تاکسون‌های جدید از جنسCousinia cass. Sect. Stenocephalae Bunge خانواده کاسنی (Asteraceae) از ایران

مقدمه

جنس Cousinia یکی از جنس‌های بزرگ خانواده Asteraceae با حدود 700 گونه در دنیاست که از این تعداد حدود 240 گونه در ایران انتشار دارد (Attar and Ghahreman, 2006). گونه‌های این جنس از عناصر مهم ناحیه ایرانی - تورانی به شمار می‌آیند، به جز گونه‌هایی مانند Cousinia gmelini C. Winkl.،
C. hablitzii C. A. Mey. و C. chamaepeuce Boiss. از بخش Sphaerocephalae Bunge که در مناطق گذار نواحی ایرانی - تورانی و هیرکانی پراکنده هستند. گونه‌هایی از این جنس متعلق به رویشگاه‌های صخره‌ای ارتفاعات البرز و زاگرس و قله‌های منفرد نواحی مرکزی ایران هستند. بر اساس فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1972, 1979)، Cousinia به 57 بخش تقسیم شده است. بخش Stenocephalae دومین بخش بزرگ آن در ایران است که 27 گونه از آن در فلورا ایرانیکا ذکر شده است. در سال‌های اخیر نیز گونه‌های دیگری از این بخش به عنوان گونه جدید شرح داده شده‌اند (Djavadi and Attar, 2006) و تعداد آنها به 29 رسیده است که از این تعداد، 25 گونه انحصاری ایران هستند. گونه‌های بخش Stenocephalaeبیشتر در ارتفاعات البرز و زاگرس انتشار داشته، به ندرت گونه‌هایی نیز در نواحی نیمه بیابانی می‌رویند. این بخش دارای صفاتی است که آن را از دیگر بخش‌ها متمایز می‌سازد: دوره رویشی گیاه که چند ساله است؛ کپه‌های باریک استوانه‌ای یا تخم‌مرغی؛ تعداد گل‌ها که حداکثر تا 20 است؛ برگک‌های بدون زایده و همپوش که ممکن است نوک آنها برگشته باشد و برگ‌های کشیده بر ساقه که ممکن است در طول کوتاه یا بلندی به ساقه چسبیده باشند. بر اساس مطالعه جنس Cousinia به وسیله مؤلف در طی 15 سال اخیر، تعدادی نمونه جالب از مناطق مختلف ایران جمع‌آوری شد که بعضی از آنها به عنوان گونه جدید شرح داده شدند. تعدادی نیز به عنوان رکورد برای فلور ایران گزارش شدند (Attar and Ghahreman, 2006; Djavadi and Attar, 2006).

در طول مطالعه نمونه‌های هرباریوم TARI برای تهیه فلور ایران (به زبان فارسی) "جنس Cousinia"، بعضی نمونه‌ها بر اساس صفات کمّی و کیفی از دیگر نمونه‌ها جدا شدند. گونه‌های جدید که به نام‌های Cousinia ginuae، C. shahuensis، C. golestanica،C. kandavanensis، C. touchalensis، C. minuticephala نام‌گذاری شدند، متعلق به مناطق کردستان، گلستان و تهران هستند. برای بعضی گونه‌ها مانند C. shahuensis وC. touchalensisخویشاوند مشخصی تشخیص داده نشد. صفات متمایز کننده گونه‌ها همراه با مقایسه آنها با گونه‌های خویشاوند هر یک در شرح گونه‌ها ارایه شده است. بنابراین، بر اساس مطالعه حاضر تعداد گونه‌های بخش Stenocephalaeبه 35 می‌رسد که 30 گونه آن انحصاری ایران هستند.

شرح گونه‌های جدید

Cousinia ginuae Attar, sp. nov. (Figs. 1 & 7)

Holotype: Iran. Kurdistan: ca. 50 km N of Sanandaj, between Sarab-e Ghamish village and Kuh-e Chehel Cheshmeh, 46 º, 56'; 35 º, 26' ; 2100 m s.l., Assadi 75258.

Diagnosis:Perennis, collo residuis petiolorum squarroso. Caulis lanuginosus. Folia coriacea, discoloria, deccurentia. Capitula 5-6-na, pedicellata, ± 7-flora; involucrum cylindricum; phylla ± 18, 5-seriata, exappendiculata, imbricata; phylla intima paulo prominentia. Receptaculi setae laeves. Corolla flava, ca. 10 mm longa, limbus tubo longior. Antherarum tubus concolor, glaber.

گیاهی چند ساله، با بقایای دمبرگ‌های خشکیده سال پیش در قاعده. ساقه منفرد، از قاعده منشعب، با کرک‌های سفید پشمی. برگ‌های بن‌رُست به طول 15 و عرض 6 سانتی‌متر، با دمبرگ‌هایی به طول 5/2 تا 3 سانتی‌متر؛ پهنک مستطیلی، لوبه‌دار، با دندانه‌های ظریف و خاری در حاشیه به طول 1 تا 5 میلی‌متر، دو رنگ، در سطح فوقانی سبز، با کرک‌های تار عنکبوتی تُنَک، سطح زیرین سفید – با تار کرک‌های عنکبوتی و پشمی در سطح زیرین؛ رگبرگ میانی سفید و پهن؛ برگ‌های پایین ساقه به طول 5 و عرض 2 سانتی‌متر، کشیده بر ساقه؛ برگ‌های میانی ساقه به طول 6 و عرض 2 سانتی‌متر، مشابه با برگ‌های پایینی ولی کوچک‌تر، بدون دمبرگ، کشیده بر ساقه به اندازه تا 2 سانتی‌متر؛ برگ‌های بالایی تحلیل رفته، مشابه با بقیه برگ‌ها؛ گل‌آذین به صورت پانیکولی – دیهیمی، هر شاخه با 5 تا 6 کپه. کپه‌ها دمگل‌دار، با حدود 7 گل؛ گریبان به طول تقریبی 12 میلی‌متر و عرض 5 میلی‌متر، استوانه‌ای، در قاعده گرد؛ برگک‌ها تقریباً 18، بدون زایده، واقع در 5 ردیف؛ برگک‌های خارجی تخم‌مرغی، نوک تیز، به طول 4 و عرض 5/1 میلی‌متر؛ برگک‌های میانی نیزه‌ای، به طول 6 و عرض 2 میلی‌متر؛ داخلی‌ترین برگک‌ها خطی، به طول 12 و عرض 1 میلی‌متر، در بالا کمی پهن، خیلی کم از گریبان بیرون زده. تارهای نهنجی صاف. گل‌ها زرد، تقریباً به طول 10 میلی‌‌متر، لوله به طول 2 و پهنک به طول 8 میلی‌متر؛ لوله بساک بدون کرک، همرنگ با جام. فندقه نارس.

فصل گل و میوه: خرداد - تیر. گیاه متعلق به ناحیه ایرانی – تورانی.

پراکندگی جغرافیایی: انحصاری ایران. نمونه تیپ از کردستان.

پراکندگی در ایران: غرب، کردستان: تقریباً 50 کیلومتری شمال سنندج، بین روستای سراب قامیش و کوه چهل چشمه، 2100 متر، اسدی 75258-TARI.

یادداشت تاکسونومیک: گونه C. ginuae از
C. bijarensisدر صفات زیر متمایز است: کپه‌ها در انتهای هر شاخه تا 6 عدد (نه 1 تا 3)؛ برگک‌های کمتر، کم و بیش 18 (نه 30 تا 36) و رنگ لوله بساک که زرد است (نه ارغوانی).نامC. ginuaeمنسوب به نام دختری‌کرد در دره نشور بین کامیاران و سنندج است.

شکل 1- عکس و تصویر نمونه هولوتیپ C. ginuae، مقیاس = 1 سانتی‌متر

Cousinia shahuensis Attar, sp. nov. (Figs. 2 & 7)

Holotype: Iran. Kurdistan: Base of Kuh-e Shahu, after Palangan, toward north, near Sorkh Tut village, 1500 m, Assadi & Mehregan, 89288-TARI.

Diagnosis: Suffrutescens, collo residuis petiolorum squarroso. Caulis singula, araneosus, glabrescens. Folia coriacea; basalia petiolata, lamina lobata, discoloria; folia caulina adnato-decurrentia; folia summa sensim breviora, fulcrantia. Capitula 1-3-na, 3-flora; involucrum cylindricum; phylla 20, 4-seriata. Receptaculi setae laeves. Corolla flava, 12 mm longa, tubum limbo subequante. Antherarum tubus concolor, glaber.

گیاهی چند ساله، با بن چوبی و فیبری، با بقایای دمبرگ‌های خشکیده در قاعده. ساقه منفرد، با کرک‌های تار عنکبوتی، به تدریج بدون کرک شونده، با باله‌های ناپیوسته، منتهی به گل‌آذین پانیکولی شکل. برگ‌های بن‌رُست با دمبرگی به طول تا 3 سانتی‌متر؛ پهنک مستطیلی، لوبه‌دار، به طول 5 تا 10 و عرض 2 تا 4 سانتی‌متر، دو رنگ؛ در بالا سبز، در سطح زیرین سفید، پوشیده از کرک‌های تار عنکبوتی – نمدی، لوبه‌ها مثلثی، منتهی به خاری زرد به طول تا 4 میلی‌متر؛ رگبرگ میانی پهن و سفید؛ رگ‌بندی شانه‌ای؛ برگ‌های پایینی کشیده بر ساقه به اندازه تا 3 سانتی‌متر، بخش آزاد آنها به طول 4 و عرض 2 سانتی‌متر، مستطیلی، در قاعده کنجی؛ برگ‌های بالایی متراکم، مستطیلی – بیضی، کشیده بر ساقه به اندازه تا 5/3 سانتی‌متر، کنجی؛ بالاترین برگ‌ها کوچک‌تر، احاطه‌کننده کپه‌ها. گل‌آذین. ظاهری پانیکول. کپه‌ها
1 تا 3 تایی در انتهای هر انشعاب، با دمگل‌هایی به طول تا 5 میلی‌متر، دارای کم و بیش 3 گل؛ گریبان استوانه‌ای باریک، دارای تقریباً 20 برگک، واقع در 4 ردیف؛ برگک‌های خارجی کوچک، به طول 4 و عرض 1 میلی‌متر، تخم مرغی، نوک تیز، همپوش، میانی‌ها، داخلی‌ها و داخلی‌ترین‌ها خطی، به طول 5 تا 10 و عرض 5/0 میلی‌متر؛ داخلی‌ترین‌ها کمی خارج شده از گریبان. تارهای نهنجی صاف. جام زرد، به طول 12 میلی‌متر، پهنک تقریباً مساوی با لوله؛ لوله بساک بدون کرک، هم‌رنگ با بساک. فندقه نارس.

فصل گل و میوه: خرداد - تیر. گیاه متعلق به ناحیه ایرانی – تورانی.

پراکندگی جغرافیایی: انحصاری ایران. نمونه تیپ از کردستان.

پراکندگی در ایران: غرب، کردستان: ارتفاعات شاهو، بعد از پالنگان به طرف شمال، نزدیک روستای توت سرخ، 1500 متر، اسدی و مهرگان 89288 – TARI.

یادداشت تاکسونومیک: هیچ‌گونه خویشاوند مشخصی برای این گونه پیدا نشد. نام C. shahuensis برگرفته از نام ارتفاعات بین استان‌های کردستان و کرمانشاه در غرب ایران است.

شکل 2- عکس و تصویر نمونه هولوتیپC. shahuensis، مقیاس = 1 سانتی‌متر

Cousinia golestanica Attar, sp. nov. (Figs. 3 & 7)

Holotype: Iran. NorthernKhorassan: Bojnurd road from Bojnurd to Raz, Nick Mountain before Tange Turkmen, 1060 m s.l., Mozaffarian 83927-TARI.

Diagnosis: Perennis, basi indurate, usque 30 cm alta. Caulis a basi ramosus, glabrescens. Folia herbacea; lamina discoloria, indivisa, spinulosa, decurrentia. Capitula singula vel geminata, breviter pedicellata, ca. 10-flora; involucrum ovatum; phylla ca. 70, exappendiculata, imbricata, straminea, sensim patula-recurvam; phylla exteriora et intermedia, ovata, lanceolata; intima membranacea, linearia. Receptaculi setae laeves. Corolla flava, 10 mm longa, limbus tubo longior. Antherarum tubus concolor, glaber. Achaenia ignota.

گیاهی چند ساله، به ارتفاع تا 30 سانتی‌متر، در قاعده چوبی. ساقه منشعب، با کرک‌های تار عنکبوتی، سپس بدون کرک‌شونده. برگ‌های بن‌رُست با دمبرگی به طول تقریبی 5 سانتی‌متر؛ پهنک دو رنگ، سطح فوقانی سبز، سطح زیرین سفید، پوشیده از کرک‌های تار عنکبوتی، مستطیلی - نیزه‌ای یا بیضی بلند، کامل، با خارچه‌های ریز دور از هم در حاشیه، به طول 8 تا 12 و عرض 2 تا 5/3 سانتی‌متر؛ برگ‌های میانی کشیده بر ساقه به اندازه تا 4 سانتی‌متر، در قاعده کنچی، بخش آزاد به طول 4 و عرض 5/2 سانتی‌متر؛ بالاترین برگ‌ها مشابه به میانی‌ها، اما کوچک‌تر. کپه‌ها منفرد، دوتایی، با دمبرگ کوتاه، تقریباً دارای 10 گل؛ گریبان تخم‌مرغی، در قاعده گرد؛ برگک‌ها تقریباً 70، بدون زایده، همپوش، زرد کاهی، با نوک سبز برگشته و قلابی شکل؛ برگک‌های خارجی به طول 1 و عرض 25/0 میلی‌متر، تخم‌مرغی – نیزه‌ای؛ برگک‌های میانی به طول 5 و عرض 1 میلی‌متر؛ برگک‌های داخلی و داخلی‌ترین خطی، به طول 6 تا 7 و عرض 25/0 میلی‌متر. تارهای نهنجی صاف. جام زرد رنگ، به طول 10 میلی‌متر، پهنک به طول 6، لوله به طول 4 میلی‌متر؛ لوله بساک بدون کرک، همرنگ با جام، فندقه نارس.

فصل گل و میوه: خرداد - تیر. گیاه متعلق به ناحیه ایرانی – تورانی.

پراکندگی جغرافیایی: انحصاری ایران. نمونه تیپ از خراسان.

پراکندگی در ایران: شرق، خراسان: بجنورد، به سمت راز، کوه نیک، قبل از تنگ ترکمن، 1060 متر، مظفریان 83927- TARI.

یادداشت تاکسونومیک: گونه C. golestanicaنزدیک به گونهC. stahliana است و در صفاتی مانند اندازه برگ‌های قاعده‌ای که تقریباً به طول 12 و عرض 8 سانتی‌متر است (نه به طول تقریبی 5 و عرض تقریبی 3 سانتی‌متر)؛ تعداد گل‌ها که تقریباً 10 عدد است (نه تقریباً 20) و تعداد برگک‌ها که تقریباً 70 است (نه 80 تا 90) و ظاهری علفی از گونه خویشاوند خود متمایز می‌شود. نام C. golestanica بر گرفته از نام استان گلستان است.

شکل 3- عکس و  نمونه هولوتیپC. golestanica؛ مقیاس گیاه = 1 سانتی‌متر، مقیاس برگک = 5/0 سانتی‌متر

Cousinia kandavanensis Attar, sp. nov. (Figs. 4 & 7)

Holotype: Iran.Tehran: Mt. Elburz, 13 km from the road after Kandavan pass to Haraz road, 2750 m, Assadi & Salehi 31727-TARI

Diagnosis: Perennis, usque 30 cm alta. Caulis simplex, superne ramosus, tomentoso-araneosus. Folia caulina coriacea, oblonga, brevissime deccurentia, spinosa; folia summa decrescentia. Capitula singula, ca. 22-flora; involucrum ovatum, superne leviter constrictum; phylla ca. 60, 7-seriata, imbricata, lanceolata, recurva, araneosa, dorso densius glanduloso-papillosa; phylla intima apice dilatata, prominentia. Receptaculi setae laeves. Corolla flava, 11 mm longa. Antherarum tubus concolor, glaber. Achaenia immatura.

گیاهی چند ساله، به ارتفاع تا 30 سانتی‌متر، سبز مایل به خاکستری. ساقه منفرد، از پایین منشعب، با شاخه‌های معدود، با کرک‌های نمدی – تار عنکبوتی، بدون کرک‌شونده، رگه‌دار، بال‌دار. برگ‌ها یک رنگ، با کرک‌های نمدی – تار عنکبوتی؛ برگ‌های قاعده‌ای دیده نشده است؛ برگ‌های ساقه‌ای به طول 8 و عرض 4 سانتی‌متر، کشیده بر ساقه به اندازه تا 3 سانتی‌متر، مستطیلی، باریک شده به سمت نوک، لوبه‌دار، خاردار، لوبه‌ها به تدریج باریک شده به صورت نوکی تیز؛ رگ‌بندی شانه‌ای – مشبک، بخش آزاد برگ‌ها به طول تا 6 سانتی‌متر؛ بالاترین برگ‌ها کوچک‌تر و مشابه با بقیه برگ‌ها. کپه‌ها منفرد، کم و بیش دارای 22 گل؛ گریبان تخم‌مرغی، در بالا کمی فشرده، به طول 12 و قطر 10 میلی‌متر؛ برگک‌ها کم و بیش 60، واقع در 7 ردیف، همپوش، از میانه برگشته، نیزه‌ای باریک، تا خورده، با کرک‌های تار عکنبوتی، پوشیده از غده‌های متراکم زرد کوچک، با رگ‌برگ میانی ضخیم، به تدریج باریک شده به سمت نوک؛ داخلی‌ترین برگک ها غشایی سفید، در حاشیه شرابه‌ای، کمی از گریبان خارج شده، خطی، در بخش بالایی پهن‌تر. تارهای نهنجی صاف. جام زرد، به طول 11 میلی‌متر، لوله به طول 4، پهنک به طول 7 و لوبه‌ها به طول 2 تا 3 میلی‌متر؛ لوله بساک زرد، بدون کرک. فندقه نارس.

فصل گل و میوه: خرداد - تیر. گیاه متعلق به ناحیه ایرانی – تورانی.

پراکندگی جغرافیایی: انحصاری ایران. نمونه تیپ از تهران.

پراکندگی در ایران: شمال، مازندران: رشته کوه البرز: 13 کیلومتری از جاده بعد از تونل کندوان به سمت جاده هراز، 2750 متر، اسدی و صالحی 31727-TARI.

یادداشت تاکسونومیک: گونه C. kandavanensis از گونه خویشاوند خود C. commutata بر اساس صفاتی، چون: تعداد کپه‌ها در انتهای شاخه‌های فرعی که منفرد است (نه مجتمع)؛ شکل گریبان که تخم‌مرغی است (نه مستطیلی – استوانه‌ای) و رنگ لوله بساک که زرد است (نه ارغوانی) جدا می‌شود. نام
C. kandavanensis مربوط به نام قله کندوان بین استان‌های تهران و مازندران است.

شکل 4- عکس و تصویر نمونه هولوتیپC. kandavanensis، مقیاس = 1 سانتی‌متر

Cousinia touchalensis Attar, sp. nov. (Figs. 5 & 7)

Holotype: Iran. Tehran: between Karaj and Tehran, Kuh Dashteh, 2000 m s.l., Assadi, Jamzad & Khatamsaz, 55278-TARI.

Diagnosis: Perennis, usque 35 cm alta, collo residuis foliorum emarcidorum comoso. Caulis simplex, basi pauciramosus. Folia concoloria; caulina oblonga, deccurentia, spinosa; summa capitulis approximata. Capitula 1-3-na, ca. 8-flora; involucrum cylindricum, araneosum; phylla ca. 60; exteriora et intermedia triangularia, sensim attenuata; intima spathulata, apice dilatata, scariosa, dorsa glandulosa, prominentia. Receptaculi setae laeves. Corolla flava, 11 mm longa. Antherarum tubus roseus, glaber. Achaenia immatura.

گیاهی چند ساله، با دمبرگ‌های قدیمی در قاعده، به ارتفاع تا 35 سانتی‌متر. ساقه‌ها منفرد، از قاعده منشعب، سفید، رگه‌دار. برگ‌ها یک رنگ، بدون کرک؛ برگ‌های قاعده‌ای دیده نشده است؛ برگ‌های ساقه‌ای به طول 6 و عرض 5/2 سانتی‌متر، مستطیلی، کشیده بر ساقه، به طول تا 2 سانتی‌متر، دندانه‌دار – خاردار، خارها به طول تا 5 میلی‌متر؛ برگ‌های بالایی به تدریج کوچک‌تر، مشابه با بقیه؛ بالاترین برگ‌ها نزدیک به کپه‌ها. کپه‌ها 1 تا 3 تا در انتهای هر انشعاب، کم و بیش دارای 8 گل؛ گریبان استوانه‌ای، به طول 6 و عرض 3-4 میلی‌متر، در بالا غیر فشرده؛ برگک‌ها کم و بیش 60؛ خارجی‌ها و میانی‌ها مثلثی، به تدریج باریک شده به صورت نوکی تیز و بلند و قهوه‌ای، همپوش، با نوک گسترده، با کرک‌های تار عنکبوتی، با غده‌های زرد بدون پایک مایل به زرد، در حاشیه مژک‌دار، در سطح پشتی پوشیده از غده‌های زرد متراکم؛ برگک‌های داخلی قاشقی، در بالا پهن‌تر، در حاشیه شرابه‌ای، غشایی سفید، با نوک کند، نوکچه‌دار، با کرک‌های تارعنکبوتی – غده‌دار، خیلی کم خارج شده. تارهای نهنجی صاف. جام زرد، به طول 11 میلی‌متر، لوله به طول 3 و پهنک به طول 8 میلی‌متر، لوبه‌های پهنک به طول 2 تا 3 میلی‌متر. لوله بساک صورتی، بدون کرک. فندقه نارس.

فصل گل و میوه: خرداد - تیر. گیاه متعلق به ناحیه ایرانی – تورانی.

پراکندگی جغرافیایی: انحصاری ایران. نمونه تیپ از تهران.

پراکندگی در ایران: تهران: بین کرج و تهران، کوه دشته، 2000 متر، اسدی، جم‌زاد و خاتم‌ساز 55278-TARI.

یادداشت تاکسونومیک: هیچ‌گونه خویشاوندی برای این گونه یافت نشد. نام C. touchalensis برگرفته از نام قله توچال در شمال تهران است.

شکل 5- عکس و تصویر نمونه هولوتیپC. touchalensis، مقیاس = 1 سانتی‌متر

Cousinia minuticapitata Attar, sp. nov. (Figs. 6 & 7)

Holotype: Iran. Tehran: between Tehran and Karaj, Vardavard, , Assadi 25404-TARI.

Diagnosis: Suffrutex; caduex residuis petiolorum obsitus. Caulis brunneo-papillosus, multicephalus. Folia coriacea, concoloria, pauci-glandulosa, oblonga, spinosa; basalia 9×5 cm; caulina decurrentia; summa approximata. Capitula 3-6-na, ca. 4-flora; involucrum cylindricum, 9×3 mm flavo-araneosa; phylla ca. 40, lanceolata, 5-seriata, imbricata, marginibus ciliatis. Receptaculi setae laeves. Corolla verisimiliter flava, 11 mm longa. Antherarum tubus concolor, glaber.

گیاهی در بن چوبی، با دمبرگ‌های خشکیده در قاعده، به ارتفاع تا 40 سانتی‌متر. ساقه‌ها بال‌دار، مایل به قهوه‌ای، دارای پرزهای کوتاه، در پایین با انشعابات کمانی شکل، در بالا دارای انشعابات دیهیمی، پر کپه. برگ‌ها چرمی، هر دو سطح همرنگ، سبز، سطح رویی کمی مات، با غده‌های زرد پراکنده، مستطیلی، لوبه‌دار– خاردار، لوبه‌ها مثلثی، به خارهایی به طول تا 5 میلی‌متر؛ رگ‌بندی شانه‌ای – مشبک؛ برگ‌های قاعده‌ای با دمبرگی به طول تا 25 میلی‌متر، پهنک به طول 9 و عرض 5 سانتی‌متر؛ برگ‌های ساقه‌ای به طول 6 و عرض 5/3 سانتی‌متر، به اندازه تا 4 سانتی‌متر کشیده بر ساقه؛ برگ‌های بالایی به تدریج کوچک‌تر، مشابه با میانی‌ها؛ بالاترین برگ‌ها احاطه‌کننده کپه‌ها. کپه 3-6 تایی در انتهای شاخه‌های فرعی، کم و بیش دارای 4 گل؛ گریبان استوانه‌ای، به طول 9 و عرض 3 میلی‌متر، در قاعده گرد، سبز مایل به زرد، در بالا غیر فشرده، با کرک‌های تارعنکبوتی زرد، با غده‌های زرد؛ برگک‌ها کم و بیش 40، نیزه‌ای، با نوک بلند، واقع در 5 ردیف، همپوش، با نوک گسترده، در حاشیه مژک‌دار؛ خارجی‌ها کوتاه‌تر از میانی‌ها؛ داخلی‌ها خطی، غشایی و نوکچه‌دار. تارهای نهنجی صاف. جام ظاهراً زرد رنگ، به طول 11 میلی‌متر، لوله به طول 2 و پهنک به طول 9 میلی‌متر. لوله بساک صورتی رنگ. فندقه دیده نشده است.

فصل گل و میوه: خرداد - تیر. گیاه متعلق به ناحیه ایرانی – تورانی.

پراکندگی جغرافیایی: انحصاری ایران. نمونه تیپ از تهران.

پراکندگی در ایران: تهران: بین تهران و کرج، وردآورد، اسدی 25404 – TARI.

یادداشت تاکسونومیک: گونهC. minuticephala از گونه وابسته خودC. cylindracea در صفاتی، مانند: اندازه کپه که کوچک‌تر از گونه خویشاوند خود است؛ تعداد گل که تقریباً 4 است (نه 5 تا 6) و تعداد برگک که تقریباً 40 است (نه 30 تا 35) اختلاف دارد.

شکل 6- عکس و تصویر نمونه هولوتیپC. minuticephala، مقیاس = 1 سانتی‌متر

شکل 7- نقشه پراکنش گونه‌های Cousinia jinuii (¢)، C. shahuensis (£)، C. minuticephala (p)، C. golestanica (r)،
C. touchalensis (¿) و C. kandavanensis (¯)

سپاسگزاری

مؤلف بسیار سپاسگزار است از بخش گیاه‌شناسی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، به ویژه آقای دکتر مصطفی اسدی برای در اختیار گذاشتن تعدادی نمونه از جنس Cousinia در این مطالعه؛ از خانم سیده باهری جوادی برای تهیه عکس‌های بخشی از نمونه‌های جنس Cousinia از هرباریوم کیو؛ از آقای دکتر سید منصور میرتاج الدینی برای تهیه نمونه‌‌های جنس Cousinia از هرباریوم وین؛ از آقای علی راعی نیاکی برای رسم تصاویر نمونه‌ها و آقای اصغر زمانی برای تهیه نقشه پراکنش.