Document Type : Original Article
Authors
1 Department of Medicinal Plantsو ACECR Kermanshah Higher Education Institute
2 Forests and Rangelands Research Department, Kermanshah Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Kermanshah, Iran
3 Forests and Rangelands Research Department, Kordestan Agricultural and Natural Resources Research Center, AREEO, Kordestan, Iran
Abstract
Keywords
Main Subjects
مقدمه.
مطالعات فلوریستیک پایه مطالعات مختلفی نظیر بومشناسی، جنگلداری، کشاورزی، گیاهان دارویی و ... هستند. شناسایی و معرفی رستنیهای هر منطقه اهمیت ویژهای دارد که از جمله میتوان امکان دسترسی به گونه گیاهی خاص در مکان و زمان معین، تعیین قابلیتهای رویشی منطقه، امکان افزایش تراکم گونههای منطقه، شناسایی گونههای مقاوم، مهاجم و در حال انقراض، کمک به تعیین پوشش گیاهی کشور، امکان دستیابی به گونه یا گونههای جدید گیاهی و شناسایی عوامل مخرب رستنیهای منطقه را نام برد (Ejtehadi et al., 2009).
کوههای زاگرس از شمالغرب تا جنوبغرب ایران گسترش دارند و با جذبکردن رطوبت ابرهای بارانزا از نواحی غربی با مبدأ دریای مدیترانه شرایط لازم را برای استقرار و گسترش بسیاری از گونههای گیاهی فراهم کردهاند. جنگلهای زاگرس به لحاظ وسعت، مسایل زیستمحیطی، توسعه منابع آبی و حفاظت خاک اهمیت ویژهای دارند(Pourbabaei et al., 2012). گیاهشناسان بسیاری فلور غنی و متنوع زاگرس را مطالعه کردهاند؛ اما هنوز پوشش گیاهی بسیاری از مناطق آن کمتر بررسی شده که یکی از این مناطق، زریوار است.
منطقه زریوار بهعلت وجود منابع رطوبتی همچون دریاچه زریوار، بارش سالانه زیاد، بهرهمندی از جریانهای مرطوب مدیترانهای و استقرار در دامنه رشتهکوههای زاگرس پوشش گیاهی غنی و متنوعی دارد. دریاچه زریوار، یکی از منحصربهفردترین دریاچههای آب شیرین جهان، در مرکز منطقه زریوار واقع شده است. این دریاچه کوهستانی که پناهگاه حیات وحش شناخته شده است تنوع زیستی زیادی دارد و زیستگاه ویژهای برای بسیاری از گونههای گیاهی و جانوری محسوب میشود. تنوع گونههای گیاهی در حاشیه دریاچه بهسبب تنوع اکوسیستمی آن زیاد است و فرمهای رویشی مختلفی را میتوان در آن مشاهده کرد (Tabad and Jalilian., 2015).
در پژوهشی که درباره تنوع زیستی حاشیه دریاچه انجام شده است، 257 گونه گیاهی متعلق به 53 تیره و 183 جنس معرفی شدهاند و تیرههای Asteraceae با 35 گونه و Poaceae با 29 گونه بیشترین تعداد گونه را به خود اختصاص دادهاند (Khorasani et al, 2014). همچنین Tabad و Jalilian (2015) در بررسی اتنوبوتانی این منطقه، 56 گونه دارویی را شناسایی و معرفی کردند که تیره Lamiaceae با 12 گونه و تیره Asteraceae با 11 گونه بیشترین غنای گونهای را داشتند. باوجود ویژگیهای ارزشمند و منحصربهفرد این منطقه، پیشینه پژوهشهای علمی درباره آن چندان زیاد نیست و تاکنون تحقیق علمی جامعی در این اکوسیستم انجام نشده است و شناسنامه یا لیست پذیرفتنی از گونههای گیاهی آن موجود نیست. انزوای جغرافیایی و بکربودن موضوعی این پدیده طبیعی، مشکلات دسترسی، نبود امکانات، قرارداشتن آن در منطقه مرزی حساس که در دهههای گذشته همواره تنش داشته است از جمله عواملی هستند که دامنه تحقیقات علمی درباره منطقه زریوار را محدود کردهاند. از این رو در این تحقیق برای تعیین ارزش اکولوژیکی و حفاظتی این ذخیرهگاه غنی ژنتیکی تا حد امکان مجموعه گونههای گیاهی متعلق به این منطقه شناسایی و کورولوژی، ریختشناسی و ... این گونههای ارزشمند برای توصیف و معرفی بیشتر بررسی شدند.
منطقه مطالعهشده.
حوضه آبخیز زریوار با مساحت حدود 12000 کیلومترمربع در 3 کیلومتری شمالغربی شهرستان مریوان واقع شده است (شکل 1). حداقل ارتفاع این حوضه 1261 متر و حداکثر 2247 متر از سطح دریا است و در بین طول جغرافیایی 46 درجه و 6 دقیقه تا 46 درجه و 10 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 35 درجه و 31 دقیقه تا 35 درجه و 35 دقیقه شمالی قرار دارد. این منطقه از دو اکوسیستم آبی شامل دریاچه زریوار و خشکی شامل دامنههای جنگلی و ارتفاعات اطراف دریاچه تشکیل شده است.
شکل 1- موقعیت جغرافیایی منطقه زریوار در ایران و استان کردستان
منطقه مطالعهشده دشتی است در راستای شمالغربی -جنوبشرقی که ارتفاعات (کوهها) سه طرف آن را محصور کردهاند و در میان آن دریاچه آب شیرین زریوار قرار دارد. ضلع جنوبی دریاچه پست بوده و به اراضی دشت مریوان میرسد. عمده مطالعات درباره حوضه آبریز دریاچه زریوار است که بهدلیل ویژگی ساختگاهی، کوهستانها و درههای زیبایی در شرق و غرب دارد. ارتفاعات یادشده بهصورت تپههای نیمهمرتفع با پوشش مرتعی در نزدیکترین فاصله به دریاچه هستند و در پشت آنها، ارتفاعات با پوشش جنگلی قرار گرفتهاند. ارتفاعات شرقی و غربی دریاچه، حوضه آبریز دریاچه را تشکیل میدهند. ارتفاعات شمالی دریاچه کوه «بوده یاس» است و دریاچه از شرق و غرب به ارتفاعات «بیشوان»، «گزسانی» و «میراجی» محدود میشود (شکل 2).
شکل 2- A. نمایی از کوههای مشرف به دریاچه زریوار، B. نمایی از پوشش گیاهی نواحی شمالی دریاچه زریوار
با توجه به منحنی رسمشده از اطلاعات دوره 15 ساله (1992 تا 2006) ایستگاه هواشناسی سینوپتیک مریوان، متوسط سالانه نزولات حوضه آبریز دریاچه زریوار حدود 997 میلیمتر و بیشتر از نوع باران است. متوسط دمای سالانه این منطقه 13 درجه، متوسط کمینه دما 8/5 درجه و متوسط بیشینه آن 6/20 درجه سانتیگراد است. سردترین ماه سال ژانویه (10 دی تا 11 بهمن ماه) با متوسط دمای 3/0 درجه سانتیگراد و گرمترین ماه سال جولای (10 تیر تا 10 مرداد) با متوسط دمای 25 درجه سانتیگراد است. اقلیم منطقه براساس روش آمبرژه، نیمهمرطوب و براساس روش دومارتن، بسیار مرطوب است. باد چیره این منطقه جنوب، جنوبغرب و شمالغرب است. عمق خاک منطقه زیاد، بدون شوری و اغلب از نوع خاکهای هیدرومورف است (Tabad and Jalilian, 2015). شکل 3 منحنی دما - باران (آمبروترمیک) منطقه را نشان میدهد.
شکل 3- منحنی آمبروترمیک منطقه زریوار (Tabad and Jalilian., 2015)
مواد و روشها.
ابتدا برای تعیین حوضه مطالعه از نقشههای توپوگرافی 1:65000 سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح و تصاویر سهبعدی نرمافزار Google Earth استفاده شد و با اطلاعات افراد بومی، مسیرهای عبور و مرور منطقه شناسایی شدند. پس از تعیین حوضه مطالعه و بررسیهای اولیه، طی سالهای 1393 تا 1395به منطقه مراجعه و کل عرصه در فواصل زمانی مشخص (میانگین 15 روز) به روش پیمایش زمینی، یکی از روشهای مرسوم مطالعات تاکسونومیک، بررسی شد. با توجه به وضعیت آب و هوایی منطقه و پوشش گیاهی درختی و درختچهای آن، بیشتر عملیات صحرایی در ماههای اردیبهشت تا تیر انجام شدند.
نمونهها براساس روشهای رایج و کلیدهای شناسایی از جمله فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1965-(1998، فلور ترکیه (Davis, 1965-1985)، فلور عراق (Townsend and Guest, 1966-1985)، فلور ایران (Assadi et al., 1988-2013)، رستنیهای ایران (Mobayen, 1975-1996)، ردهبندی گیاهی (Mozaffarian, 2005)، گونهای ایران (Maassoumi,1986-2005) شناسایی و اسامی مؤلفان تاکسونها با نمایه بینالمللی نامهای گیاهی(IPNI, 2016) یکسانسازی شد. نامگذاری فارسی گیاهان نیز براساس فرهنگ نامهای گیاهان ایران(Mozaffarian, (1998 بهدقت انجام شد. همچنین براساس کتاب(Red date book of Iran Jalili and Jamzad., 1999) گونههای آسیبپذیر و در معرض خطر تعیین شدند. نمونهها در هرباریوم مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه (RANK) نگهداری میشوند. تیرهها و جنسهای فلور منطقه زریوار با سیستم ردهبندی APG IV (APG, 2016) تطبیق داده شدند.
شکل زیستی گیاهان براساس سیستم Raunkiaer (1934) تعیین و سپس طیف زیستی ترسیم شد. پراکنش جغرافیایی گونههای گیاهی شناساییشده منطقه با توجه به اطلاعات فلورهای یادشده استخراج شد. مناطق جغرافیای گیاهی هر گونه براساس دیدگاههای Takhtajan (1986) وZohary (1973) تعیین و با استفاده از منابع معتبر، گیاهان دارویی نیز مشخص شدند Zargari, 1997) ؛(Mir-Heidar, 2002.
نتایج.
با بررسی حدود 1600 نمونه جمعآوریشده، 590 گونه گیاهی متعلق به 355 جنس و 81 تیره شناسایی شدند که از این تعداد، 2 گونه به 2 جنس و 2 تیره از پتریدوفیتها و 588 گونه به اسپرماتوفیتها (گیاهان دانهدار) تعلق دارند. از تعداد کل گیاهان دانهدار منطقه، 116 گونه به 69 جنس و 12 تیره نهاندانه تکلپهای و 472 گونه به 284 جنس و 71 تیره نهاندانه دولپهای متعلق هستند (پیوست 1). بزرگترین تیرههای گیاهی به ترتیب عبارتند از: Asteraceae با 46 جنس و 72 گونه؛ Poaceae با 32 جنس و 47 گونه؛ Fabaceae با 13 جنس و 46 گونه؛ Brassicaceae با 31 جنس و 44 گونه؛ Lamiaceae با 23 جنس و 42 گونه؛ Apiaceae با 25 جنس و 33 گونه؛ Rosaceae با 13 جنس و 23 گونه؛ Boraginaceae با 15 جنس و 21 گونه؛ Caryophyllaceae با 9 جنس و 20 گونه؛ Ranunculaceae با 9 جنس و 18 گونه؛ Cyperaceae با 7 جنس و 18 گونه و Orchidaceae با 7 جنس و 9 گونه (شکل 4).
جنسهای Trifolium با 10 گونه؛ Ranuanculus با 8 گونه؛ Salvia، Carex، Silene، Veronica، Astragalus، Vicia و Lathyrus هرکدام با 7 گونه؛ Centaurea و Scrophulariaهرکدام با 6 گونه؛ Achillea، Allium، Bromus، Campanula، Euphorbia، Onosma، Papaver و Polygonum هرکدام با 5 گونه و Anthemis، Cerastium، Galium، Geranium، Hordeum، Medicago، Phlomis، Tragopogon و Verbascum هرکدام با 4 گونه بهترتیب مهمترین جنسهای گیاهی منطقه از نظر غنای گونهای هستند (شکل 5).
طبقهبندی گیاهان براساس شکل زیستی نشان داد که همیکریپتوفیتها با 253 گونه (42 درصد) بزرگترین گروه گیاهان را تشکیل میدهند و پس از آنها، بهترتیب تروفیتها با 200 گونه (34 درصد)، کریپتوفیتها با 94 گونه (16 درصد)، فانروفیتها با 33 گونه (6 درصد) و کامفیتها با 10 گونه (2 درصد) قرار دارند (شکل 6).
بررسی پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه، تسلط چشمگیر عناصر ایرانی - تورانی با 226 گونه (38 درصد) را نشان میدهد و پس از آن، عناصر ایرانی -تورانی/ اروپا - سیبری با 92 گونه (15 درصد)، چندناحیهای با 66 گونه (11 درصد)، ایرانی -تورانی/ اروپا - سیبری/ مدیترانهای با 60 گونه (10 درصد)، ایرانی - تورانی/ مدیترانهای با 53 گونه (8 درصد)، عناصر جهانوطن با 38 گونه و اروپا - سیبری با 28 گونه بیشترین تعداد گونه را دارند. سایر عناصر فیتوجغرافیایی با درصد اندکی در منطقه زریوار حضور دارند که بهترتیب عبارتند از: عناصر ایرانی -تورانی/ اروپا - سیبری/ صحرا - سندی با 12 گونه؛ اروپا - سیبری/ مدیترانهای با 6 گونه؛ ایرانی - تورانی/ مدیترانهای/ صحرا - سندی با 5 گونه و عناصر مدیترانهای با 4 گونه (شکل7).
در این پژوهش، گزارش و معرفی گونه جدید Trifolium incarnatum L. برای فلور ایران انجام شد (Tabad et al., 2015). همچنین گونهCoronopus squamatus Asch.برای نخستین بار در غرب کشور مشاهده شد که قبلاً Akhani و Joharchi (1995) آن را فقط از شمال و شمالغرب ایران گزارش کرده بودند. گونه Utricularia australis R. Br. (تنها جنس گوشتخوار ایران) نیز برای نخستین بار در غرب کشور مشاهده شد که قبلاً Dinarvand (2012) آن را فقط از شمال ایران گزارش کرده بود (شکل 8).
از حدود 1800 گونه گیاهی بومزاد ایران (Ghahreman and Attar, 1998)، 43 گونه (3/2 درصد) در منطقه زریوار یافت میشوند که 2/7 درصد گونههای گیاهی منطقه را تشکیل میدهند. از 1405 گونه نادر و در معرض خطر نابودی ایران(Jalili and Jamzad, 1999)، 50 گونه (6/3 درصد) آنها در این منطقه مشاهده میشوند و از این رو 3/8 درصد گونههای گیاهی منطقه نادر و در معرض خطر نابودی هستند. تصاویر برخی از این گونهها در شکل 8 دیده میشود. همچنین از مجموع 590 گونه فلور منطقه زریوار، 160 گونه دارویی هستند که این تعداد حدود 28 درصد گیاهان منطقه را شامل میشود. از گونههای دارویی منطقه، 56 گونه کاربرد محلی دارند(Tabad and (Jalilian, 2015.
شکل 4- تعداد گونهها و جنسهای غنیترین تیرهها در پوشش گیاهی منطقه زریوار
شکل 5- تعداد گونههای غنیترین جنسها در پوشش گیاهی منطقه زریوار
|
شکل 6- نمودار شکل زیستی گیاهان منطقه زریوار برحسب درصد |
شکل 7- نمودار پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه زریوار برحسب درصد |
شکل 8- تصاویر برخی گونههای منطقه زریوار:A. Coronopus squamatus Asch، B. Trifolium incarnatum L.، C. Utricularia australis R. Br.، D. Ophrys kurdistanica Renz، E. Helichrysum oligocephalum DC.، F. Orchis mascula (L.) L.
بحث و نتیجهگیری.
با توجه به تعداد گونههای گیاهی (590 گونه) ناحیه مطالعهشده و مقایسه آن با 8000 گونه فلور ایران (Abasi et al., 2015) و 2110 گونه فلور استان کردستان (Maroofi, 2011) و در نظرگرفتن مساحت منطقه زریوار (حدود 0005/0 مساحت استان کردستان) نتایج نشان میدهند که این منطقه یکی از غنیترین ذخیرهگاههای ژنتیکی در سطح کشور است. تنوع زیاد در سطح تاکسونومیک گونه، جنس، تیره و فرمهای رویشی ارزشهای گوناگون این منطقه را بهویژه از جنبه حفاظت ذخیرههای ارزشمند ژنتیکی آشکار میکند. همچنین تنوع گونهای این منطقه در مقایسه با سایر پژوهشها نظیر شناسایی 421 گونه گیاهی در منطقه 34000 هکتاری نوژیان لرستان(Mehrnia and Ramak, 2014)، 451 گونه گیاهی در منطقه 169200 هکتاری خبر و روچون کرمان(Irannejad Parizi et al., 2001)، شناسایی 231 گونه در منطقه 33 هزار هکتاری مانشت و قلارنگ ایلام (Darvishnia et al., (2012 و شناسایی 192 گونه در منطقه 30 هزار هکتاری دینارکوه (Rashidnahal, 2006) نسبتاً زیاد است. یکی از دلایل مهم تنوع و غنای گونهای زیاد منطقه، کوهستانی بودن بخشی از آن و در دسترسنبودن برای چرای دام است و از دیگر دلایل میتوان به وجود منابع رطوبتی همچون دریاچه زریوار، بارش سالانه زیاد، بهرهمندی از جریانهای مرطوب مدیترانهای، وجود رودخانههای فصلی و چشمهسارهای فراوان در منطقه اشاره کرد.
تیرههای Asteraceae، Poaceae، Fabaceae، Brassicaceae، Lamiaceae، Apiaceae، Rosaceae، Boraginaceae، Caryophyllaceae Ranunculaceae، Cyperaceae و Orchidaceae مهمترین تیرههای گیاهی منطقه هستند که در مجموع 7/79 درصد کل گونهها را شامل میشوند. این تیرهها در مطالعات Ahmadi و همکاران (2013) در مناطق جنگلی غرب کردستان، Hassani و همکاران (2014) در منطقه سرشیو مریوان، Sanandaji و Mozaffariam (2010) در منطقه سارال استان کردستان، Jalilian و همکاران (2014) در منطقه کوه بهارآب در رشتهکوه زاگرس، Shirmardi و همکاران (2014) در منطقه قیصری کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری، Dolatkhahi و همکاران (2012) در منطقه حفاظتشده ارژنپریشان در استان فارس و Darvishnia و همکاران (2012) در منطقه مانشت و قلارنگ ایلام نیز مهمترین تیرههای گیاهی از نظر تعداد گونه معرفی شدهاند. شاید بتوان مقاوم بودن گونههای مختلف تیره Asteraceae به شرایط محیطی مختلف و تخریب برخی از نقاط منطقه (بهدلیل چرای دام) را دلیل فراوانی گونههای این تیره دانست. به عقیده Ghahremaninejad و Agheli (2009) هنگامی که درصد تخریب پوشش گیاهی ناحیهای زیاد شود، برخی تیرههای گیاهی نظیر تیره Asteraceae بیشتر در فلور منطقه حضور مییابند. گسترش گونههای مختلف تیره Fabaceae را نیز میتوان بهدلیل خوشخوراکنبودن برخی از گونهها برای دام دانست. همچنین فراوانی تیرههای Poaceae و Cyperaceae میتواند بهعلت وجود منبع رطوبتی (دریاچه آب شیرین زریوار) در منطقه باشد؛ گیاهان تکلپهای وابستگی خود را به محیطهای مرطوب بیش از دولپهایها حفظ کردهاند و بنابراین درصد زیادی را در این مناطق به خود اختصاص میدهند(Asri and Moradi, 2004).
در تحقیق حاضر، نتایج بررسی شکل زیستی گیاهان منطقه نشان داد که همیکریپتوفیتها با 251 گونه چیرهترین و کامفیتها با ٨ گونه نادرترین شکلهای زیستی منطقه هستند. با توجه به اقلیم مرطوب و سرد و کوهستانی بودن منطقه، حضور زیاد همی کریپتوفیتها دور از ذهن نیست. از گیاهانی که در نواحی کوهستانی منطقه و در دامنه ارتفاع 1600 تا 2200 متری مشاهده میشوند میتوان به گونههایThymus transcaucasicus، Eremurus spectabilis،Silene aucheriana، Campanula stevneii،Aethionema fimbriatum، Onosma elwendicum،Helichrysum oligocephalum، Smyrnium cordifolium،Prangos ferulacea و Ferula haussknechtii اشاره کرد. به عقیده Archibold (1995) درصد زیاد گیاهان همیکریپتوفیت، اقلیم سرد و کوهستانی را نشان میدهد؛ در زمستان جوانه رویشی همیکریپتوفیتها در سطح خاک و بین برگها قرار میگیرد و مقاومت زیادی به شرایط دمایی سرد از خود نشان میدهد.
تروفیتها از لحاظ فراوانی در منطقه مطالعهشده در رتبه دوم قرار دارند. حضور فراوان تروفیتها را میتوان در بخش پاییندست منطقه مانند سواحل، دشتها و اطراف روستاهای حاشیه دریاچه مشاهده کرد زیرا عواملی همچون کشاورزی، فشار ناشی از چرای بیرویه دامها، احداث جاده و مکانهای تفرجگاهی سبب شدهاند که بسیاری از گونههای حساس به عوامل نامساعد محیطی نابود شوند و فرصت برای افزایش گیاهان یکساله و مهاجم ایجاد شود. حضور درصد چشمگیری از گیاهان کریپتوفیت بیانکننده زیاد بودن عمق خاک و فرسایش نسبتاً اندک خاک (Ghahremaninejad et al., 2011) منطقه است. زیاد بودن غنای گیاهان چوبی در منطقه باعث شده است که فانروفیتها با 6 درصد سهم چشمگیری از طیف زیستی منطقه را به خود اختصاص دهند و از این نظر در رتبه چهارم قرار گیرند. حضور نسبتاً درخور توجه فانروفیتها، وجود رطوبت کافی و مناسب منطقه برای رویشهای جنگلی را نشان میدهد. کمترین سهم گونههای گیاهی منطقه به شکل زیستی کامفیتها با
2 درصد تعلق دارد. نتایج مطالعه شکل زیستی منطقه زریوار تشابه زیادی با نتایج مطالعات قبلی (Khorasani et al., 2014) و نتایج مطالعه شکل زیستی آرایههای منطقه سرشیو مریوان در نزدیکی منطقه مطالعهشده (Hasani, 2014) دارد با این تفاوت که تروفیتها شکل زیستی چیره در مطالعات یادشده هستند و دلیل آن به چرای بیرویه، تخریب جنگل و جادهسازی نسبت داده شده است. فراوانی ژئوفیتها مانند تیرههای Liliaceae و Amaryllidaceae را میتوان ناشی از سازگاری این گیاهان به چرانشدن توسط دام بهعلت قرارگیری جوانههای انتهایی آنها در زیر خاک دانست (Roques et al., 2001).
براساس اطلاعات جمعآوریشده، بیشترین درصد عناصر رویشی شناساییشده در منطقه زریوار به ناحیه ایرانی - تورانی تعلق دارند و در نتیجه این منطقه به ناحیه ایرانی - تورانی متعلق است. منطقه مطالعهشده در محدودهای قرار دارد که از نظر ژئوبتانیکی با دیدگاههای متفاوت اما وجوه یکسان طبقهبندی شده است. Sabeti (1976) پوشش گیاهی این منطقه را جزء اجتماعات گیاهی با منشأ ایرانی - تورانی معرفی کرده است ولی جنگلهای آن را از نوع نیمهمرطوب و نیمهخشک و قلمرو رویشی آن را از دامنههای جنوبی رشتهکوههای البرز تا ارتفاعات و رشتهکوههای زاگرس میداند. Ghorbanli (2002) نیز منطقه مطالعهشده را جزئی از بخش کردستان - زاگرس از رویشهای ایرانی-تورانی معرفی کرده است و قلمرو رویشی این بخش را شامل کوههای زاگرس در استان فارس، زاگرس و آذربایجان ذکر و اضافه میکند این بخش حاصلخیزترین منطقه ایرانی - تورانی در ایران است.
براساس نتایج، بیش از نیمی از گونههای گیاهی شناساییشده پراکنش دو یا چندناحیهای دارند. این امر از طرفی نشاندهنده همپوشانی چند ناحیه جغرافیای گیاهی در این منطقه و از طرف دیگر ناشی از وجود مکانهای مرطوب و مناسب برای این عناصر و نیز فعالیتهای انسانی است که باعث ورود و استقرار گیاهانی با ویژگیهای مشابه علفهای هرز در برخی مناطق شده است (Naqinezhad et al., 2010). از نظر وجود پراکنش دو یا چندناحیهای، منطقه پژوهششده وضعیت تقریباً مشابهی با منطقه سرشیو مریوان دارد (Hassani et al., 2014).
از بین جنسهای شناساییشده منطقه، جنس
L. Trifolium با 10 گونه (7 گونه یکساله و 3 گونه چندساله) بیشترین درصد حضور را دارد. به عقیده Taylor و همکاران (1980) عموماً گونههای یکساله این جنس خودگشن و خاص آب و هوای مدیترانهای هستند ولی گونههای چندساله آن عمدتاً دگرگشن هستند و خاص آب و هوای معینی نیستند.
طبق نتایج، 36 گونه درختی و درختچهای در منطقه وجود دارند که غنای زیاد منطقه زریوار را از لحاظ تنوع و میزان گونههای چوبی نشان میدهند. به عقیده Zohary (1963)، بلوط ایرانی (Quercus brantii)، عنصر اصلی جنگلهای زاگرس، یکی از عناصر رویشی اصلی ایرانی - تورانی و تیپ چیره جنگلهای بلوط در حوضه زریوار است که دامنهها و ارتفاعات شرقی و غربی مشرف به دریاچه را پوشانده است. بادام رواندزی (Amygdalus carduchorum)، انجیر وحشی (Ficus rupestris)، کیکم شیرازی (Acer monspessulanum L.subsp. cinerascens)، امرود Pyrus syriaca))، زالزالک ایروانی (Crataegus pseudoheterophylla)، محلب (Cerasus mahaleb)، زالزالک زرد (Crataegus aronia)، شیرخشت (Cotoneaster nummularius) و بارانک ایرانی (Sorbus persica) از دیگر عناصر رویشی درختی و درختچهای ایرانی - تورانی هستند که بهطور پراکنده در کنار گونههای بلوط جنگلهای این منطقه قرار دارند. در سالهای اخیر فعالیتهای مخرب انسانی از قبیل بوتهکنی و تبدیل جنگلها به اراضی کشاورزی، سرشاخهزنی درختان برای تأمین بخشی از نیاز علوفهای دامها، قطع بیرویه درختان برای تولید زغال و آتشسوزیهای پیدرپی به نابودی و تبدیل بخشهای وسیعی از جنگلهای این منطقه به درختزارهای پراکنده و آسیبدیده منجر شده است.
گونههای Symphytum kurdicum،Fritillaria straussii، Astragalus piranshahricus،Scrophularia amplexicaulis، Corydalis integra و Veronica macrostachya از گونههای گیاهی هستند که فقط در نواحی جنگلی (سایه درختان) منطقه میرویند. گونههای Vicia assyriaca، Vicia sativa، Onopordum carduchorum و Cnicus benedictus را میتوان بهصورت پراکنده در مناطق بدون پوشش درختی و یا در نواحی جنگلی تخریبشده بهویژه در دامنههای غربی دریاچه مشاهده کرد.
در منطقه، دو گونه نیمهانگلی موخور(Loranthus (europseus و دارواش (Viscum album) به فراوانی روی درختان گلابی (Pyrus syriaca)، بلوط ایرانی (Quercus brantii)، بادام (Amygdalus communis) و زالزالک (Crataegus pseudoheterophylla) یافت میشوند و تعیین میزان تراکم آنها برای جلوگیری از گسترش خسارت این گونهها ضروری و دارای اهمیت ویژهای است.
عناصر گیاهی ویژهای با دامنه انتشار بسیار محدود در شکاف نواحی صخرهای و سنگلاخی استقرار یافتهاند؛ گونههایی مانند Ziziphora capitataو Aethionema arabicum در اراضی سنگلاخی و گونههای Potentilla pannosa،Johrenia aromatica، Umbilicus intermedius،Sedum callichroum، Rosularia sempervivum،Arabis caucasicaو Legousia falcataفقط در درز و شکاف صخرهها میرویند.
جامعه گیاهی نی (Phragmites australis) از چیرهترین اجتماعات گیاهی پایابی است که همچون کمربندی تمامی سواحل دریاچه را در بر میگیرد. علیرغم چیرگی وسعت نیزارها میتوان اغلب شکلهای زیستی هیدروفیتها را در دریاچه زریوار مشاهده کرد. گونههای Batrachium sphaerospermum، Myriophyllum spicatum، Polygonum amphibium و Najas marina از گونههای غوطهور در آب هستند که در حد فاصل نیزارها و پهنه آبی دریاچه و در تماس با مزارع کشاورزی در قسمتهای جنوبی، شرقی و جنوبشرقی مشاهده میشوند. از دیگر گونههای آبزی موجود در دریاچه میتوان به گونههای برگشناور مانند Nymphaea alba و Hydrocharis morsus-ranae اشاره کرد؛ بیشترین محل تجمع آنها حد فاصل نوار عریض نیزارها و قسمتهای جنوبی دریاچه و در تماس با اراضی کشاورزی و سواحل شیبدار شرقی دریاچه است که تأسیسات تفرجگاهی روی آن احداث شدهاند.
در این منطقه، 50 گونه آسیبپذیر و در معرض انقراض وجود دارند که هر روز بهعلت شدت تخریبی که انسان و دام اعمال میکند در معرض خطر انقراض بیشتری قرار میگیرند. Gurgin Karaji و همکاران (2014) تعداد گونههای در معرض خطر منطقه سارال کردستان را 25 گونه و Hassani و همکاران (2014) تعداد گونههای در معرض خطر منطقه سرشیو مریوان را 3 گونه گزارش کردهاند. مقایسه تعداد گونههای آسیبپذیر و در خطر منطقه زریوار با مناطق همجوار نشان میدهد که به دلیل بهرهبرداریهای غیراصولی و نبود حفاظت کافی، میزان تخریب گونههای گیاهی این منطقه بیشتر است. همانطور که در جدول 1 اشاره شد از 50 گونه در خطر انقراض منطقه، 24 گونه در طبقه کمتر در خطر (LR) و 9 گونه Dactylorhiza umbrosa، Ophrys kurdistanica، Orchis mascula، Orchis palustris،Astragalus carduchorum، As. cyclophyllon،As. piranshahricus، Lathyrus hirsutusو Lysimachia vulgaris در طبقه آسیبپذیر (VU) قرار دارند و اطلاعات درباره 17 گونه کافی نیست (DD).
براساس نتایج، بیشترین گونههای آسیبپذیر منطقه به تیره Orchidaceae تعلق دارند. گونههای Dactylorhiza umbrosa وOrchis muscula از گروه ارکیدههای خاکروی نواحی معتدله هستند که در برخی نواحی ایران شامل استانهای کردستان، کرمانشاه، لرستان، آذربایجان غربی، تهران، خراسان و کهگیلویه و بویراحمد بهصورت خودرو میرویند(Shahsavari, (2008. این گیاهان سالانه یک غده تولید میکنند که جایگزین غده قدیمی میشود و غده کهنه یا قدیمی از بین میرود؛ این تکغدهها تنها روش تکثیر این گونهها در زیستگاه طبیعی آنها هستند. همچنین این گونهها در سطح جهان زیستگاههای محدودی دارند و به گونههای نادر تبدیل شدهاند. متأسفانه تکثیر اندک، قیمت زیاد و وجود تقاضای علاقمندان در بازار موجب برداشت گسترده و بیش از حد آنها از طبیعت شده و این مسئله در کنار تخریب بحرانی رویشگاهها براثر فعالیتهای انسان به ناپدید شدن ارکیدهها از برخی نواحی طبیعی منجر شده است. از این نظر ارکیدهها از تیرههای گیاهی بسیار آسیبپذیر و در دنیا از جمله گونههای در معرض خطر انقراض محسوب میشوند Pridgon, 1996)؛ (Moradi et al., 2016.
علیرغم غنای گونهای زیاد و ارزشهای زیستمحیطی منطقه زریوار، مسئولان ذیربط تاکنون هیچ اقدام حفاظتی در این منطقه انجام ندادهاند و بدیهی است که تا اقدامات حفاظتی شایسته و مؤثری برای حفظ این اکوسیستم ارزشمند انجام نشود، اقدام دیگری نتیجهبخش نخواهد بود. در این راستا تحقق هریک از پیشنهادات زیر میتواند تا حد زیادی به ادامه حیات و حفظ گونههای ارزشمند این تالاب کمک کند. کنوانسیون بینالمللی تالابها در سال 1979 در شهرستان رامسر منعقد شد و دریاچه زریوار تا حد زیادی با معیارهای تأییدشده کنوانسیون درباره شرایط بینالمللیبودن تالاب مطابقت دارد. از این رو، شایسته است مسئولین و بهویژه سازمان حفاظت محیطزیست با تمرکز روی ویژگیهای منحصربهفرد دریاچه زریوار، تمام تلاش خود را برای ثبتکردن این تالاب با عنوان تالاب بینالمللی به کار گیرند. همچنین با توجه به ارتباط نزدیک این دریاچه با معیشت روستاهای حاشیه آن، اهمیت اکوتوریسمی و گونههای متنوع گیاهی و جانوری دریاچه و با در نظر گرفتن سه نقش محوری ذخیرهگاههای زیستکره (توسعه، پشتیبانی و حفاظت) مسلماً پیگیری برای انتخاب این دریاچه با عنوان ذخیرهگاه زیستکره از طریق سازمان حفاظت محیطزیست میتواند تا حد زیادی در حفظ و حمایت آن نقش داشته باشد.
سپاسگزاری
نگارندگان از آقایان مهندس آیت بهزادی و مهندس اهون تبد برای همراهی در عملیات میدانی و جناب آقای دکتر مصطفی نعمتی پیکانی و سرکار خانم مهندس سمیرا زنگیشه برای همکاری در شناسایی نمونههای گیاهی صمیمانه تشکر و قدردانی میکنند.
پیوست 1: فهرست کامل گونههای گیاهی جمعآوریشده از منطقه زریوار به همراه شکل زیستی، پراکنش جغرافیایی و وضعیت حفاظت گونهها؛ نشانههای اختصاری: Th (تروفیت)، He (همیکریپتوفیت)، Cr (کریپتوفیت)، Ph (فانروفیت)، Ch (کامفیت)، IT (ایرانی - تورانی)، ES (اروپا - سیبری)، M (مدیترانهای)، Cosm (جهانوطن)، PI (چندناحیهای)، SS (صحرا-سندی)، LR (کمتر در خطر)، VU: (آسیبپذیر)، DD (بدون اطلاعات)، ** (گونههای گیاهی بومزاد) و * (گونههای دارویی)
|
تاکسون |
اسم فارسی |
شکل زیستی |
پراکنش جغرافیایی |
وضعیت حفاظت |
|
|
Acanthaceae |
|
|
|
|
|
|
Acanthus dioscoridis L. |
پای خرس |
He |
IT |
|
|
|
Aceraceae |
|
|
|
|
|
|
Acer monspessulanum L. subsp. cinerascens (Boiss.) yaltrik |
کیکم شیرازی |
Ph |
IT |
DD |
|
|
Alismataceae |
|
|
|
|
|
|
Alisma lanceolatum With. |
قاشقواش سرنیزهای |
He |
Cosm |
|
|
|
Amaranthaceae |
|
|
|
|
|
|
Amaranthus albus L. |
تاجخروس سفید |
Th |
IT, ES |
|
|
|
*Amaranthus blitoides S. Watson |
تاجخروس گسترده |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Amaranthus retroflexus L. |
تاجخروس |
Th |
IT |
|
|
|
*Chenopodium album L. |
سلمه تره |
Th |
Cosm |
|
|
|
*Chenopodium botrys L. |
سلمک اورشلیمی |
Th |
Cosm |
|
|
|
Amaryllidaceae |
|
|
|
|
|
|
Allium convallarioides Grossh. |
پیاز موگهای |
Cr |
IT, M |
|
|
|
Allium dictyoprasum Ledeb. |
--- |
Cr |
|
|
|
|
Allium eriophyllum Boiss. |
پیاز برگکرکی |
Cr |
IT, M |
|
|
|
Allium rubellum M.Bieb. |
پیاز صورتی |
Cr |
IT, ES, M |
|
|
|
Allium ubipetrense R.M.Fritsch |
--- |
Cr |
IT |
|
|
|
*Narcissus tazetta L. subsp. tazetta |
نرگس |
Cr |
PI |
|
|
|
Sternbergia clusiana Ker Gawl. ex Schult.(Ker. - Gawl.)Spreng. |
جامزرین کورش |
Cr |
IT, M, SS |
|
|
|
**Ungernia flava Boiss. & Hausskn. ex Boiss. |
گرمینه زرد |
Cr |
IT |
|
|
|
Anacardiaceace |
|
|
|
|
|
|
*Pistacia atlantica Desf. subsp. Kurdica (Zohary) Rech. f. |
بنه کردستانی |
Ph |
IT |
|
|
|
Rhus coriaria L. |
سماق |
Ph |
IT, ES, M |
|
|
|
Apiaceae (Umbelliferae) |
|
|
|
|
|
|
*Anthriscus nemorosa Spreng. |
جعفری وحشی |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Bunium cylindricum Grossh. |
زیره استوانهای |
Cr |
IT |
|
|
|
Bunium elegans Freyn |
زیره زیبا |
Cr |
IT |
|
|
|
Bunium paucifolium DC. |
زیره هرز زراعی |
Cr |
IT |
|
|
|
Chaerophyllum macropodum Boiss. |
جعفری فرنگی کوهستانی |
He |
IT |
|
|
|
*Daucus carota L.subsp. maximus (Desf.) Ball |
هویج خودروی کبیر |
Cr |
IT, ES |
|
|
|
Eryngium billardieri F. Delaroche |
زول آبی |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Eryngium pyramidale Boiss. & Hausskn. ex Boiss. |
زول مخروطی |
He |
IT |
DD |
|
|
*Falcaria vulgaris Bernh. |
غازیاغی |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Ferula haussknechtii H.Wolff ex Rech.f. |
کمای ساورزی |
He |
IT |
|
|
|
**Ferula macrocolea Boiss. |
کمای مرتفع |
He |
IT |
LR |
|
|
Grammosciadium platycarpum Boiss. & Hausskn. ex Boiss. |
شوید کوهی |
He |
IT |
|
|
|
*Heracleum persicum Desf. ex Fisch. C.A.Mey. & Avé-Lall. |
گلپر |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Johrenia aromatica Rech. f. |
--- |
He |
IT, M |
|
|
|
Lisaea heterocarpa Boiss. |
--- |
Th |
IT |
|
|
|
Lisaea strigosa (Banks & Soland.) Eig. |
--- |
Th |
IT, M |
|
|
|
شقاقل صحرایی |
He |
IT |
|
||
|
*Oenanthe fistulosa L. |
آبچکان لولهای |
Cr |
IT, ES, M |
|
|
|
Opopanax hispidus Griseb. |
--- |
Cr |
IT, ES, M |
|
|
|
**Opsicarpium insignis Mozaff. |
--- |
He |
IT |
|
|
|
Physocaulis nodosus W.D.J.Koch |
ساقگرهای |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Pimpinella affinis Ledeb. |
ترتیزک باغی |
He |
IT |
|
|
|
Pimpinella anthriscoides Boiss. |
جعفری کوهی جویباری |
He |
IT |
|
|
|
Pimpinella kotschyana Boiss. |
جعفری کوهی کردستانی |
He |
IT, ES |
|
|
|
Prangos ferulacea Lindl. |
جاشیر |
He |
IT, M |
|
|
|
Scandix stellata Banks & Sol. |
شانه ونوس ستارهای |
Th |
IT, M |
|
|
|
Smyrniopsis aucheri Boiss. |
پیکل |
He |
IT |
|
|
|
Smyrnium cordifolium Boiss |
آوندول |
He |
IT |
|
|
|
Torilis arvensis (Huds.) Link |
ماستونک |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Torilis leptophylla Rchb.f. |
ماستونک نازکبرگ |
Th |
IT, ES |
|
|
|
**Trigonosciadium brachytaenium (Boiss.) Alava |
گلپرک |
He |
IT |
LR |
|
|
Turgenia latifolia Hoffm. |
گیسچسبک |
Th |
IT, M |
|
|
|
Araceae |
|
|
|
|
|
|
Arum conophalloides Kotschy ex Schott |
شیپوری سبز |
Cr |
IT |
|
|
|
Lemna gibba L. |
عدسک قوزدار |
He |
Cosm |
|
|
|
Aristolochiaceae |
|
|
|
|
|
|
*Aristolochia bottae Jaub. &Spach |
زراوند |
He |
IT |
|
|
|
Asparagaceae |
|
|
|
|
|
|
Bellevalia glauca Kunth. |
تمشکین برگآبی |
Cr |
IT |
|
|
|
Bellevalia longistyla (Miscz.) Grossh. |
تمشکین ارسی |
Cr |
IT |
|
|
|
Bellevalia olivieri (Baker) Wendelbo |
تمشکین دجلهای |
Cr |
IT |
|
|
|
Muscari caucasicum Baker |
کلاغک قفقازی |
Cr |
IT |
|
|
|
Muscari longipes Boiss. |
کلاغک پابلند |
Cr |
IT |
|
|
|
Muscari neglectum Guss. ex Ten. |
کلاغک |
Cr |
IT |
|
|
|
Puschkinia scilloides Adams |
نجم آبیسان |
Cr |
IT |
|
|
|
Scilla persica Hausskn. |
نجم آبی |
Cr |
IT |
|
|
|
Asphodelaceae |
|
|
|
|
|
|
**Eremurus spectabilis Ledeb. |
سریش تماشایی بختیاری |
Cr |
IT |
|
|
|
Asteraceae (Compositae) |
|
|
|
|
|
|
Achillea biebersteinii Afanasiev |
بومادران زرد |
He |
IT, ES |
|
|
|
Achillea filipendulina Lam. |
بومادران زاگرسی |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
*Achillea millefolium L. |
بومادران هزاربرگ |
He |
IT |
|
|
|
Achillea setacea Waldst. & Kit. |
بومادران مویین |
He |
Pl |
|
|
|
**Achillea talagonica Boiss. var. oxylepis (Boiss. & Hausskn.) Hub.- Mor. |
بومادران طالقانی |
He |
IT |
LR |
|
|
**Anthemis altissima L. |
بابونه رفیع |
Th |
IT, ES, SS |
DD |
|
|
Anthemis haussknechtii Boiss. & Reut. |
بابونه زاگرسی |
Th |
IT |
|
|
|
Anthemis hyalina DC. |
بابونه شفاف |
Th |
IT |
|
|
|
*Anthemis tinctoria L. |
بابونه زرد |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
*Arctium lappa Kalm |
باباآدم |
He |
Pl |
|
|
|
*Bellis perennis L. |
مینای چمنی |
He |
IT, ES |
|
|
|
*Bidens tripartita L. |
دو دندان |
Th |
Cosm |
|
|
|
Carduus arabicus Jacq. |
تاتاری عربی |
Th |
ES, M |
|
|
|
Carthamus dentatus Vahl |
گلرنگ دندانهدار |
Th |
IT |
|
|
|
*Carthamus oxyacantha M.Bieb. |
گلرنگ زرد |
Th |
IT, ES, SS |
|
|
|
*Carthamus lanatus L. |
گلرنگ مقدس |
Th |
IT |
|
|
|
Centaurea aggregata Fisch & C. A. Mey. |
گلگندم انبوه |
He |
IT |
|
|
|
*Centaurea behen L. |
گلگندم طلایی |
He |
IT |
|
|
|
**Centaurea amadanensis Sch.Bip. |
گلگندم همدانی |
He |
IT |
DD |
|
|
Centaurea iberica Trevir. ex Spreng. |
گلگندم چمنزار |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Centaurea nemecii Nábělek |
گلگندم سنندجی |
He |
IT |
|
|
|
*Centaurea solstitialis L. |
گلگندم زرد |
He |
ES, M |
|
|
|
**Cephalorrhynchus microcephalus DC. Schichian |
کاهو منقاری کپه کوچک |
Cr |
IT |
|
|
|
Cephalorrhynchus rechingerianus Tuisl |
کاهو منقاری کپه کوچک |
Cr |
IT |
|
|
|
Chardinia orientalis (L.) Kuntze |
--- |
Th |
IT |
|
|
|
Chondrilla juncea L. |
قندرون |
He |
IT |
|
|
|
*Cichorium intybus L. |
کاسنی |
He |
ES, M |
|
|
|
Cirsium hygrophilum Boiss. |
کنگر توچالی |
He |
IT |
|
|
|
*Cnicus benedictus L. |
خار مقدس |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
**Cousinia concinna Boiss. & Hausskn. |
هزارخار باشکوه |
He |
IT |
DD |
|
|
Crepis alpina L. |
ریش قوش کوهسری |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Crepis kotschyana Boiss. |
ریش قوش یکساله |
Th |
IT |
|
|
|
Crepis sancta (L.) Babc. |
ریش قوش |
Th |
IT, M |
|
|
|
Crupina crupinastrum (Moris) Vis. |
سیاه فندق |
He |
IT, M |
|
|
|
Cyanus depressus (M.Bieb.) Soják |
--- |
Th |
Pl |
|
|
|
Cymbolaena griffithii (A.Gray) Wagenitz |
--- |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Echinops orientalis Trautv |
شکر تیغال شرقی |
He |
IT |
|
|
|
*Eclipta prostrata L. |
مستور خوابیده |
Th |
Cosm |
|
|
|
Erigeron acris L. |
پیربهار تلخ |
He |
Pl |
LR |
|
|
Filago arvensis L. |
---- |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Garhadiolus angulosus Jaub. & Spach |
---- |
Th |
IT, ES |
|
|
|
*Gundelia tournefortii L. |
کنگر خوراکی |
He |
IT |
|
|
|
**Helichrysum athanaton Georgiadou & Rech. f. |
گل بیمرگ ساورزی |
He |
IT |
DD |
|
|
**Helichrysum oligocephalum DC. |
گل بیمرگ کمکپه |
He |
IT, ES |
LR |
|
|
Inula britannica L. |
مصفای بریتانیایی |
He |
IT, ES |
|
|
|
*Inula helenium L. |
مصفا |
He |
ES |
|
|
|
*Lapsana communis L. |
گل خورشیدی |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Lactuca scarioloides Boiss. |
کاهوی دنایی |
Th |
IT |
|
|
|
Notobasis syriaca Cass. |
بادآورد |
Th |
Pl |
|
|
|
Onopordum carduchorum Bornm. & Beauverd |
خارپنبه شاهویی |
He |
IT |
|
|
|
* Onopordum leptolepis DC. |
خارپنبه برگنازک |
He |
IT |
|
|
|
Picnomon acarna Cass |
زردخار |
Th |
IT, M |
|
|
|
Picris strigosa ort. ex Rchb. |
تلخک |
He |
IT |
|
|
|
Scariola orientalis (Boiss.) Sojak |
گاو چاقکن |
Ch |
IT |
|
|
|
Scorzonera lanata Schrank |
شنگ اسبی پشمالو |
Cr |
IT |
|
|
|
Scorzonera phaeopappa Boiss. |
شنگ اسبی کاکل قهوهای |
Cr |
IT |
|
|
|
Senecio vernalis Waldst. & Kit. |
قاصد بهار |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
*Senecio vulgaris L. |
پیرگیاه |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
*Silybum marianum (L.) Gaertn. |
خار مریم |
He |
Pl |
|
|
|
*Sonchus asper (L.) Hill |
شیر تیغک |
He |
IT, M |
|
|
|
Tanacetum kotschyi (Boiss.) Grierson |
مینای کوهسری |
He |
IT |
|
|
|
Tanacetum polycephalum Sch.Bip. subsp. heterophyllum (Boiss.) Podlech |
مینای پرکپه ناجوربرگ |
He |
IT |
|
|
|
Taraxacum montanum DC. |
گل قاصد کوهی |
He |
IT |
|
|
|
Tragopogon buphthalmoides Boiss. |
شنگ ایرانی |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
*Tragopogon graminifolius DC. |
شنگ |
He |
IT |
|
|
|
Tragopogon pterocarpus DC. |
شنگ میوه بالدار |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Tragopogon vaginatus Ownbey & Rech.f. |
شنگ غلافدار |
He |
IT, ES |
|
|
|
*Tripleurospermum disciforme Sch.Bip. |
بابونه کاذب |
Th |
IT |
|
|
|
Tripleurospermum microcephalum (Boiss.) Bornm. |
بابونه کاذب کپهریز |
Th |
IT |
|
|
|
Urospermum picroides (L.) Scop. ex F.W.Schmidt |
شیر تلخک |
Th |
Pl |
|
|
|
*Xanthium strumarium L. |
زردینه |
Th |
IT |
|
|
|
**Zoegea leptaurea L. subsp. mianensis (Boiss.) Rech. f. |
خورشید صبح |
Th |
IT |
LR |
|
|
Berberidaceae |
|
|
|
|
|
|
*Berberis integerrima Bunge |
زرشک زرافشانی |
Ph |
IT |
|
|
|
Bongardia chrysogonum Boiss. |
علفکبکی |
Cr |
IT |
|
|
|
Biebersteiniaceae |
|
|
|
|
|
|
Biebersteinia multifida DC. |
آدمک |
Cr |
IT |
|
|
|
Boraginaceae |
|
|
|
|
|
|
*Anchusa italica Retz. |
گلگاوزبان بدل |
He |
IT, ES |
|
|
|
Asperugo procumbens L. |
علف چسبک |
Th |
Pl |
|
|
|
Buglossoides arvensis (L.) I.M.Johnst. |
--- |
Th |
Pl |
|
|
|
Buglossoides incrassata (Guss.) I.M.Johnst. |
--- |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Cerinthe minor L. |
عسلی |
He |
ES |
|
|
|
*Echium italicum L. |
گلگاوزبان ایتالیایی |
He |
IT, M |
|
|
|
*Heliotropium europaeum L. |
آفتابپرست اروپایی |
He |
IT, M |
|
|
|
Heliotropium noeanum Boiss. |
--- |
Th |
IT |
|
|
|
Huynhia pulchra (Willd. ex Roemer & Schultes) Greuter & Burdet |
--- |
He |
IT |
|
|
|
Lappula sessiliflora (Boiss.) Gurke |
خار لنگری اصفهانی |
Th |
IT |
|
|
|
*Lithospermum officinale L. |
سنگدانه |
He |
IT, ES |
|
|
|
Myosotis lithospermifolia Hornem. |
فراموشم مکن کوهستانی |
He |
ES |
|
|
|
Nonea pulla DC. |
چشمگربهای سیاه |
He |
IT, ES |
|
|
|
Onosma dichroantha Boiss. |
زنگولهای رنگین |
He |
IT |
|
|
|
Onosma elwendica Wettst. ex Stapf |
زنگولهای الوندی |
He |
IT |
|
|
|
** Onosma kilouyensis Boiss. & Hausskn. ex Boiss |
زنگولهای کهگیلویهای |
He |
IT |
LR |
|
|
Onosma microcarpa DC. |
زنگولهای زرد |
He |
IT |
|
|
|
Onosma sericea Willd. |
زنگولهی کرکابریشمی |
He |
IT |
|
|
|
Rindera lanata Bunge |
--- |
He |
IT |
|
|
|
Solenanthus circinatus Ledeb. |
گل عقربی |
He
|
IT |
|
|
|
Symphytum kurdicum Boiss. & Hausskn. ex Boiss. |
هماور کردی |
He |
IT |
|
|
|
Brassicaceae |
|
|
|
|
|
|
Aethionema arabicum (L.) Andrz. ex DC. |
آتشین عربی |
He |
IT |
|
|
|
Aethionema fimbriatum Boiss. |
آتشین شرابهای |
He |
IT |
|
|
|
Aethionema grandiflorum Boiss. & Hohen. |
آتشین |
He |
IT |
|
|
|
*Alliaria petiolata (M. B.) Cavara & Grande |
علف سیر |
He |
ES |
|
|
|
**Alyssum bracteatum Boiss. |
قدومه برگهدار |
He |
IT |
LR |
|
|
Alyssum stapfii Vierh. |
قدومه شیرازی |
Th |
IT |
|
|
|
Alyssum strigosum [Soland.] |
قدومه گلریز |
Th |
IT |
|
|
|
Arabis caucasica Wild. |
رشاد قفقازی |
He |
IT, M |
|
|
|
Aubrieta parviflora Boiss. |
سنگ فرش |
He |
IT |
|
|
|
Barbarea minor K. Koch |
ترتیزک جویباری کوچک |
He |
IT, ES |
|
|
|
Barbarea plantaginea DC. |
ترتیزک جویباری |
He |
IT |
|
|
|
**Brossardia papyracea Boiss. |
--- |
He |
IT |
LR |
|
|
Buchingera axillaris Boiss. & Hohen. |
--- |
Th |
IT |
LR |
|
|
*Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. |
کیسه کشیش |
Th |
Cosm |
|
|
|
Cardamine uliginosa M.Bieb. |
ترتیزک باتلاقی |
He |
IT, M |
|
|
|
*Cardaria chalepensis Hand.-Mazz. |
ازمک |
He |
Pl |
|
|
|
Clypeola jonthlaspi L. |
خردل سپری |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Clypeola lappacea Boiss. |
خردل سپری قلابی |
Th |
IT |
|
|
|
*Descurainia sophia (L.) Webb ex Prantl |
خاکشیر ایرانی |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
**Erysimum kurdicum Boiss. & Hausskn. ex Boiss. |
خاکشیر تلخ کردی |
He |
IT |
|
|
|
*Erysimum repandum L. |
خاکشیر تلخ مواج |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Euclidium syriacum (L.) W.T.Aiton |
سرگنجشکی |
Th |
IT |
|
|
|
Fibigia clypeata (L.) Medik. |
--- |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Fibigia macrocarpa Boiss. |
--- |
He |
IT |
|
|
|
Fibigia multicaulis (Boiss. & Hohen.) Boiss. |
--- |
He |
IT |
|
|
|
**Graellsia saxifragifolia Boiss |
صخرهوری |
He |
IT |
|
|
|
**Hesperis kurdica F.Dvořák & Hadač |
شببوی ایرانی کردی |
He |
IT |
|
|
|
Hesperis odorata F.Dvořák |
شببوی ایرانی معطر |
He |
IT |
|
|
|
Isatis stenophylla Bornm. & Gauba |
وسمه برگباریک |
Th |
IT |
|
|
|
*Lepidium latifolium L. |
ترتیزک برگپهن |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Malcolmia africana (L.) W.T.Aiton |
شببوی صحرایی |
Th |
Pl |
|
|
|
*Nasturtium officinale W.T.Aiton |
علف چشمه |
He |
Pl |
|
|
|
Neslia apiculata Fisch., C.A.Mey. & Avé-Lall. |
آجیل مزرعه |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Parlatoria cakiloides Boiss. |
--- |
Th |
IT, ES |
|
|
|
**Parlatoria rostrata Boiss. & Hohen. |
--- |
Th |
IT |
LR |
|
|
Rorippa amphibia Besser. |
ترتیزک زرد |
He |
ES |
|
|
|
**Sameraria stylophora Boiss. |
ساماری چهاربال |
Th |
IT |
LR |
|
|
*Sinapis arvensis L. |
خردل بری |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
*Sisymbrium irio L. |
خاکشیر لندنی |
Th |
Pl |
|
|
|
*Sisymbrium officinale (L.) Scop. |
خاکشیر طبی |
Th |
ES |
|
|
|
Thlaspi kotschyanum Boiss. & Hohen. |
کیسهچوپان البرزی |
Th |
IT |
|
|
|
Thlaspi perfoliatum L. |
کیسهچوپان ساقه محصور |
Th |
Pl |
|
|
|
Butomaceae |
|
|
|
|
|
|
Butomus umbellatus L. |
هزار نی |
Cr |
Pl |
|
|
|
Campanulaceae |
|
|
|
|
|
|
Campanula beauverdiana Fomin |
گل استکانی تکگل |
He |
IT, ES |
|
|
|
گل چاک کاسنیشکل |
He |
M |
|
||
|
گل استکانی بلوطستانی |
Th |
IT |
|
||
|
Campanula flaccidula Vatke |
گل استکانی افتان |
Th |
IT |
|
|
|
Campanula involucrata Aucher ex A.DC. |
گل استکانی برگهدار |
He |
IT |
|
|
|
Campanula sclerotricha Boiss. |
گل استکانی کرک زبر |
He |
IT, M |
|
|
|
Legousia falcata Fritsch |
آینهونوس هلالی |
Th |
Pl |
|
|
|
Mindium laevigatum (Vent.) Rech.f. & Schiman-Czeika |
گل شکافته |
He |
IT, ES |
|
|
|
Caprifoliaceae |
|
|
|
|
|
|
Cephalaria syriaca Schard. |
سر شکافته |
Th |
M |
|
|
|
Lonicera nummulariifolia Jaub. & Spach |
پلاخور برگهدار |
Ph |
IT, M |
|
|
|
Pterocephalus plumosus Coult |
سربال یکساله |
He |
IT, M |
|
|
|
Scabiosa palaestina L. |
طوسک زاگرسی |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Scabiosa leucactis Patzak |
طوسک کنگلومرایی |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Valeriana alliariifolia Adams |
والرین جنگلی |
He |
IT |
DD |
|
|
Valerianella dactylophylla Boiss. & Hohen. |
شیرینک پنجهای |
Th |
IT, M |
|
|
|
Valerianella tuberculata Boiss. |
شیرینک زگیلدار |
Th |
IT |
|
|
|
Valerianella vesicaria Moench |
شیرینک متورم |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Caryophyllaceae |
|
|
|
|
|
|
Cerastium dichotomum L. |
دانه مرغ دوشاخهای |
Th |
IT, M |
|
|
|
Cerastium glomeratum Thuill. |
دانه مرغ گوشموش |
Th |
IT, M |
|
|
|
Cerastium inflatum Link |
دانه مرغ متورم |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Cerastium perfoliatum L. |
دانهمرغ ساقهمحصور |
Th |
Cosm |
|
|
|
Dianthus strictus Sm. |
میخک افراشته منقوط |
He |
IT |
|
|
|
Holosteum umbellatum L. |
--- |
Th |
Pl |
|
|
|
Mesostemma kotschyanum (Fenzl in Boiss.) Vved. |
گندمکی کوهی |
He |
IT, ES |
|
|
|
Minuartia hamata Mattf. |
مرواریدی اسپانیایی |
He |
IT, ES |
|
|
|
Silene ampullata Boiss. |
سیلن حبابی |
He |
IT |
|
|
|
Silene aucheriana Boiss. |
سیلن ایرانی |
Ch |
IT |
|
|
|
Silene chlorifolia Sm. |
سیلن سبزینهای |
He |
IT |
|
|
|
Silene commelinifolia Boiss. var. ovatifolia Melzh. |
سیلن دربندی |
He |
IT |
|
|
|
Silene coniflora Nees ex Otth. |
سیلن گل مخروطی |
Th |
IT, M |
|
|
|
Silene latifolia Poir. subsp. alba (Mill.) Greuter & Burdet |
سیلن سفید |
He |
IT |
|
|
|
Silene longipetala Vent. |
سیلن زاگرسی |
He |
IT, M |
|
|
|
*Stellaria media (L.) Vill. |
دانهناری |
Th |
COSm |
|
|
|
**،*Vaccaria grandiflora Jaub. & Spach |
صابونک |
Th |
Pl |
|
|
|
Vaccaria liniflora Bornm. |
صابونک گل باریک |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
*Vaccaria pyramidata Medik. |
صابونک |
Th |
IT |
|
|
|
Velezia rigida L. |
--- |
Th |
IT, ES, SS |
|
|
|
Ceratophyllaceae |
|
|
|
|
|
|
Ceratophyllum demersum L. |
علفشاخی غوطهور |
Cr |
Cosm |
|
|
|
Cistaceae |
|
|
|
|
|
|
Helianthemum ledifolium (L.) Mill. |
گل آفتابی اروپایی |
Th |
IT, M |
|
|
|
Colchicaceae |
|
|
|
|
|
|
Colchicum kotschyi Boiss. |
گل حسرت سفید |
Cr |
IT |
|
|
|
Colchicum szovitsii Fisch. & C. A. Mey. |
گل حسرت برفی |
Cr |
IT |
|
|
|
Convolvulaceae |
|
|
|
|
|
|
*Calystegia sepium (L.) R. Br. |
پیچک جنگلی پرچینی |
He |
Cosm |
|
|
|
*Convolvulus arvensis L. |
پیچک صحرایی |
He |
Pl |
|
|
|
Convolvulus betonicifolius Mil. |
پیچک برگپیکانی |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
*Cuscuta monogyna Vahl |
سس تکدانه |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Cornaceae |
|
|
|
|
|
|
Cornus australis C. A. Mey. |
سیاهال |
Ph |
IT, ES |
|
|
|
Crassulaceae |
|
|
|
|
|
|
Rosularia sempervivum A.Berger |
ناز طوقهای دایمی |
He |
IT, ES, SS |
|
|
|
**Sedum callichroum Boiss. |
ناز زیبا |
Th |
IT |
DD |
|
|
Umbilicus intermedius Boiss. |
ناف ونوس |
Cr |
IT, M, SS |
|
|
|
Cucurbitaceae |
|
|
|
|
|
|
*Bryonia aspera Steven |
فاشرای زبر |
Cr |
IT |
|
|
|
*Bryonia multiflora Boiss. & Heldr. |
فاشرا |
Cr |
IT |
|
|
|
Cyperaceae |
|
|
|
|
|
|
Bolboschoenus glaucus (Lam.) S.G.Sm |
--- |
He |
IT, ES |
|
|
|
Bolboschoenus maritimus L. Palla |
تزک |
Cr |
Cosm |
|
|
|
Carex acutiformis Ehrh. |
جگن |
He |
ES |
|
|
|
Carex diluta M.Bieb. |
˝ |
Cr |
IT |
|
|
|
Carex divisa Huds. |
˝ |
He |
Cosm |
|
|
|
Carex divulsa Stokes |
˝ |
He |
Pl |
|
|
|
Carex hordeistichos Vill. |
˝ |
He |
IT, ES |
|
|
|
Carex kurdica Kuk |
˝ |
He |
IT |
|
|
|
Carex pseudocyperus L. |
˝ |
He |
ES |
|
|
|
Cladium mariscus (L.) Pohl |
نیاره |
He |
Pl |
|
|
|
Cyperus fuscus L. |
--- |
Th |
Cosm |
|
|
|
Cyperus pygmaeus Rottb. |
--- |
Cr |
IT |
|
|
|
*Cyperus longus L. |
--- |
He |
Pl |
|
|
|
--- |
He |
ES |
|
||
|
--- |
He |
IT |
|
||
|
Eleocharis palustris (L.) Roem & Schult subsp. palustris |
--- |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Schoenoplectus mucronatus (L.) Palla |
پیزر نوکدار |
He |
Cosm |
|
|
|
Scirpoides holoschoenus (L.) Soják subsp. australis (Murr.) Soják |
پیزر |
He |
IT |
|
|
|
Datiscaceae |
|
|
|
|
|
|
*Datisca cannabina L. |
شبه شاهدانه |
He |
IT, ES |
|
|
|
Dioscoreaceae |
|
|
|
|
|
|
*Tamus communis L. |
تمیس |
Cr |
IT, ES |
|
|
|
Elaeagnaceae |
|
|
|
|
|
|
*Elaeagnus angustifolia L. |
سنجد |
Ph |
IT, ES |
|
|
|
Equisetaceae |
|
|
|
|
|
|
Equisetum ramosissimum Desf. |
دم اسب صحرایی |
Cr |
Pl |
|
|
|
Euphorbiaceae |
|
|
|
|
|
|
Chrozophora tinctoria (L.) A.Juss. |
رنگینک |
Th |
Pl |
|
|
|
Euphorbia aleppica L. |
فرفیون سوری |
Th |
IT, M |
|
|
|
**Euphorbia cheiradenia Boiss. & Hohen. |
فرفیون خوشهای |
He |
IT |
|
|
|
Euphorbia condylocarpa M. Bieb. |
فرفیون ساقهآغوش |
He |
IT, ES |
|
|
|
Euphorbia denticulata Lam. |
فرفیون دندانهدار |
He |
IT |
|
|
|
Euphorbia macrocarpa Boiss. & Buhse. |
فرفیون رامسری |
He |
IT |
|
|
|
Fabaceae |
|
|
|
|
|
|
*Alhagi persarum Boiss. & Buhse |
ترنجبین |
He |
IT |
|
|
|
**Astragalus carduchorum Boiss. & Hausskn. ex Boiss |
گون |
Ch |
IT |
VU |
|
|
**Astragalus caryolobus Bunge |
˝ |
He |
IT |
|
|
|
**Astragalus cyclophyllon Beck |
˝ |
He |
IT |
VU |
|
|
**Astragalus hymenocalyx Boiss. |
˝ |
He |
IT |
LR |
|
|
Astragalus michauxianus Boiss. |
˝ |
He |
IT |
|
|
|
**Astragalus piranshahricus Maassoumi & Podlech |
˝ |
He |
IT |
VU |
|
|
**Astragalus tortuosus DC. |
˝ |
He |
IT |
|
|
|
Coronilla scorpioides W. D. J. Koch |
یونجه باغی عقربی |
Th |
IT, ES, SS |
|
|
|
Coronilla varia L. |
یونجه باغی |
He |
IT, ES |
|
|
|
*Lathyrus aphaca L. |
خلر بیبرگ |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Lathyrus cicera L. |
خلر نخودی |
Th |
Pl |
|
|
|
Lathyrus hirsutus L. |
خلر کرکی |
Th |
ES |
VU |
|
|
Lathyrus inconspicuus L. |
خلر راست |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Lathyrus nissolia L. |
خلر چمنی |
Th |
IT, ES, M |
DD |
|
|
*Lathyrus sativus L. |
خلر |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Lathyrus vinealis Boiss. & Noe |
خلر تاکستانی |
Th |
IT |
LR |
|
|
*Lens culinaris Medik. |
عدس |
Th |
IT |
|
|
|
*Lotus corniculatus L. |
یونجه پاکلاغی |
He |
Pl |
|
|
|
Lotus gebelia Vent. |
یونجه زرد |
He |
IT |
|
|
|
Medicago lupulina L. |
یونجه سیاه |
He |
IT, ES |
|
|
|
Medicago polymorpha L. |
یونجه خاردار |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Medicago rigidula (L.) All. |
یونجه سخت |
Th |
IT, ES |
LR |
|
|
*Medicago sativa L. |
یونجه |
He |
Pl |
|
|
|
*Melilotus officinalis Pall. |
اکلیلالملک |
He |
Pl |
|
|
|
Onobrychis megataphros Boiss. |
اسپرس سوری |
He |
IT, M |
DD |
|
|
*Ononis leiosperma Boiss. |
خار خر |
He |
IT |
|
|
|
*Pisum sativum L. |
نخود فرنگی |
Th |
IT |
|
|
|
Trifolium arvense L. |
شبدر خودروی |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Trifolium campestre Schreb. |
شبدر زرد |
Th |
M |
|
|
|
Trifolium dasyurum C. Presl |
شبدر طناز |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Trifolium hybridum L. |
شبدر دورگ |
He |
M |
|
|
|
Trifolium incarnatum L. |
--- |
Th |
ES |
UV |
|
|
Trifolium pilulare Boiss. |
شبدر توپی |
Th |
IT |
LR |
|
|
*Trifolium pratense L. |
شبدر قرمز |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Trifolium purpureum Loisel. |
شبدر ارغوانی |
Th |
Pl |
|
|
|
Trifolium repens L. |
شبدر سفید |
He |
Pl |
|
|
|
Trifolium resupinatum L. |
شبدر |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Trigonella crassipes Boiss. |
شنبلیله ساقه ضخیم |
Th |
IT |
DD |
|
|
Trigonella monantha C. A. Mey.. |
شنبلیله تکگل |
Th |
IT |
|
|
|
Vicia assyriaca Boiss. |
ماشک مریوانی |
Th |
IT |
LR |
|
|
Vicia cracca L. |
ماشک کلاغی |
He |
IT, ES |
|
|
|
Vicia michauxii Spreng. |
ماشک سوری |
Th |
IT |
|
|
|
Vicia mollis Boiss. & Hausskn. ex Boiss. |
ماشک نرم |
Th |
IT |
LR |
|
|
Vicia narbonensis L. |
ماشک برگپهن |
Th |
IT, M |
|
|
|
Vicia sativa L. |
ماشک |
Th |
Pl |
|
|
|
Vicia variabilis Freyn & Sint. ex Freyn |
ماشک متنوع |
He |
IT |
|
|
|
Fagaceae |
|
|
|
|
|
|
Quercus brantii Lindl. |
بلوط ایرانی |
Ph |
IT |
|
|
|
*Quercus infectoria Oliv. |
دارمازو |
Ph |
IT |
|
|
|
*Quercus libani Oliv. |
یوول |
Ph |
IT |
|
|
|
Gentianaceae |
|
|
|
|
|
|
*Centaurium pulchellum (Sw.) Druce |
قنطوریون زیبا |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Gentiana olivieri Griseb. |
گل سپاس |
Cr |
IT |
|
|
|
Geraniaceae |
|
|
|
|
|
|
*Erodium cicutarium (L.) L Her. ex Aiton |
نوک لکلکی دراز |
Th |
IT |
|
|
|
Geranium dissectum L. |
سوزن چوپان پارهپاره |
Th |
IT, ES |
|
|
|
*Geranium robertianum L. |
سوزن چوپان قرمز |
Th |
IT |
|
|
|
*Geranium rotundifolium L. |
سوزن چوپان برگدایرهای |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Geranium tuberosum L. |
سوزن چوپان غدهدار |
Cr |
IT |
|
|
|
Haloragaceae |
|
Cr |
IT |
|
|
|
*Myriophyllum spicatum L |
پرطاوسی سنبلهای |
Cr |
Cosm |
|
|
|
Hydrocharitaceae |
|
|
|
|
|
|
Hydrocharis morsus-ranae L. |
تخت قورباغه |
Cr |
ES, M |
|
|
|
Najas marina L. |
تیزک |
Th |
Cosm |
|
|
|
Hypericaceae (Guttiferae) |
|
|
|
|
|
|
*Hypericum perforatum L. |
گلراعی |
He |
Pl |
|
|
|
Hypericum scabrum L. |
گلراعی دیهیمی |
He |
IT |
|
|
|
Hypericum triquetrifolium Turra |
گلراعی فردار |
Ch |
IT, M |
|
|
|
Iridaceae |
|
|
|
|
|
|
Crocus biflorus Mill. |
زعفران دو گلی |
Cr |
IT-ES |
|
|
|
Crocus pallasii Goldb. subsp. haussknechtii (Boiss. & Reut. ex Maw) B.Mathew |
--- |
Cr |
IT |
|
|
|
Gladiolus atroviolaceus Boiss. |
گلایول سیاه |
Cr |
IT, M |
|
|
|
Gladiolus italicus Mill. |
گلایول ایتالیایی |
Cr |
IT, ES, M |
|
|
|
Gladiolus kotschyanus Boiss. |
گلایول چمنزار |
Cr |
IT |
|
|
|
Gynandriris sisyrinchium Parl. |
زنبقسا |
Cr |
IT, ES |
|
|
|
**Iris reticulata M.Bieb. |
زنبق مشبک |
Cr |
IT |
|
|
|
Ixioliriaceae |
|
Cr |
IT |
|
|
|
Ixiolirion tataricum Schult.f. |
خیارک |
Cr |
IT, ES, M |
|
|
|
Juglandaceae |
|
|
|
|
|
|
*Juglans regia L. |
گردو |
Ph |
Pl |
|
|
|
Juncaceae |
|
|
|
|
|
|
Juncus bufonius L. |
سازوی وزغی |
Th |
Cosm |
|
|
|
Juncus inflexus L. |
سازوی شلاقی |
He |
IT, ES |
|
|
|
Lamiaceae |
|
|
|
|
|
|
*Acinos graveolens Link |
آویشنک |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
**،*Ballota nigra L. subsp. kurdica P. H. Davis |
فراسیونآسای کردی |
He |
IT, ES |
|
|
|
*Clinopodium vulgare L. |
ریحانک |
He |
IT, ES |
|
|
|
Eremostachys labiosiformis (Popov) Knorring |
سنبل بیابانی ترکمنستانی |
He |
IT |
|
|
|
Eremostachys laevigata Bunge |
سنبل بیابانی رفیع |
He |
IT |
|
|
|
Lallemantia peltata (L.) Fisch. & C. A. Mey. |
--- |
Th |
IT |
|
|
|
*Lamium album L. |
گزنه سفید |
He |
IT, ES |
|
|
|
*Lamium amplexicaule L. |
گزنهسای ساقهآغوش |
Th |
ES |
|
|
|
*Lycopus europaeus L. |
فراسیون آبی |
Cr |
Pl |
|
|
|
Marrubium astracanicum Jacq. |
فراسیون کوهستانی |
He |
IT, ES, SS |
|
|
|
Marrubium cuneatum [Soland.] |
فراسیون حلبی |
He |
IT, ES,M |
|
|
|
*Melissa officinalis L. |
وارنگیو |
He |
IT |
|
|
|
*Mentha longifolia (L.) Huds |
پونه |
He |
Pl |
|
|
|
**Micromeria persica Boiss. |
گلریز ایرانی |
He |
IT |
|
|
|
*Nepeta cataria L. |
پونهسای گربهای |
He |
IT, ES, SS |
|
|
|
Nepeta macrosiphon Boiss. |
پونهسای لولهبلند |
He |
IT |
|
|
|
Nepeta petraea Benth. |
--- |
Th |
IT |
|
|
|
*Origanum vulgare L. subsp. gracile (K. Koch) Letsw. |
مرزنگوش بخارایی |
Ch |
IT, ES |
|
|
|
Phlomis anisodonta Boiss. |
گوشبره کوهستانی |
He |
IT, ES |
|
|
|
Phlomis herba –venti L. subsp pungens (Willd.) Maire ex DeFillipps |
گوشبره بنفش نیشدار |
He |
IT |
|
|
|
Phlomis lanceolata Boiss. |
گوشبره سرنیزهای |
He |
IT |
|
|
|
Phlomis Olivieri Benth. |
گوشبره |
He |
IT |
|
|
|
*Prunella vulgaris L. |
نعناع چمنی |
He |
IT, ES |
|
|
|
*Salvia aethiopis L. |
مریمگلی پشمالو |
He |
IT |
|
|
|
Salvia bracteata Banks & Sol. |
مریمگلی برگهدار |
He |
IT, M |
|
|
|
Salvia indica L. |
مریمگلی هندی |
He |
IT, M |
|
|
|
Salvia nemorosa L. |
مریمگلی مزرعهروی |
He |
IT, ES |
|
|
|
Salvia palaestina Benth. |
مریمگلی فلسطینی |
He |
IT, M, SS |
|
|
|
مریمگلی اصفهانی |
He |
IT, ES, SS |
|
||
|
Salvia verticillata L. |
مریمگلی بنفش |
He |
IT, ES, SS |
|
|
|
Scutellaria condensata Rech. f. |
بشقابی سفید |
He |
IT |
|
|
|
*Scutellaria galericulata L. |
بشقابی معمولی |
He |
Pl |
|
|
|
*Scutellaria pinnatifida A. Ham.subsp. pichleri (Stapf) Rech. f. |
بشقابی سنبلهای همدانی |
He |
IT |
|
|
|
Stachys annua L. |
سنبلهای |
He |
IT, ES |
|
|
|
Stachys spectabilis Choisy ex. DC. |
سنبلهای تماشایی |
He |
IT, ES |
|
|
|
*Teucrium polium L. |
مریم نخودی همدانی |
He |
IT, M |
|
|
|
* Teucrium scordioides Schreb. |
مریم نخودی باتلاقی |
He |
ES |
|
|
|
*Thymus transcaucasicus Ronniger |
آویشن تفلیسی |
He |
IT, ES |
|
|
|
Ziziphora capitata L. |
کاکوتی سرسان شرقی |
Th |
IT |
|
|
|
Lentibulariaceae |
|
|
|
|
|
|
Utricularia australis R. Br. |
پشهگیر |
Th |
ES |
|
|
|
Liliaceae |
|
|
|
|
|
|
Fritillaria straussii Bornm. |
لاله واژگون |
Cr |
IT |
|
|
|
*Fritillaria imperialis L. |
لاله واژگون |
Cr |
IT |
|
|
|
Gagea gageoides (Zucc.) Vved. |
نجم طلایی معمولی |
Cr |
IT |
|
|
|
Gagea reticulata Schult.f. |
نجم طلایی مشبک |
Cr |
IT |
|
|
|
Ornithogalum cuspidatum Bertol |
شیرمرغ نیشدار |
Cr |
IT |
|
|
|
Ornithogalum oligophyllum E. D. Clarke |
شیرمرغ کمبرگ |
Cr |
IT, M |
|
|
|
Ornithogalum orthophyllum Ten. |
شیرمرغ برگراست |
Cr |
IT, M |
|
|
|
**Tulipa systola Stapf |
لاله آتشین |
Cr |
IT |
|
|
|
Loranthaceae |
|
|
|
|
|
|
*Loranthus europaeus Jacq. |
موخور |
Ph |
IT, ES |
|
|
|
Lythraceae |
|
|
|
|
|
|
--- |
Th |
Pl |
|
||
|
*Lythrum salicaria L. |
--- |
He |
Cosm |
|
|
|
Lythrum tribracteatum Salzm. ex Sprengel |
خونفام فرانسوی |
Th |
Pl |
DD |
|
|
Malvaceae |
|
|
|
|
|
|
*Alcea kurdica (Schlecht.) Alef. |
ختمی کردی |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
*Althaea officinalis L. |
ختمی |
He |
Pl |
LR |
|
|
*Hibiscus trionum L. |
گل یکساعته |
Th |
Pl |
|
|
|
Malva neglecta Wallr. |
پنیرک معمولی |
He |
Pl |
|
|
|
*Malva sylvestris L. |
پنیرک قرمز |
Th |
IT |
|
|
|
Moraceae |
|
|
|
|
|
|
*Ficus carica L. |
انجیر خوراکی |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Ficus rupestris (Hausskn. ex Boiss.) Azizian |
--- |
Th |
IT |
|
|
|
*Morus alba L. |
توت سفید |
Th |
IT, ES, SS |
|
|
|
Nymphaceae |
|
|
|
|
|
|
*Nymphaea alba L. |
نیلوفر آبی سفید |
He |
Pl |
|
|
|
Oleaceae |
|
|
|
|
|
|
Fraxinus angustifolia Vahl.subsp. syriaca (Boiss.) Yalt. |
زبان گنجشک |
Ph |
IT |
|
|
|
Onagraceae |
|
|
|
|
|
|
*Epilobium hirsutum L. |
بید علفی کرکی |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Epilobium roseum Schreb. subsp. subsessile (Boiss.) P.H.Raven |
بید علفی قرمز |
Cr |
IT, ES |
|
|
|
Orchidaceae |
|
|
|
|
|
|
Cephalantherta kurdica Bornm. & Kraenzl. |
گلسر کردی |
Cr |
IT, M |
LR |
|
|
Comperia comperiana (Steven) Asch. & Graebn. |
سه لوبی |
Cr |
IT |
LR |
|
|
Dactylorhiza umbrosa (Kar. & Kir.) Neveski var. longibracteata Renz. |
غده انگشتی باتلاقی |
Cr |
ES |
VU |
|
|
Epipactis helleborine (L.) Crantz |
خربقی |
Cr |
ES |
|
|
|
Epipactis palustris Crantz |
خربقی باتلاقی |
Cr |
ES |
DD |
|
|
Himantoglossum affine Schlechter. |
زباندراز |
Cr |
IT, ES, M |
|
|
|
**Ophrys kurdistanica Renz |
ابرویی کردستانی |
Cr |
ES |
VU |
|
|
*Orchis mascula (L.) L. |
ثعلب نر |
Cr |
ES |
VU |
|
|
Orchis palustris Jacq. |
ثعلب باتلاقی |
Cr |
ES |
VU |
|
|
Orobanchaceae |
|
|
|
|
|
|
Orobanche aegyptiaca Pers. |
گونهای گل جالیز |
Th |
ES |
|
|
|
Parentucellia flaviflora (Boiss.) Nevski |
--- |
Th |
Pl |
|
|
|
Phelipanche schultzii Pomel |
گونهای گل جالیز |
Th |
ES, M |
|
|
|
Rhynchocorys elephas (L.) Griseb. |
سرفیلی |
He |
IT |
|
|
|
Oxalidaceae |
|
|
|
|
|
|
*Oxalis corniculata L. |
شبدر ترشک |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Papaveraceae |
|
|
|
|
|
|
Coronopus squamatus Asch. |
ترتیزک خوک |
Th |
ES |
|
|
|
Corydalis integra Barbey & Major |
--- |
Cr |
IT, ES |
|
|
|
**Corydalis verticillaris DC. |
بهارک فراهم |
Cr |
IT |
|
|
|
*Fumaria asepala Boiss. |
شاهتره |
Th |
IT |
|
|
|
*Fumaria vaillantii Loisel. |
شاهتره |
Th |
Cosm |
LR |
|
|
*Papaver argemone L. |
خشخاش کمرنگ |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Papaver dubium L. |
خشخاش هرز |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Papaver fugax Poiret |
خشخاش ریزان |
He |
IT |
|
|
|
Papaver glaucum Boiss. & Hausskn. ex Boiss. |
خشخاش ترکیهای |
Th |
IT, M, SS |
|
|
|
Papaver macrostomum Boiss. & A.Huet |
خشخاش پرچم درشت |
Th |
IT, ES, SS |
|
|
|
Plantaginaceae |
|
|
|
|
|
|
Chaenorhinum calycinum (Banks & Sol.) P.H.Davis |
--- |
Th |
IT, M |
|
|
|
*Plantago lanceolata L. |
بارهنگ سرنیزهای |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
*Plantago major L. |
بارهنگ |
He |
Cosm |
|
|
|
*Veronica anagallis-aquatica L. |
سیزاب ایرانی |
He |
Cosm |
|
|
|
Veronica anagalloides Guss. |
سیزاب آناغالیسی |
Th |
Pl |
|
|
|
Veronica bozakmanii M. A. Fisch. |
سیزاب آناتولی |
Th |
IT |
|
|
|
Veronica cymbalaria Bodard |
سیزاب کرندی |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Veronica macrostachya Vahl subsp. schizostegia (Bornm.) M. A. Fisch. |
سیزاب دالاهویی |
He |
IT |
|
|
|
Veronica orientalis Mill. |
سیزاب شرقی |
He |
IT, ES |
|
|
|
Veronica persica Poir. |
سیزاب |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Plumbaginaceae |
|
|
|
|
|
|
**Acantholimon wendelboi Rech. f. & Schiman-Czeika |
کلاه میرحسن خوانساری |
Ch |
IT |
DD |
|
|
Poaceae (Gramineae) |
|
|
|
|
|
|
Aegilops triuncialis L. |
گندم نیای سهلایه |
Th |
IT, M |
|
|
|
Agropyron intermedium (Host) P. Beauv |
چمن گندمی میانی |
Cr |
ES, M |
|
|
|
Alopecurus apiatus Ovcz. |
دم روباهی کوهسری |
He |
IT |
|
|
|
Alopecurus myosuroides Huds. |
دم روباهی موشی |
Th |
Pl |
|
|
|
*Arundo donax L. |
قمیش |
He |
Pl |
|
|
|
Avena eriantha Durieu |
یولاف پشمالو |
Th |
IT, Es |
|
|
|
Avena fatua L |
یولاف پوچ |
Th |
IT |
|
|
|
Avena ludoviciana Durieu |
یولاف ایرانی |
Th |
IT, M |
|
|
|
Boissiera squarrosa (Banks & Sol.) Eig |
---- |
Th |
Pl |
|
|
|
Bothriochloa ischaemum (L.) Keng |
جارو پنجهای |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Briza minor L. |
لرزان چمن |
Th |
ES,M |
|
|
|
Bromus danthoniae Trin. ex C.A.Mey. |
جارو علفی هرز |
Th |
IT |
|
|
|
Bromus lanceolatus Roth |
جارو علفی سر نیزهای |
Th |
Pl |
|
|
|
Bromus scoparius L. |
جارو علفی بیبرگ |
Th |
Pl |
|
|
|
Bromus sterilis L. |
جارو علفی نازا |
Th |
IT, M |
|
|
|
Bromus tectorum L. |
جارو علفی بامی |
Th |
Cosm |
|
|
|
Calamagrostis pseudophragmites (Haller f.) Koeler |
علف نی |
He |
ES |
|
|
|
Catabrosa aquatica (L.) P. Beauv. |
علف جویبار |
He |
Pl |
|
|
|
Crypsis alopecuroides Guss. ex Schult. |
نهان سنبل دشتی |
Th |
Pl |
|
|
|
*Cynodon dactylon (L.) Pers. |
مرغ |
He |
Pl |
|
|
|
Dactylis glomerata L. |
علف باغ |
He |
Pl |
|
|
|
Echinochloa colona (L.) Link |
سوروف برنجی |
Th |
Pl |
|
|
|
Eremopoa persica (Trin.) Roshev. |
--- |
Th |
IT, M |
|
|
|
Glyceria plicata Fr. |
شکرین چیندار |
He |
IT, ES |
|
|
|
Heteranthelium piliferum Hochst. ex Jaub. & Spach |
دگرگل گندمی |
Th |
IT, M, SS |
|
|
|
Hordeum bulbosum L. |
جو پیازدار |
Cr |
IT, M |
|
|
|
Hordeum geniculatum All. |
جو زانودار |
Th |
Cosm |
|
|
|
Hordeum leporinum Link |
جو موشک |
Th |
Cosm |
|
|
|
Hordeum marinum Huds |
جو ساحلی |
Th |
Pl |
|
|
|
Lolium perenne L. |
چچم پایدار |
He |
Pl |
|
|
|
Lophochloa phleoides (Vill.) Rchb. |
دم روباهک |
Th |
Pl |
|
|
|
Milium pedicellare (Bornm.) Roshev. ex Melderis |
ارزنک آسیای صغیر |
Th |
IT, M |
|
|
|
Milium vernale M. Bieb. |
ارزنک بهاره |
Th |
Cosm |
|
|
|
Phleum ciliatum Pourr. |
دمگربهای انگلیسی |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
* Phragmites australis (Cav.) Steud. var. stenophyllus (Boiss.) Jain & Doli Das |
نی |
Cr |
Cosm |
|
|
|
Poa bulbosa L. |
چمن پیازکدار |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Poa pratensis L. (GCI) |
چمن مرتعی |
He |
IT, M |
|
|
|
Poa trivialis L. |
چمن معمولی |
He |
Pl |
|
|
|
Polypogon monspeliensis (L.) Desf. |
شال دم |
Th |
Cosm |
|
|
|
Psathyrostachys fragilis (Boiss.) Nevski |
ریش سنبل |
He |
IT |
|
|
|
Sclerochloa dura (L.) P. Beauv. |
--- |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
*Sorghum halepense (L). Pers. |
چاییر |
He |
IT |
|
|
|
Taeniatherum crinitum (Schreb.) Nevski |
گیسو چمن |
Th |
IT |
|
|
|
Vulpia myuros (L.) C. C. Gmel |
دم روباهک |
Th |
Cosm |
|
|
|
Vulpia persica (Boiss. & Buhse) V.I.Krecz. & Bobr. |
دم روباهک جندقی |
Th |
IT, M |
|
|
|
Zingeria trichopoda (Boiss.) P. Smirn. |
مویین چمن |
Th |
IT |
|
|
|
Polygonaceae |
|
|
|
|
|
|
Polygonum alpestre C. A. Mey. |
هفتبند کوهستانی |
He |
IT |
|
|
|
*Polygonum amphibium L. |
هفتبند دوزیست |
Th |
Cosm |
|
|
|
*Polygonum aviculare L. |
علف هفتبند |
Th |
IT |
|
|
|
Polypogon monspeliensis (L.) Desf. |
--- |
Th |
Cosm |
|
|
|
*Polygonum persicaria L. |
هفتبند هلویی |
Cr |
IT, ES |
|
|
|
*Rheum ribes L. |
ریواس |
Cr |
IT |
|
|
|
*Rumex crispus L. |
ترشک مواج |
He |
Cosm |
|
|
|
Rumex tuberosus L. |
ترشک غدهدار |
Cr |
IT, ES |
|
|
|
Portulacaceae |
|
|
|
|
|
|
*Portulaca oleracea L. |
خرفه |
Th |
Cosm |
|
|
|
Primulaceae |
|
|
|
|
|
|
*Anagallis arvensis L. |
آناغالیس |
Th |
Cosm |
|
|
|
*Lysimachia vulgaris L. |
علف بیدی |
He |
Pl |
VU |
|
|
Ranunculaceae |
|
|
|
|
|
|
*Adonis aestivalis L. |
چشم خروس تابستانه |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
*Adonis flammea Jacq. |
چشم خروس آتشین |
Th |
Pl |
|
|
|
Anemone biflora DC. |
آنمون |
Cr |
IT |
|
|
|
Anemone coronaria L. |
آنمون تاجدار |
Cr |
IT, M |
|
|
|
Batrachium sphaerospermum (Boiss. & C.I.Blanche) Iranshahr |
آلاله آبی |
He |
IT, ES |
|
|
|
Ceratocephaa falcatus (L.) Pers. |
گل آفتابرو |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Consolida oliveriana (DC.) Schrödinger |
زبان درقفای بغدادی |
Th |
IT |
|
|
|
**Delphinium lanigerum Boiss. |
زبان پسقفای پشمالو |
He |
IT |
DD |
|
|
Eranthis hyemalis Salisb. |
گلبهار |
Cr |
IT, ES |
|
|
|
*Ficaria kochii (Ledeb.) Iranshahr & Rech. f. |
--- |
Cr |
IT |
|
|
|
*Ranunculus arvensis L. |
آلاله |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Ranunculus asiaticus L. |
آلاله قرمز |
He |
IT, M |
|
|
|
Ranunculus aucheri Bioss. |
آلاله اصفهانی |
Cr |
IT |
|
|
|
Ranunculus constantinopolitanus d'Urv. |
آلاله پشمالو |
He |
ES, IT |
|
|
|
*Ranunculus muricatus L. |
آلاله سنگپایی |
Th |
IT, ES |
|
|
|
Ranunculus oxyspermus Willd. |
آلاله دانهریز |
He |
IT, M |
|
|
|
*Ranunculus repens L. |
آلاله رونده |
Cr |
IT, ES, M |
|
|
|
Ranunculus sericeus Banks & Sol |
آلاله |
Th |
IT |
|
|
|
Rosaceae |
|
|
|
|
|
|
*Agrimonia eupatoria L. |
غافث |
He |
IT, ES |
|
|
|
Amygdalus carduchorum Bornm. |
بادام رواندزی |
Ph |
IT |
LR |
|
|
*Amygdalus communis L. |
بادام تلخ، بادام شیرین |
Ph |
IT |
|
|
|
*Cerasus mahaleb Mill. |
محلب |
Ph |
ES |
|
|
|
Cerasus microcarpa Boiss. |
آلبالوی دانهریز |
Ph |
ES |
|
|
|
Cerasus pseudoprostrata Pojark. |
آلبالوی پاکوتاه |
Ph |
IT |
|
|
|
Cotoneaster nummularius Fisch. & C.A.Mey. |
شیرخشت |
Ph |
IT |
|
|
|
Crataegus aronia (Willd.) Bosc |
زالزالک زرد |
Ph |
IT |
|
|
|
Crataegus pseudoheterophylla Pojark. |
زالزالک ایروانی |
Ph |
IT |
|
|
|
Cydonia oblonga Mill. |
به جنگلی |
Ph |
ES |
|
|
|
Geum heterocarpum Boiss. |
علف مبارک سایهپسند |
He |
IT, ES |
|
|
|
*Geum urbanum L. |
علف مبارک |
He |
IT, ES |
|
|
|
Potentilla kurdica Boiss. &Hohen. |
پنجهبرگ کردی |
He |
IT |
|
|
|
Potentilla pannosa Boiss. & Hausskn. ex Boiss. |
پنجهبرگ نمدی |
He |
IT |
|
|
|
*Potentilla reptans L. |
پنجهبرگ رونده |
He |
IT, ES |
|
|
|
Pyrus syriaca Boiss. |
امرود |
Ph |
IT, ES, M |
|
|
|
*Rosa canina L. |
نسترن وحشی |
Ph |
IT, ES, M |
|
|
|
*Rosa damascena Mill. |
گل محمدی |
Ph |
Cosm |
|
|
|
*Rosa foetida Herrm. |
نسترن زرد |
Ph |
IT, M |
|
|
|
*Rubus caesius L. |
تمشک کبود |
Ch |
IT, ES |
|
|
|
Rubus sanctus Schreb. |
تمشک |
Ph |
IT, ES |
|
|
|
* Sanguisorba lasiocarpa Hand.-Mazz. |
توت روباهی بهبهانی |
He |
IT, ES, M |
|
|
|
Sorbus persica Hedl. |
بارانک ایرانی |
Ph |
IT |
|
|
|
Rubiaceae |
|
|
|
|
|
|
Asperula arvensis L. |
زبرینه رایج |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
زیبا سپر |
Th |
IT, M |
|
||
|
Crucianella gilanica Trin. subsp. carduchorum Ehrend. & Schönb.-Tem. |
صلیبک |
He |
IT |
|
|
|
Cruciata taurica (Pall.) Ehrend. subsp. persica (DC.) Ehrend. |
صلیبی کوهستانی |
Ch |
IT, M |
|
|
|
*Galium aparine L. |
بیتی راخ |
Th |
IT, ES, M |
|
|
|
Galium mite Boiss. & Hohen. |
شیر پنیر |
He |
IT |
|
|
|
Galium tricornutum Dandy |
شیر پنیر سهشاخی |
Th |
IT, ES, SS |
|
|
|
*Galium verum L. subsp. glabrescens Ehrend. |
شیر پنیر |
He |
Pl |
|
|
|
Rutaceae |
|
|
|
|
|
|
Haplophyllum acutifolium G. Don |
سدابی |
He |
IT, ES |
|
|
|
Salicaceae |
|
|
|
|
|
|
*Populus alba L. |
سپیدار |
Ph |
Pl |
|
|
|
Populus euphratica Oliv. |
پده |
Ph |
Pl |
|
|
|
*Salix alba L. |
بید سفید |
Ph |
IT, ES |
|
|
|
*Salix triandra L. |
بید بادامی |
Ph |
IT, ES |
|
|
|
Santalaceae |
|
|
|
|
|
|
*Viscum album L. |
دارواش |
Ph |
IT, ES |
|
|
|
Scrophulariaceae |
|
|
|
|
|
|
Scrophularia amplexicaulis Benth. |
گل میمونی ساقهآغوش |
He |
IT, ES |
|
|
|
Scrophularia crenophila Boiss. |
گل میمونی بهاردوست |
He |
IT |
|
|
|
**Scrophularia nervosa Benth. |
گل میمونی رگهدار |
He |
IT |
|
|
|
Scrophularia orientalis L. |
گل میمونی شرقی |
He |
IT, Es |
DD |
|
|
Scrophularia pruinosa Boiss. |
گل میمونی مومی |
He |
IT, ES |
|
|
|
*Scrophularia striata Boiss. |
گل میمونی سازویی |
He |
IT |
|
|
|
Verbascum alceoides Boiss. & Hausskn. ex Boiss. |
گل ماهور ختمیسا |
He |
IT |
|
|
|
** Verbascum pseudodigitalis Nábělek |
گل ماهور گلانگشتانهای |
He |
IT |
|
|
|
Verbascum sinuatum L. |
گل ماهور مواج |
He |
IT, ES |
|
|
|
*Verbascum songaricum Schrenk |
گل ماهور خراسانی |
He |
IT |
|
|
|
Solanaceae |
|
|
|
|
|
|
**Hyoscyamus arachnoideus Pojark. |
بذرالبنج تارعنکبوتی |
Th |
IT |
|
|
|
Hyoscyamus kurdicus Bornm. |
بذرالبنج کردی |
He |
IT, ES |
|
|
|
*Solanum nigrum L. |
تاج ریزی |
Th |
Cosm |
|
|
|
Tamaricaceae |
|
|
|
|
|
|
Tamarix ramosissima Ledeb. |
گز پرشاخه |
Ph |
Pl |
|
|
|
Thelypteridaceae |
|
|
|
|
|
|
Thelypteris palustris Schott |
سرخس باتلاقی |
Cr |
ES |
|
|
|
Typhaceae |
|
|
|
|
|
|
Typha angustifolia L. |
لویی |
He |
Cosm |
|
|
|
*Typha latifolia L. |
توتک |
Cr |
Pl |
|
|
|
Sparganium erectum L. |
نی توپی |
Cr |
IT |
|
|
|
Sparganium neglectum Beeby. |
نی خاردار |
Cr |
IT, ES |
|
|
|
Ulmaceae |
|
|
|
|
|
|
*Ulmus minor Mill. |
اوجا |
Ph |
IT, ES |
|
|
|
Urticaceae |
|
|
|
|
|
|
*Urtica dioica L. |
گزنه دوپایه |
He |
IT, M |
|
|
|
Verbenaceae |
|
|
|
|
|
|
*Verbena officinalis L. |
شاهپسند |
He |
Pl |
|
|
|
Violaceae |
|
|
|
|
|
|
*Viola odorata L. |
بنفشه معطر |
Cr |
IT, ES |
LR |
|
|
Zygophyllaceae |
|
|
|
|
|
|
*Tribulus terrestris L. |
خارخسک |
He |
Cosm |
|
|
)