsp. depressum و Nitraria schoberiهمراه با گونه‌های کاشته شده Atriplex canescens و Haloxylon ammodendron مناسب جهت تثبیت زیستی ماسه‌های روان، خاک‌های فرسایشی آبراهه‌ها و تپه‌های مارنی باشد و در نتیجه در کاهش رسوبات پشت سد مؤثر گردد.
سپاسگزاری
نگارندگان از آقایان دکتر ولی‌اله مظفریان و آقای علی اصغر معصومی برای شناسایی برخی نمونه‌های گیاهی کمال تشکر و سپاسگزاری را دارند.
)