Document Type : Original Article
Authors
1 M. S. Department of Plant Protection, Faculty of Agriculture, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran
2 Assistant Professor Department of Plant Protection, Faculty of Agriculture, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran
3 Assistant Professor Department of Plant Production, Faculty of Agriculture and Natural Resources of Darab, Shiraz University, Darab, Irann
Abstract
Keywords
Main Subjects
مقدمه.
پارازیتوییدها و سایر عوامل کنترل زیستی نقش بسیار مهمی در کاهش جمعیت آفت‌های یک منطقه دارند. بیشترین تعداد گونه‌های پارازیتویید به راستۀ بال‌غشاییان تعلق دارند و دو بالاخانوادۀ Chalcidoidea و Ichneumonoidea دارای اهمیت بیشتری در این راسته هستند (Triplehorn and Johneson, 2005). خانوادۀ Ichneumonidae در بین خانواده‌های راستۀ بال‌غشاییان با 24281 گونۀ شناخته‌شدۀ متعلق به 48 زیرخانواده دارای بیشترین تنوع و تعداد گونه است (Yu et al., 2012). بیشتر گونه‌های خانوادۀ Ichneumonidae پارازیتویید حشرات و سایر بندپایان هستند؛ آنها در مرحلۀ لاروی به رشدونمو خود داخل یا روی بدن میزبان ادامه می‌دهند و درنهایت، موجب مرگ میزبان خود می‌شوند. زنبورهای این خانواده از مهم‌ترین عوامل کنترل زیستی آفت و حتی هیپرپارازیتویید (پارازیتویید ثانویه) راستههای مختلف حشرات ازجمله بال‌پولک‌داران، بال‌غشاییان، سخت‌بال‌پوشان، دوبالان، بال‌توری‌ها و بال‌موداران هستند و دامنۀ میزبانی افراد این خانواده تقریباً 8000 گونۀ مختلف از حشرات و بندپایان را شامل می‌شود (Yu et al., 2012). گونه‌های این خانواده انواع مختلفی از واکنشهای میزبان- پارازیتویید را به‌‌شکل داخلی یا خارجی، پارازیتویید Idiobiont یا Koinobiont و همچنین پارازیتویید اولیه یا ثانویه (هیپرپارازیتویید) نمایش می‌دهند (Yu et al., 2012).
اعضای این خانواده تراکم و پراکنش بیشتری در آبوهوای سرد و مرطوب نسبت به آبوهوای گرم و خشک دارند. مناطق شرق پالئارکتیک و شرق نئارکتیک غنی از این خانواده هستند (Goulet and (Huber, 1993. ارتفاع از سطح دریا یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی مؤثر در انتشار و تراکم گونه‌های زنبورهای خانوادۀ Ichneumonidae است؛ به‌طوری‌که دارای تراکم و پراکنش بیشتری در ارتفاعات بالاتر هستند (Aubert, 1969). زنبورهای گروه Pimpliformes پارازیتوییدهای مهمی ازجمله زیرخانوادۀ Acaenitinae پارازیتویید سخت‌بال‌پوشان، زیرخانوادۀ Collyriinae پارازیتویید زنبورهای تخم‌ریز اره‌ای خانوادۀ Cephidae، زیرخانواده‌های Cyllocerinae، Diplazontinae و Orthocentrinae پارازیتویید دوبالان، زیرخانواده‌های Poemeniinae و Rhyssinae پارازیتویید زنبورهای خانواده‌های Siricidae و Sphecidae و زیرخانوادۀ Pimplinae پارازیتویید پروانه‌ها و همچنین تخم و افراد بالغ عنکبوت‌ها را شامل می‌شوند. همچنین از زنبورهای گروه Ichneumoniformes، زیرخانوادۀ Adelognathinae پارازیتویید شفیرۀ بال‌پولک‌داران، شفیرۀ زنبورهای sawflies (گروه Symphyta)، بال‌توری‌ها، کپسول تخم عنکبوت‌ها، شبه‌عقرب‌ها و بال‌موداران، لارو زنبورهای خانواده‌های Diprionidae، Pamphiliidae، Tenthredinidae (Hymenoptera: (Symphyta، زیرخانوادۀ Agriotypinae پارازیتویید شفیره و پیششفیرۀ حشرات راستۀ Trichoptera (بال‌موداران)، زیرخانوادۀ Ichneumoninae پارازیتویید سخت‌بال‌پوشان و بال‌پولک‌داران هستند. افراد زیرخانوادۀ Cryptinae نیز هیپرپارازیتویید زنبورهای Braconidae و Ichneumonidae هستند (Townes, 1969; Bennett, 2001; Kasparyan and Kopelke, 2009; Tereshkin, 2009; Barahoei et al., 2015).
تنوع زیستی به تمام موجودات زنده و روابط متقابل بین آنها اشاره دارد (Kuchaki et al., 2005) و به مطالعۀ فرایندهای ایجادکننده و نگهدارندۀ تنوع می‌پردازد (Sorospataki et al., 2005)؛ بنابراین تنوع زیستی با علوم بسیاری ازجمله اکولوژی، سیستماتیک، هواشناسی، اقلیم‌شناسی، اقتصاد، ریاضی و برخی علوم دیگر مرتبط است. هدف مطالعه‌های تنوع زیستی تعیین ارزش، مدیریت و حفاظت از اجزای زنده و غیرزندۀ کرۀ زمین برای ادامۀ حیات بشری است (Oertli et al., 2005).
تنوع گونه‌ای یکی از زیرمجموعه‌های تنوع زیستی است که حداقل به دو نوع مطالعۀ هم‌زمان یعنی مطالعه‌های فونستیک همراه با محاسبه‌های کمی آنها می‌پردازد. در تنوع گونه‌ای دو اصطلاح مطرح است: غنای گونه‌ای (Species Richness) که به تعداد گونه‌های موجود در یک جامعه اشاره دارد و به‌طور مستقیم با اندازه‌گیری تنوع (Diversity) در یک ناحیه مرتبط است؛ یکنواختی گونه‌ها (Species Evenness) جنبۀ دیگر تنوع است که تعداد افراد برای هر گونه تعریف می‌شود و به عبارت بهتر فراوانی و نسبت افراد هر گونه را شامل می‌شود (Magurran, 2004).
تاکنون مطالعه‌های محدودی دربارۀ تنوع گونه‌ای زنبورهای خانوادۀ Ichneumonidae در ایران انجام شده است. Mohammadi-Khoramabadi (2013) تنوع گونه‌ای زنبورهای پارازیتویید گروه Pimpliformes را در شمال مرکزی، Bakhtiari Nasab (2015) تنوع گونه‌ای زنبورهای گروه Pimpliformes، Bahremand (2016) تنوع گونه‌ای زنبورهای گروههای Pimpliformes و Ophioniformes و Mohebban (2015) و Pourmahyabadi (2016) تنوع گونه‌ای زنبورهای دو زیرخانوادۀ Cryptinae و Ichneumoninae را در استان کرمان مطالعه کردند. استان یزد در قلمروی رشته‌کوه‌های مرکزی ایران واقع و از پستی و بلندی‌ها، چاله‌ها و کفه‌های کویری متعددی تشکیل شده است که موجب تنوع اقلیمی این استان شده‌اند. همچنین ارتفاعات و دامنه‌های شیرکوه در بخش مرکزی استان و جنوب‌غربی شهر یزد سبب آبوهوای معتدل و پوشش گیاهی متنوع شده است؛ به‌طوری‌که هرچه به‌سمت شرق و شمال‌شرق استان پیش رویم آبوهوای گرم و خشک و مناطق پست با ارتفاع 900 تا 1400 متر از سطح دریا مشاهده می‌شوند. مطالعۀ تنوع گونه‌ای زنبورهای گروههای Ichneumoniformes و Pimpliformes و سایر گروههای این خانواده در مناطق یادشده - باتوجهبه تنوع نمونه‌های جمع‌آوری‌شده - بسیاری از نکته‌های بومشناختی، ترجیح‌های زیستگاهی، تغییرات فونستیک و میزان پایداری اکوسیستم‌ها را روشن و راه را برای انجام مطالعه‌های آتی کنترل زیستی و رفتاری باز می‌کند.
مواد و روش‌ها.
ـ مناطق مطالعه‌شده.
به‌منظور شناسایی فون زنبورهای پارازیتویید گروههای Pimpliformes و Ichneumoniformes در برخی مناطق استان یزد شامل شهرستان‌های بهاباد (مرکز شهر، روستاهای دهرت، زارکوئیه و طوطی‌آباد)، مهریز (روستاهای منشاد و خرمیز) و بافق، نمونه‌برداری طی سال‌های 94-1393 انجام شد. استان یزد در مرکز ایران و در قلمروی رشته‌کوه‌های مرکزی ایران بین عرض‌های جغرافیایی 29 درجه و 48 دقیقه تا 33 درجه و 30 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 52 درجه و
45 دقیقه تا 56 درجه و 30 دقیقه شرقی از نصف‌النهار مبدأ قرار گرفته است. استان یزد از شمال و غرب به استان اصفهان، از شمال‌شرقی به استان خراسان‌جنوبی، از جنوب‌غربی به استان فارس و از جنوب‌شرقی به استان کرمان محدود می‌شود و حدود 72156 کیلومترمربع وسعت دارد. شهرستان بهاباد با آبوهوای نیمه‌خشک در فاصلۀ 200 کیلومتری استان یزد قرار دارد و دارای مناطق ییلاقی در قسمت غرب و جنوب است که روستای دهرت در این قسمت واقع شده است. روستای منشاد در 47 کیلومتری جنوب مهریز در دامنۀ رشته‌کوه شیرکوه قرار گرفته و یکی از ییلاق‌های مهم استان یزد با آبوهوای معتدل است (شکل 1).
به‌منظور بررسی فون و تنوع گونه‌ای زنبورهای گروههای Pimpliformes و Ichneumoniformes از تلۀ مالیز استفاده شد. تله‌ها از اواخر فروردین تا اوایل شهریور در فاصله‌های 50 تا 100 متری از یکدیگر در مناطق هدف نصب شدند و نمونه‌برداری انجام شد (شکل 2). بطری‌های حاوی الکل 60 درصد که برای به‌دام‌انداختن زنبورها قرار داده شده بودند هر دو هفته یک بار تعویض می‌شدند. نمونه‌ها پس‌از انتقال به آزمایشگاه و انجام مرحلۀ تفکیک، در الکل 75 درصد و داخل فریزر نگهداری شدند تا در زمان مناسب اتاله و شناسایی شوند. اطلاعات مربوط به مکان‌های نصب تله‌های مالیز شامل مختصات جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا با GPS دریافت شد (جدول 1).
شکل 1- موقعیت ایستگاه‌های مطالعه‌شده در استان یزد
شکل 2- تله‌های مالیز نصب‌شده در زیست‌بوم‌های مختلف استان یزد (اصلی)
جدول 1- ویژگی‌های ایستگاه‌های مطالعه‌شده در استان یزد
|
ارتفاع از سطح دریا (متر) |
عرض جغرافیایی |
طول جغرافیایی |
شمارۀ تله |
تعداد تله |
تاریخ نصب |
ایستگاه |
نام شهرستان |
ردیف |
|
985 |
55˚23′ |
31˚ 37′ |
1 |
1 |
15/1/93 |
باقرآباد |
بافق |
1 |
|
2400 |
55˚52′ |
31˚ 46′ |
1 |
2 |
20/1/93 |
خودیون |
بافق |
2 |
|
2430 |
55˚52′ |
31˚ 46′ |
2 |
|
20/1/93 |
خودیون |
بافق |
3 |
|
996 |
55˚26′ |
31˚ 37′ |
1 |
1 |
15/1/93 |
مبارکه |
بافق |
4 |
|
1400 |
56˚01′ |
31˚ 52′ |
1 |
2 |
20/1/93 |
بهاباد |
بهاباد |
5 |
|
1400 |
56˚01′ |
31˚ 52′ |
2 |
|
20/1/93 |
بهاباد |
بهاباد |
6 |
|
1411 |
56˚01′ |
31˚ 51′ |
1 |
2 |
16/1/94 |
بهاباد |
بهاباد |
7 |
|
1403 |
56˚01′ |
31˚ 52′ |
2 |
|
16/1/94 |
بهاباد |
بهاباد |
8 |
|
2133 |
56˚01′ |
31˚ 43′ |
1 |
2 |
16/1/94 |
دهرت |
بهاباد |
9 |
|
2080 |
55˚49′ |
31˚ 49′ |
2 |
|
16/1/94 |
طوطی‌آباد |
بهاباد |
10 |
|
2111 |
55˚49′ |
31˚48′ |
1 |
2 |
16/1/94 |
زارکوئیه |
بهاباد |
11 |
|
2113 |
55˚49′ |
31˚48′ |
2 |
|
16/1/94 |
زارکوئیه |
بهاباد |
12 |
|
1490 |
54˚27′ |
31˚32′ |
|
1 |
22/1/93 |
خرمیز |
مهریز |
13 |
|
2257 |
54˚13′ |
31˚31′ |
1 |
2 |
20/1/94 |
منشاد |
مهریز |
14 |
|
2464 |
54˚12′ |
31˚ 30′ |
2 |
|
20/1/94 |
منشاد |
مهریز |
15 |
ـ بررسی تنوع گونه‌ای با نرمافزار SDR4 (Seaby & Henderson, 2006) .
تنوع گونه‌ای و فراوانی نسبی زنبورهای گروههای Pimpliformes و Ichneumoniformes طی سال 1394 در مناطق مطالعه‌شدۀ استان یزد بررسی شد. شاخص‌های مربوط به Species diversity (تعداد گونۀ موجود در یک جامعه)، Diversity (تعداد گونۀ موجود در یک ناحیه) و Species evenness (تعداد افراد برای هر گونه، فراوانی و نسبت افراد هر گونه) با نرمافزار SDR4 اندازه‌گیری شدند.
ـ ساختار ترکیب گونه‌ای.
پس‌از شناسایی و شمارش نمونه‌های به‌دام‌افتاده در تله‌های مالیز مختلف، ساختار غالب ترکیب گونه‌ای به روش طبقه‌بندی ویگمن (Weigmann, 1973) ارزیابی شد. در این روش، گونه‌هایی که فراوانی آنها بیش از
30 درصد جامعه است گونه‌های فوق غالب (Eudominant)، گونه‌هایی که فراوانی آنها بین 10 تا 30 درصد است گونه‌های غالب (Dominant)، گونه‌هایی که فراوانی بین 5 تا 10 درصد دارند گونه‌های نیمه‌غالب (Subdominant)، گونه‌هایی که فراوانی آنها بین 1 تا 5 درصد است گونه‌های کمیاب (Rare) و گونه‌هایی که فراوانی آنها کمتر از 1 درصد است گونه‌های بسیار کمیاب (Subrare) شناخته می‌شوند.
ـ شاخص‌های تنوع آلفا (Alpha diversity indices) .
در پژوهش حاضر، از شاخص‌های Shannon- Winer، Margalef، Simpson و McIntosh استفاده شد (Seaby and Henderson, 2006). شاخص‌های یادشده برای مقایسۀ تنوع گونه‌ای بین دو منطقۀ نمونه‌برداری استفاده می‌شوند و هرچه مقدار شاخص‌ها بیشتر باشد نشان‌دهندۀ تنوع گونه‌ای بیشتر است.
ـ شاخص‌های یکنواختی گونه‌ها (Species evenness indices) .
شاخص یکنواختی چگونگی توزیع فراوانی افراد بین گونه‌ها را نشان می‌دهد؛ به‌عبارتی یکنواختی بیان‌کنندۀ میزان تعادل در فراوانی گونه‌ها است. در بین جوامعی که دارای غنای گونه‌ای یکسان هستند جامعه‌ای که یکنواخت‌تر (توزیع یکسان افراد بین گونه‌ها) باشد همگنی یا تنوع بیشتری دارد و جوامعی که غیریکنواخت (توزیع بسیار متفاوت فراوانی گونه‌ها) باشند همگنی یا تنوع کمتری دارند. در پژوهش حاضر، شاخص‌های Simpson، McIntosh، Pielou J وHeip برای بررسی یکنواختی گونه‌ها استفاده شدند (Seaby (and Henderson, 2006.
ـ شاخص شباهت زیستگاه‌ها (Similarity index) .
برای بررسی میزان شباهت زیستگاه‌های مختلف از شاخص شباهت سورنسون (رابطۀ 1) استفاده شد که از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین شاخص‌های تعیین شباهت است (Sorenson, 1948).
|
رابطۀ 1 |
Ss= |
Ss: شاخص تشابه سورنسون، a: تعداد گونه‌های مشترک موجود در منطقه‌های A و B، b: تعداد گونه‌های موجود در منطقۀ A که در منطقۀ B وجود ندارد، c: تعداد گونه‌های موجود در منطقۀ B که در منطقۀ A وجود ندارد.
وقتی مجموع گونه‌های دو زیستگاه کاملاً یکسان باشد این شاخص مساوی یک خواهد بود.
نتایج.
مطالعۀ فونستیک.
در مجموع، 102 زنبور متعلق به 27 گونه از منطقۀ مطالعه‌شده جمع‌آوری شدند که از این تعداد، 7 گونه از زیرخانوادۀ Cryptinae و 7 گونه از زیرخانوادۀ Ichneumoninae از گروه Ichneumoniformes و نیز 5 گونه از زیرخانوادۀ Diplazontinae، 3 گونه از زیرخانوادۀ Orthocentrinae و 5 گونه از زیرخانوادۀ Pimpilinae از گروه Pimpiliformes جمع‌آوری شدند. گونه‌هایی که برای نخستین‌بار از استان یزد گزارش می‌شوند با علامت ستاره مشخص شده‌اند. گروه‌ها، زیرخانواده‌ها و گونه‌های شناسایی‌شده به‌ترتیب حروف الفبا عبارتند از:
گروه Ichneumoniformes.
زیرخانوادۀ Cryptinae.
1- گونۀ (Linnaeus, 1758)Cryptus nr. inculcator.
نمونه‌های بررسی شده (1 ماده، 9 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 31/1/1394 تا 14/2/1394 (1 نر)، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (1 نر)، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (2 نر)؛ طوطی‌آباد، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (1 نر)؛ بهاباد، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)؛ دهرت، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)؛ شهرستان مهریز، روستای منشاد، 29/2/1394 تا 13/3/1394 (2 نر)، 8/5/1394 تا 5/6/1394 (1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های البرز (Masnadi-(Yazdinejad and Jussila, 2008a، یزد (Zarepour-(Ashkezari et al., 2009، سیستانوبلوچستان (Firuzi Jahantighi, et al., 2012; Barahoei et al., 2013)، خراسان رضوی (Barahoei et al., 2014)، فارس (Sarafi et al., 2015)، اصفهان (Barahoei et al., (2015 و کرمان (Mohebban et al., 2016; Mahyabadi et al., 2016a; 2016b).
پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک
(Yu et al., 2012).
2-گونۀDichrogaster longicaudata *(Thomson, 1884) .
نمونه‌های بررسی‌شده (1 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 6/4/1394 تا 12/4/1394
(1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های فارس، مازندران و سیستانوبلوچستان (Barahoei et al., 2013)، خراسان رضوی (Barahoei et al., 2014)، آذربایجان شرقی (Ghahari and Jussila, 2015)، لرستان (Ghahari (and Gadallah, 2015 و کرمان (Mohebban et al., (2016; Mahyabadi et al., 2016a; 2016b.
پراکنش در جهان: پالئارکتیک، نئارکتیک، اتیوپی (Yu et al., 2012).
3- گونۀ Dichrogaster saharator* (Aubert, 1964).
نمونه‌های بررسی‌شده (1 نر): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای خرمیز، 30/1/1393 تا 13/2/1393
(1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیماحبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های اردبیل، فارس، خوزستان، مازندران، تهران، زنجان، سیستانوبلوچستان (Barahoei et al., 2012)، خراسان رضوی (Barahoei et al., 2014)، فارس (Barahoei et al., (2012; Sarafi et al., 2015، همدان (Ghahari and (Jussila, 2015، اصفهان (Barahoei et al., 2015) و کرمان (Mohebban et al., 2016; Mahyabadi et (al., 2016a; 2016b.
پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، اتیوپی (Yu et al., 2012).
4- گونۀ Mesostenus albinotatus* Gravenhorst, 1829.
نمونه‌های بررسی‌شده(6 نر):استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 14/2/1394 تا 29/2/1
394 (3 نر)؛ دهرت، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)؛ طوطی‌آباد، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)؛ بهاباد، 23/2/1393 تا 7/3/1393(1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان کرمان (Mohebban et al., 2016; Mahyabadi et al., 2016a; 2016b).
پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، نئارکتیک، اروپا (Yu et al., 2012).
5- گونۀMesostenus grammicus* Gravenhorst, 1829.
نمونه‌های بررسی‌شده (4 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(3 نر)، 12/4/1394 تا 26/4/1394 (1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های فارس (Barahoei et al., 2013) و کرمان (Mahyabadi et al., 2016a; (2016b.
پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، اروپا (Yu et al., 2012).
6- گونۀMesostenus transfuga* Gravenhorst, 1829.
نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای طوطی‌آباد، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های قزوین (Ghahari and Schwarz, 2012)، فارس، گیلان، اصفهان، خراسانرضوی، مازندران (Barahoei et al., 2013)، لرستان (Ghahari and Gadallah, 2015) و کرمان (Mahyabadi et al., 2016a; 2016b).
پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، اروپا، اقیانوسیه (Yu et al., 2012).
7- گونۀ Trychosis legator* (Thunberg, 1822).
نمونه‌های بررسی‌شده (2 ماده، 12 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 31/1/1394 تا 14/2/1394 (1 ماده و 1 نر)، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (1 ماده و 2 نر)، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)، 12/4/1394 تا 26/4/1394 (1 نر)، 8/5/1394 تا 5/6/1394 (2 نر)؛ دهرت، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (2 نر)؛ طوطی‌آباد، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)؛ بهاباد، 31/1/1394 تا 14/2/1394 (1 نر)، 23/2/1393 تا 7/3/1393 (1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های سیستانوبلوچستان، آذربایجانغربی، فارس (Barahoei et al., 2012)، قزوین (Ghahari and Schwarz, 2012)؛ خراسان رضوی (Barahoei et al., 2014) و کرمان (Barahoei et al., 2012; Mahyabadi et al., 2016a; 2016b).
پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، اتیوپی (Yu et al., 2012).
زیرخانوادۀ Ichneumoninae.
8- گونۀAnisobas cingulatellus* Horstmann, 1997.
نمونه‌های بررسی‌شده (1 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های تهران، کرمان و سمنان (Barahoei et al., 2013).
پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک
(Yu et al., 2012).
9- گونۀ Apaeleticus bellicosus* Wesmael, 1845.
نمونه‌های بررسی‌شده (8 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 14/2/1394 تا 29/2/1394
(3 نر)، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (5 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان کرمان (Mohebban et (al., 2016.
پراکنش در جهان: غرب پالئارکتیک، اروپا (Yu et al., 2012).
10-گونۀBarichneumon derogator* (Wesmael, 1845) .
نمونه‌های بررسی‌شده (4 نر): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 26/4/1394 تا 8/5/1394 (3 نر)؛ شهرستان بهاباد، 16/1/1394 تا 31/1/1394 (1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان کرمان (Mohebban et (al., 2016.
پراکنش در جهان: غرب پالئارکتیک (Yu et al., (2012.
11- گونۀ Colpognathus grandiculus* Diller & Riedel, 2015.
نمونه‌های بررسی‌شده (3 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای دهرت، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(3 نر)، جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان کرمان (Mohebban et (al., 2016.
پراکنش در جهان: آذربایجان و ترکیه (Diller and(Riedel, 2015.
12- گونۀ Diadromus collaris* (Gravenhorst, (1829.
نمونه‌های بررسی‌شده (1 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 13/3/1394 تا 28/3/1
394 (1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های سمنان، سیستانوبلوچستان و کرمان (Brahoei et al., 2013; (Mohebban et al., 2016.
پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، نئوتروپیکال، استرالیا و اتیوپی (Yu et al., 2012).
13- گونۀHeterischnus filiformis* (Gravenhorst, 1829).
نمونه‌های بررسی‌شده (4 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(4 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های اصفهان و کرمان (Barahoei et al., 2015; Mohebban et al., 2016).
پراکنش در جهان: غرب پالئارکتیک (Yu et al., (2012.
14- گونۀIchneumon sarcitorius* Linnaeus, 1758.
نمونه‌های بررسی‌شده (1 نر): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 26/4/1394 تا 8/5/1394 (1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های گلستان، سمنان وآذربایجانشرقی (Barahoei et al., 2013).
پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک، اروپا، استرالیا (Yu et al., 2012).
گروه Pimpiliformes.
زیرخانوادۀ Diplazontinae.
15- گونۀ Diplazon latetarius (Fabricius, 1781)
نمونه‌های بررسی‌شده (2 ماده، 6 نر): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 29/2/1394 تا 13/3/1394 (1 ماده)، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(1 ماده)؛ شهرستان بهاباد، 31/1/1394 تا 14/2/1394 (2 نر)، 8/5/1394 تا 23/5/1394 (2 نر)؛ شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 14/2/1394 تا 29/2/1394
(1 نر)؛ شهرستان بافق (با استفاده از تور)، 19/2/1394 (1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های خراسان شمالی، آذربایجان غربی ((Malkeshi and Kheiabani, 1997، مازندران و کرمان (Kolarov and Ghahari, 2005; Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013; (Bakhtiary Nasab et al., 2015، چهارمحال‌وبختیاری پرورش‌یافته روی گونۀ Scaeva albomaculata (Macqurant) (Diptera: Syrphidae (Nourbakhsh et al., 2008)، البرز، قزوین و گیلان (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013)، یزد (Zarepour-(Ashkezari et al., 2009; Habibi et al., 2016 و سیستانوبلوچستان (Barahoei et al., 2013).
پراکنش در جهان: سراسر جهان (Klopfstein, 2014).
16- گونۀ Enizemum ornatum (Gravenhorst, (1829.
نمونه‌های بررسی‌شده (4 ماده، 11 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 31/1/1394 تا 14/2/1394 (1 نر و 4 ماده)، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (5 نر)، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (5 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های خراسان رضوی (Barahoei et al., 2012)، سیستانوبلوچستان (Barahoei et al., 2013)، قزوین (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013)، کرمان (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013; Bakhtiari Nasab et (al., 2015 و یزد (Habibi et al., 2016).
پراکنش در جهان: نواحی هولارکتیک و اورینتال (Klopfstein, 2014).
17-گونۀHomotropus elegans Gravenhorst, 1829.
نمونه‌های بررسی‌شده (3 ماده): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(1 ماده)، 26/4/1394 تا 8/5/1394 (1 ماده)؛ شهرستان بهاباد، روستای دهرت، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های کرمان (Bakhtiary Nasab et al., 2014; Bakhtiary Nasab et al., 2015;( Mohebban et al., 2016 و یزد (Habibi et (al., 2016.
پراکنش در جهان: هولارکتیک (Klopfstein, (2014.
18- گونۀHomotropus nigritarsus (Gravenhorst, 1829) .
نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 13/3/1394 تا 28/3/1394
(1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های البرز، گیلان، قزوین، مازندران (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013) و یزد (Habibi et al., 2016).
پراکنش در جهان: هولارکتیک و نئوتروپیکال (Klopfstein, 2014).
19- گونۀ Homotropus signatus (Gravenhorst, (1829.
نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده): استان یزد، شهرستان بهاباد، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های مازندران، خراسان رضوی (Kolarov and Ghahari, 2005) و یزد (Habibi et al., 2016).
پراکنش در جهان: هولارکتیک(Klopfstein, (2014.
زیرخانوادۀ Orthocentrinae.
20-گونۀOrthocentrus winnertzii Forster, 1850.
نمونه‌های بررسی‌شده (1 نر): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 26/4/1394 تا 8/5/1394 (1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های البرز، قزوین، گیلان، مازندران (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013) و یزد (Habibi et al., 2016).
پراکنش در جهان: نواحی نئارکتیک و پالئارکتیک (Kolarov, 1986; Kaźmierczak, 2004; Yu et al., 2005; Kolarov, 2007؛ (Broad, 2010.
21-گونۀTalebi , 2013 andPicrostigeus ventrodentatus Mohammadi-Khoramabadi.
نمونه‌های بررسی‌شده (2 نر): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 26 /4/1394 تا 8/5/1394
(2 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های گیلان (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013)، کرمان (Bakhtiari Nasab et al., 2015) و یزد (Habibi et al., 2016).
پراکنش در جهان: این گونه تاکنون فقط از ایران گزارش شده است.
22- گونۀ Stenomacrus exerens (Thomson, (1898.
نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 28/3/1394 تا 12/4/1394
(1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های گیلان، مازندران، البرز (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013) و یزد (Habibi et al., 2016).
پراکنش در جهان: کشورهای بلغارستان، چک‌اسلواکی سابق، دانمارک، فنلاند، فرانسه، یونان، لیتوانی، نروژ، لهستان، رومانی، سوئد، انگلستان (Yu et (al., 2005.
زیرخانوادۀ Pimpilinae.
23- گونۀ Itoplectis tunetana (Schmiedeknecht, (1914.
نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 26/4/1394 تا 8/5/1394
(1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های البرز، گیلان، مازندران و قزوین (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013) و یزد (Habibi et al., 2016).
پراکنش در جهان: ناحیۀ پالئارکتیک (Yu et al., (2005.
24- گونۀPimpla flavicoxis Thomson, 1877.
نمونه‌های بررسی شده (3 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (1 نر)؛ شهرستان مهریز، روستای منشاد، 24/6/1394 تا 8/5/1394 (2 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های فارس (Masnadi-Yazdinejad, 2006; Masnadi-Yazdinejad and (Jussila, 2008b و یزد (Habibi et al., 2016).
پراکنش در جهان: شرق و غرب پالئارکتیک
(Yu et al., 2005).
25- گونۀ Pimpla turiniella (Linnaeus, 1758) .
نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده): استان یزد، شهرستان مهریز، روستای منشاد، 14/2/1394 تا 29/2/1394
(1 ماده)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های آذربایجان شرقی، تهران (Kasparyan, 1974; Kolarov and Ghahari, 2005) و یزد (Habibi et al., 2016).
پراکنش در جهان: نواحی هولارکتیک، اورینتال و اقیانوسیه (Yu et al., 2005).
26- گونۀ Pimpla spuria Gravenhorst, 1829.
نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده، 3 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، 13/3/1394 تا 28/3/1394 (1 ماده)؛ روستای زارکوئیه، 12/4/1394 تا 26/4/1394 (1 نر)؛ شهرستان مهریز، روستای منشاد، 26/4/1394 تا 8/5/1394 (2 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های آذربایجان شرقی و گلستان (Kasparyan, 1974)، خوزستان و مازندران (Kolarov and Ghahari, 2006)، گیلان و تهران (Mohammadi-Khoramabadi et al., 2013)، کرمان (Bakhtiari Nasab et al., 2015) و یزد (Habibi et al., 2016).
پراکنش در جهان: نواحی پالئارکتیک و اورینتال (Yu et al., 2005).
27- گونۀZatypota buhemani (Holmgren, (1860.
نمونه‌های بررسی‌شده (1 ماده، 1 نر): استان یزد، شهرستان بهاباد، روستای زارکوئیه، 14/2/1394 تا 29/2/1394 (1 ماده)؛ شهرستان بهاباد، 23/2/1393 تا 7/3/1393 (1 نر)؛ جمع‌آوری‌کننده: شیما حبیبی.
پراکنش در ایران: استان‌های فارس (Masnadi-Yazdinejad, 2006; Masnadi-Yazdinejad and (Jussila, 2008b، گیلان و تهران (Mohammadi-(Khoramabadi et al., 2013 و یزد (Habibi et al., (2016.
پراکنش در جهان: نواحی نئارکتیک و غرب پالئارکتیک (اروپا) (Yu et al., 2005).
بررسی‌های تنوع گونه‌ای.
برای محاسبۀ ساختار ترکیب گونه‌ای و تنوع گونه‌ای و مقایسۀ فون زنبورهای گروه Ichneumoniformes و Pimpliformes در زیست‌بوم‌های مختلف مطالعه‌شده صرفاً از نمونه‌های جمع‌آوری‌شده با تله‌های مالیز در سال 1394 استفاده شد. گونۀ Mesoleptus sp.از زیرخانوادۀCryptinaeبا 24فرد (28/13 درصد) دارای بیشترین فراوانی در بین 28 گونۀ جمع‌آوری‌شده بود و همراه با Trychosis legato (Cryptinae)(15/10 درصد) و Enizemum ornatum (Diplazontinae) (71/11 درصد) گونه‌های غالب معرفی شدند، گونه‌های Homotropus nigritarsus و Homotropus signatus از زیرخانوادۀ Diplazontinae، Pimpla turiniella، Itoplectis tunetana و Zatypota buhemani از زیرخانوادۀ Pimpilinae، Orthocentrus winnertzi و Stenomacrus exerens از زیرخانوادۀ Orthocentrinae متعلق به گروه Pimpliformes و گونه‌های Dichrogaster longicaudata وMesostenus transfuga از زیرخانوادۀ Cryptinae و Ichneumon sarcitorius، Anisobas cingulatellus و Diadromus collaris از زیرخانوادۀ Ichneumoninae از گروه Ichneumoniformes با
1 فرد (78/0 درصد) کمترین فراوانی را داشتند و گونه‌های بسیار کمیاب شناخته شدند. روستای زارکوئیه با 76 فرد (33/59 درصد) و شهرستان بهاباد با 12 فرد (36/9 درصد) به‌ترتیب دارای بیشترین و کمترین فراوانی در بین مناطق مطالعه‌شده بودند (جدول 2).
86 فرد متعلق به 15 گونه از گروه Ichneumoniformes و 41 فرد متعلق به 13 گونه از گروه Pimpliformes جمع‌آوری و شناسایی شدند.
جدول 2- ساختار ترکیب گونه‌ای و درصد فراوانی نسبی زنبورهای Ichneumonidae در مناطق مطالعه‌شدۀ استان یزد طی سال 1394
|
زیرخانواده |
نام گونه |
درصد فراوانی گونه‌ها در مناطق مطالعه‌شده |
||||
|
زارکوئیه |
منشاد |
بهاباد |
دهرت - طوطی‌آباد |
درجۀ غالبیت |
||
|
Cryptinae |
Cryptus sp. |
68/4 |
0 |
0 |
78/0 |
نیمه‌غالب |
|
Cryptus nr. inculcator |
12/3 |
34/2 |
78/0 |
56/1 |
نیمه‌غالب |
|
|
Dichrogaster longicaudata |
78/0 |
0 |
0 |
0 |
بسیارکمیاب |
|
|
Mesoleptus sp. |
28/13 |
78/0 |
78/0 |
9/3 |
غالب |
|
|
Mesostenus albinotatus |
12/3 |
0 |
0 |
78/0 |
نیمه غالب |
|
|
Mesostenus grammicus |
12/3 |
0 |
0 |
0 |
کمیاب |
|
|
Mesostenus transfuga |
0 |
0 |
0 |
78/0 |
بسیار کمیاب |
|
|
Trychosis legator |
03/7 |
0 |
78/0 |
34/2 |
غالب |
|
|
Ichneumoninae |
Anisobas cingulatellus |
0 |
0 |
78/0 |
0 |
بسیار کمیاب |
|
Apaeleticus bellicosus |
25/6 |
0 |
0 |
0 |
نیمه‌غالب |
|
|
Barichneumon derogator |
0 |
34/2 |
78/0 |
0 |
کمیاب |
|
|
Colpognathus grandiculus |
0 |
0 |
0 |
34/2 |
کمیاب |
|
|
Diadromus collaris |
78/0 |
0 |
0 |
0 |
بسیار کمیاب |
|
|
Heterischnus filiformis |
12/3 |
0 |
0 |
0 |
کمیاب |
|
|
Ichneumon sarcitorius |
0 |
78/0 |
0 |
0 |
بسیار کمیاب |
|
|
Diplazontinae |
Diplazon laetatorius |
78/0 |
56/1 |
12/3 |
0 |
نیمه‌غالب |
|
Enizemum ornatum |
71/11 |
0 |
0 |
0 |
غالب |
|
|
Homotropus elegans |
0 |
56/1 |
0 |
78/0 |
کمیاب |
|
|
Homotropus nigritarsus |
0 |
78/0 |
0 |
0 |
بسیار کمیاب |
|
|
Homotropus signatus |
0 |
0 |
78/0 |
0 |
بسیار کمیاب |
|
|
Orthocentrinae |
Orthocentrus winnertzii |
0 |
78/0 |
0 |
0 |
بسیار کمیاب |
|
Picrostigeus ventrodentatus |
0 |
56/1 |
0 |
0 |
کمیاب |
|
|
Stenomacrus exerens |
0 |
78/0 |
0 |
0 |
بسیار کمیاب |
|
|
Pimplinae |
Itoplectis tunetana |
0 |
78/0 |
0 |
0 |
بسیار کمیاب |
|
Pimple flavicoxis |
0 |
56/1 |
78/0 |
0 |
کمیاب |
|
|
Pimple spuria |
78/0 |
56/1 |
78/0 |
0 |
کمیاب |
|
|
Pimpla turiniella |
0 |
78/0 |
0 |
0 |
بسیار کمیاب |
|
|
Zatypota buhemani |
78/0 |
0 |
0 |
0 |
بسیار کمیاب |
|
|
مجموع |
33/59 |
16/17 |
36/9 |
26/13 |
100 |
|
ـ شاخص‌های تنوع آلفا (Alpha diversity (indices..
در جدول (3)، شاخص‌های تنوع گونه‌ای آلفا برای زنبورهای گروههای Ichneumoniformes و Pimpliformes در مناطق مطالعه‌شدۀ استان یزد آمده است.روستاهای طوطی‌آباد- دهرت با 18 گونه دارای بیشترین و شهرستان بهاباد با 10 گونه دارای کمترین تعداد گونه هستند. طبق شاخص‌های Shannon- Winer، Margalef و Simpson منطقۀ منشاد بالاترین رتبه را دارد و دارای بیشترین تنوع گونه‌ای است و طبق شاخص Margalef منطقۀ بهاباد در رتبۀ بعدی قرار دارد. باتوجهبه شاخص‌های Shannon- Winer و Simpson منطقۀ زارکوئیه پس‌از منشاد بیشترین تنوع گونه‌ای را دارد. بر اساس شاخص‌های Shannon- Winer و Margalef منطقۀ طوطی‌آباد- دهرت دارای کمترین میزان تنوع گونه‌ای است. بر اساس شاخص McIntosh اختلاف منطقۀ منشاد با مناطق زارکوئیه و طوطی‌آباد - دهرت در سطح اختلاف 95 درصد معنادار است. مناطق دیگر نیز باهم اختلاف دارند اما این اختلاف در سطح احتمال 95 درصد معنادار نیست.
جدول 3- شاخص‌های تنوع گونه‌ای آلفا در زنبورهای گروههای Ichneumoniformes و Pimpliformes در مناطق مطالعه‌شدۀ استان یزد
|
شاخص‌های تنوع گونه‌ای |
میزان تنوع گونه‌ای در مناطق نمونه‌برداری |
|||
|
زارکوئیه |
منشاد |
بهاباد |
طوطی‌آباد - دهرت |
|
|
Species Number |
13 |
14 |
10 |
18 |
|
Shannon Winer |
198/2 |
548/2 |
138/2 |
923/1 |
|
Simpson D |
560/7 |
521/12 |
261/5 |
666/5 |
|
Margalef D |
788/2 |
146/4 |
509/3 |
422/2 |
|
McIntosh D |
711/0 |
894/0 |
851/0 |
774/0 |
ـ شاخص‌های یکنواختی گونه‌ها(Species (evenness..
برخی شاخص‌های یکنواختی در زنبورهای گروههای Ichneumoniformes و Pimpliformes در مناطق مطالعه‌شدۀ استان یزد طبق جدول (4) محاسبه شدند. شاخص‌های Pielou J و Heip منطقۀ منشاد را یکنواختترین منطقه معرفی می‌کنند. بر اساس شاخص یکنواختی McIntosh اختلاف منطقه منشاد تنها با مناطق زارکوئیه و بهاباد در سطح احتمال
95 درصد معنادار است و اختلاف با سایر مناطق معنادار نیست.
جدول 4- شاخص‌های یکنواختی در زنبورهای گروههای Ichneumoniformes و Pimpliformes در مناطق مطالعه‌شدۀ استان یزد
|
شاخص‌های یکنواختی |
میزان یکنواختی در مناطق نمونه‌برداری |
|||
|
زارکوئیه |
منشاد |
بهاباد |
طوطی‌آباد- دهرت |
|
|
Pielou J (All Samples) |
659/0 |
764/0 |
641/0 |
577/0 |
|
McIntosh E |
869/0 |
966/0 |
9/0 |
915/0 |
|
Heip |
667/0 |
905/0 |
831/0 |
834/0 |
|
Simpson E |
011/0 |
010/0 |
024/0 |
022/0 |
ـ شاخص شباهت زیستگاه‌ها (Similarity index) .
بر اساس شاخص شباهت در شکل (3)، بیشترین میزان شباهت بین دو منطقۀ منشاد و بهاباد مشاهده می‌شود؛ این دو منطقه 17/52 درصد باهم شباهت دارند و این میزان در دیگر مناطق کمتر از 50 درصد محاسبه شده است. کمترین میزان شباهت بین دو منطقۀ منشاد و دهرت-طوطی‌آباد مشاهده می‌شود. بیشترین میزان شباهت در نمونه‌های جمع‌آوری شده به‌ترتیب بین مناطق منشاد و بهاباد (17/52 درصد)، زارکوئیه و بهاباد (47/43 درصد)، زارکوئیه و دهرت- طوطی‌آباد (47/43 درصد)، بهاباد و دهرت- طوطی‌آباد (29/35 درصد) و کمترین میزان شباهت نیز به‌ترتیب بین مناطق منشاد و دهرت - طوطی‌آباد (27/27 درصد) و زارکوئیه و منشاد ( 57/28 درصد) دیده می‌شود.
شکل 3- شاخص شباهت گونه‌ای زنبورهای گروههای Ichneumoniformes و Pimpliformes در مناطق مطالعه‌شده در استان یزد
بحث.
در پژوهش حاضر، از زنبورهای گروههای Ichneumoniformes و Pimpliformes مناطق مختلف استان یزد طی سال‌های 1393 و 1394 نمونه‌برداری شد. در مجموع، 132 نمونه جمع‌آوری و 16 گونه از زنبورهای گروهIchneumoniformes (Hymenoptera: Ichneumonidae) متعلق به دو زیرخانواده شامل
9 گونه از زیرخانوادۀ Cryptinae (البته تشخیص قطعی دو گونه از این زیرخانواده تاکنون میسر نشده است) و 7 گونه از زیرخانوادۀ Ichneumoninae و 13 گونه از زنبورهای گروه Pimpliformes متعلق به سه زیرخانواده شامل 5 گونه از زیرخانوادۀ Diplazontinae، 5 گونه از زیرخانوادۀ Pimplinae و 3 گونه از زیرخانوادۀ Orthocentrinae شناسایی شدند. از 10 تلۀ مالیز برای جمع‌آوری نمونه‌ها استفاده شد و تله‌ها حدود 5 ماه در مناطق مختلف نصب بودند؛ به نظر میرسد تلۀ مالیز وسیلۀ بسیار مناسبی برای جمع‌آوری این گروه از زنبورها باشد. در پژوهش حاضر، دو زیرخانوادۀ Cryptinae و Ichneumoninae متعلق به گروه Ichneumoniformes از تمام مناطق جمع‌آوری شدند و از سه زیرخانوادۀ گروه Pimpliformes، زیرخانوادۀ Diplazontinae از تمام مناطق، زیرخانوادۀ Orthocentrinae تنها از منطقۀ منشاد و زیرخانوادۀ Pimplinae نیز از تمام مناطق به جز طوطی‌آباد- دهرت گزارش شدند. بیشترین تعداد نمونه (76 فرد) به منطقۀ زارکوئیه و کمترین تعداد نمونه (12 فرد) به منطقۀ بهاباد مربوط بود.
بررسی و مقایسۀ مناطق مختلف نشان داد منطقۀ منشاد تنوع و غنای گونه‌ای بیشتری نسبت به سایر مناطق دارد و پس‌از‌آن، بیشتر شاخص‌ها منطقۀ بهاباد و سپس زارکوئیه را دارای تنوع بیشتر نسبت به سایر مناطق معرفی کردند. بر اساس شاخص شباهت، بیشترین میزان شباهت بین دو منطقۀ منشاد و بهاباد وجود دارد و این دو منطقه باوجود 1000 متر اختلاف ارتفاع 52 درصد باهم شباهت دارند. گونۀ Cryptus nr. inculcator از تمام مناطق گزارش شد که نشان‌دهندۀ بالا بودن دامنۀ تحمل این گونه و نداشتن ترجیحات ارتفاعی، زیستگاهی و آب‌وهوایی خاص است. تمام گونه‌های زیرخانوادۀ Orthocentrinae تنها از منطقۀ منشاد جمع‌آوری شدند که نشان می‌دهد این گونه‌ها ارتفاعات بالاتر و آبوهوای معتدل و کوهستانی را ترجیح می‌دهد.
جمع‌بندی.
نتایج مطالعه‌های پیشین در ایران نشان می‌دهند درحال‌حاضر، تعداد بسیار معدودی گونه از استان یزد گزارش شده است؛ تعداد کل گونه‌ها (مطابق جدول 5) پیش از پژوهش حاضر 16 گونه بود و این رقم پس‌از پژوهش حاضر به 41 گونه افزایش یافت. باتوجهبه شرایط آب‌وهوایی متنوع استان یزد به‌ویژه در دامنه‌های شیرکوه به نظر میرسد با افزایش و تکرار نمونهبرداریها و استفاده از روشهای مختلف نمونه‌برداری در پژوهشهای آتی، گونه‌های جدیدی برای فون زنبورهای خانوادۀ Ichneumonidae استان یزد و حتی ایران و جهان گزارش شود.
جدول 5- تعداد جنس‌ها و گونه‌های گزارش‌شده از زیرخانواده‌های زنبورهای خانوادۀ Ichneumonidae در استان یزد
|
زیرخانواده‌ها |
تعداد تاکسون‌های موجود در هر زیرخانواده |
|||
|
جنس |
گونه |
تعداد جنس‌ها پس‌از پژوهش حاضر |
تعداد گونه‌ها پس‌از پژوهش حاضر |
|
|
Cryptinae |
4 |
6 |
6 |
12 |
|
Ichneumoninae |
3 |
3 |
9 |
10 |
|
Diplazontinae |
1 |
1 |
3 |
5 |
|
Orthocentrinae |
0 |
0 |
3 |
3 |
|
Pimpilinae |
0 |
0 |
3 |
5 |
|
Anomaloninae |
1 |
1 |
1 |
1 |
|
Cremastinae |
1 |
1 |
1 |
1 |
|
Ophioninae |
1 |
3 |
1 |
3 |
|
Tryphoninae |
1 |
1 |
1 |
1 |
سپاسگزاری.
نویسندگان از آقای مهندس براهوئی برای کمک‌های ارزشمندشان در شناسایی و تأیید برخی گونه‌ها صمیمانه تشکر و قدردانی می‌کنند.
)
