Authors
1 Department of Biology, Faculty of Sciences, Islamic Azad University, Marand Branch, Marand, Iran
2 Research Center of Agriculture and Natural Resources of East Azarbaijan, Tabriz, Iran
Abstract
Keywords
Main Subjects
مقدمه
به طور کلی، سیستماتیک گیاهی یک واژه با معنای جامع‌تر نسبت به تاکسونومی گیاهی است و شامل شناسایی، رده‌بندی و نام‌گذاری علمی گونه‌ها است؛ اما، با وجود تمام تفاوت‌هایی که در معنای این دو کلمه وجود دارد بایستی اذعان کرد که در بسیاری موارد واژه تاکسونومی و سیستماتیک مترادف یکدیگر استفاده می‌شود (Bakhshi-Khaniki, 2006).
در علم طبقه‌بندی، کلیه صور توصیفی و عینی تحلیلی و تجربی، استنتاجی و نظری به کار برده می‌شود. این اطلاعات از طریق تحقیق در طبیعت، آزمایشگاه‌ها، باغ های گیاه‌شناسی، هرباریوم‌ها و کتابخانه‌ها به دست می‌آید. تحلیل یافته‌های علمی مختلف، هویت یک گونه گیاهی را به دست داده و جایگاه آن را در هر یک از واحدهای اصلی طبقه‌بندی، یعنی جنس، تیره، راسته، رده، شاخه و بالاخره سلسله مشخص می‌کند و همچنین ارایه یک طبقه‌بندی نوین فیلوژنتیک را امکان‌پذیر می‌سازد (Zehzad, 1995-1997). دانش رده‌بندی از حدود 150 سال پیش آغاز شده است و هر روز با پیشرفت علوم دیگر، علمی‌تر و متکامل‌تر می‌شود (Javanmardi, 2000). مطالعات گیاه‌شناسی عمدتاً روی شرح‌های فلوریستیک یا طبقه‌بندی پوشش گیاهی متمرکز شده است Chevalier, 1920)؛ (Adam, 1966, 1971. بررسی فلوریستیک هر منطقه حایز اهمیت است و همانند شناسنامه‌ای برای هر منطقه، وجود گیاهان و وضعیت آن را نشان می‌دهد (Tavakkoli and Mozaffarian, 2005). شناسایی تنوع درونی پوشش گیاهی یک منطقه حفاظت‌شده، به منظور کاربرد روش‌های مدیریتی ضروری برای حفظ این تنوع (با در نظر داشتن روندهای تخریبی وارد بر آن) امروزه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. بدین معنی که با آگاهی جامع از چنین تنوعی می‌توان اولاً کارآیی مدیریت حاکم بر منطقه را به خوبی ارزیابی نمود، ثانیاً موجبات نجات گونه‌های در معرض خطر انقراض در آن منطقه را فراهم آورد (Asri, 2008). پژوهش‌های Araújo و همکاران (2007)، Mahmoudi (2008) و Momeni Pour (2001) نقش حفاظت در افزایش غنای گونهای و تنوع زیستی گیاهی در مناطق حفاظت‌شده را نشان می‌دهد. به همین منظور، فلور منطقه اوین‌دین در منطقه حفاظت‌شده کیامکی در استان آذربایجان شرقی با هدف شناسایی فلور، تعیین شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گونه‌های موجود و نیز امکان برنامه‌ریزی‌های آتی بخش‌های اجرایی ذیربط و یافتن پتانسیل‌های قابل بهره‌برداری منطقه از دیدگاه دارویی، مرتعی و صنعتی بررسی شد و گونه‌های گیاهی منتشر در این منطقه، بر اساس سیستم طبقه‌بندی به کار رفته در فلورهای گیاهی برای شناسایی گیاهان یعنی کلید دو شاخه‌ای سلسله مراتبی (hierarchical dichotomous) و بر اساس حضور یا عدم حضور برخی از ویژگی‌های مورفولوژیک و فیزیولوژیک، شناسایی و نام‌گذاری گردید.
مواد و روش‌ها.
روستای اوین‌دین در منطقه کوهستانی (کوه کیامکی) در شمال شهرستان مرند و در جنوب‌شرقی شهرستان جلفا واقع شده است. بیشترین ارتفاع منطقه مورد نظر از سطح دریا 3000 متر و در پست‌ترین نقطه1600متر است. منطقه مورد مطالعه در عرض جغرافیایی 55/4 46˚38 تا 3/5́ 45˚38 شمالی و طول جغرافیایی 42/ 12 55 45 تا 63/47 50 45 شرقی واقع شده است. فاصله منطقه مورد مطالعه از شهرستان مرند 34 کیلومتر و از توابع این شهرستان است (شکل 1).
اقلیم کوه کیامکی بر اساس ضریب خشکی دومارتن، نیمه‌خشک سرد است که دارای زمستان سرد و تابستان معتدل با میانگین بارندگی سالانه 99/419 میلی‌متر است. پر باران‌ترین ماه در منطقه، اردیبهشت ماه با 77/68 میلی‌متر و کم باران‌ترین ماه، مرداد ماه با 14/47 میلی‌متر است. سردترین ماه سال دی ماه با دمای 3/2- درجه و گرم‌ترین ماه، مرداد با دمای 28/6 درجه سانتیگراد است. بارندگی در منطقه حفاظت‌شده کیامکی در زمستان به صورت برف و در سایر فصول به صورت باران است. پوشش گیاهی منطقه دارای ریختارهای بوته‌زار و علف‌زار است. از بررسی نمودار آمبروترمیک منطقه نتیجه‌گیری می‌شود که پنج ماه از سال خشک است که از اواخر اردیبهشت‌ماه آغاز می‌شود و تا اواخر مهر ماه ادامه می‌یابد.
بافت خاک منطقه مورد مطالعه در بیشتر نقاط لومی-شنی و لومی-رسی-شنی و خاک از نظر عمق در بیشتر مناطق نیمه عمیق است. اسیدیته خاک ارقامی بین 49/7 تا 61/7 را نشان می‌دهد و خاک‌های این ناحیه فاقد محدودیت شوری و قلیاییت بوده، میزان املاح محلول آن ناچیز است.
شکل 1- موقعیت جغرافیایی روستای اوین‌دین در منطقه کیامکی در تصویر ماهواره‌ای
شکل 2- نمودار منحنی آمبروترمیک روستای اوین‌دین در منطقه کیامکی
روش تحقیق.
برای شناسایی منطقه مورد بررسی از نقشه توپوگرافی در مقیاس 50000: 1 استفاده شد. سپس، نمونه‌های گیاهی طی دو فصل رویشی بین سال‌های 1392 تا 1393 از نقاط مختلف منطقه مورد نظر جمع‌آوری شد. اطلاعات هر نمونه شامل: طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع محل‌های نمونه‌برداری از سطح دریا با استفاده از دستگاه موقعیت‌یاب جهانی (GPS) ثبت گردید. از هر نمونه گیاهی در صورت وجود شرایط جوی مطلوب تصاویر دیجیتال تهیه شد.
نمونه‌های جمع‌آوری شده پس از چند بار پرس و هوادهی مجدد و پس از خشک شدن، در نهایت به هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی منتقل شد و در شناسایی گیاهان جمع‌آوری و خشک شده از کلیدهای شناسایی، فلورها و منابع مختلف استفاده گردید که از آنها می‌توان به:
فلور ایران (Parsa, 1943-1952)، فلور روسیه (Komarov and Shishkin, 1963-1974، فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-1998)، فلور ترکیه (Davis, 1965-1988)، فلور عراق (Townsend et al., 1966-1985)، فلور فلسطین (Zohary and Feindbrun-Dothan, 1966-1986)، فلور رنگی ایران (Ghahreman, 1983-1997)، گونهای ایران (Maassoumi, 1985-2005) و مجموعه فلور ایران (Assadi, 1988-2011) اشاره کرد. پراکنش جغرافیایی گونه‌ها با توجه به مناطق انتشار آنها و بر اساس فلورها و منابع موجود بررسی و تعیین گردید. گونه‌های نادر و بوم‌زاد نیز با مراجعه به فلور ایران، فلورا ایرانیکا و Red Data Book of Iran. (Jalili and Jamzad, 1999) تعیین شد. سپس شکل‌های زیستی گونه‌های مورد مطالعه با استفاده از طبقه‌بندی Raunkiaer (1934) تعیین و طیف زیستی گونه‌ها ترسیم گردید.
نتایج.
بررسی فلور منطقه اوین‌دین در کوه حفاظت‌شده کیامکی مشخص کرد که در منطقه مورد مطالعه در مجموع، تعداد 109 گونه گیاهی وجود دارد که به 83 جنس و 26 تیره متعلق است. گونه‌های جمع‌آوری و شناسایی شده از منطقه مورد مطالعه شامل: گیاهان علفی، بوته‌ای، درختی و درختچه‌ای هستند. در این میان، تیره‌های: Asteraceae (18 گونه)، Poaceae (18 گونه)، Lamiaceae (16 گونه)، Fabaceae (10 گونه) و Caryophyllaceae (9 گونه)، به ترتیب بیشترین سهم گونه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند و مهم‌ترین تیره‌های گیاهی منطقه هستند (شکل 3). از این تعداد، دولپه‌ای‌ها 87 گونه (23 تیره) و تک‌لپه‌ای‌ها 22 گونه (3 تیره) را به خود اختصاص می‌دهند.
در این منطقه جنس Astragalus با پنج گونه، Bromus با چهار گونه و Alyssum و Scabiosa هر کدام با سه گونه بیشترین فراوانی را در بین جنس‌ها دارا بودند و به لحاظ غنای گونهای مهم‌ترین جنس‌های گیاهی منطقه هستند. به عبارت دیگر، جنس‌های یاد شده نسبت به سایر جنس‌ها دارای تعداد گونه بیشتری هستند (شکل 4).
تیپ‌های اصلی منطقه Onobrychis-Astragalus، Astragalus-Onobrychis، Onobrychis-Stipa، Onobrychis-Thymus هستند. میزان چیرگی هر گونه یا DIV از مجموع تراکم نسبی و پوشش نسبی هر گونه در اجتماع به دست آمد (Curtis and McIntosh, 1951)، سپس بر اساس گونه غالب اقدام به تعیین و تفکیک تیپ‌ها گردید (Küchler, 1967). گونه‌های غالب فراوان‌تر از بقیه بوده، سطح بیشتری را اشغال می‌کنند.
بررسی شکل‌های زیستی گونه‌های منطقه مورد مطالعه نشان می‌دهد که گونه‌های ثبت شده در پنج گروه تیپ زیستی قرار گرفته‌اند (پیوست 1). همی‌کریپتوفیت‌ها (62 گونه =9 /56 درصد)، تروفیت‌ها (29 گونه = 6/26 درصد)، فانروفیتها (2 گونه = 8/1 درصد)، کامه‌فیت‌ها (11 گونه = 1/10 درصد) و ژئوفیت‌ها (5 گونه =6 /4 درصد).
بر اساس شکل 5، همی‌کریپتوفیت‌ها با 9/56 و تروفیت‌ها با 6/26 درصد، بیشترین تعداد گونه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین، پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه نشان می‌دهد که 6/70 درصد (77 گونه) گونه‌ها متعلق به ناحیه رویشی ایرانی-تورانی است و سایر گونه‌ها علاوه بر این ناحیه، در نواحی رویشی دیگری نیز یافت می‌شوند که به ترتیب عبارتند از: 8/1 درصد (2 گونه) اروپا-سیبری/ ایرانی-تورانی/مدیترانه‌ای، 3/8 درصد (9 گونه) جهانی، 5/6 درصد (7 گونه) اروپا-سیبری/ ایرانی-تورانی، 8/1 درصد (2 گونه) اروپا-سیبری، 8/1 درصد (2 گونه) مدیترانه‌ای، 7/3 درصد (4 گونه) ایرانی-تورانی/مدیترانه‌ای، 9/0 درصد (1 گونه) ایرانی-تورانی/مدیترانه‌ای/صحرا-سندی، 9/0 درصد (1 گونه) ایرانی-تورانی/صحرا-سندی، 9/0 درصد (1 گونه) ایرانی-تورانی/جهان‌وطن و 8/2 درصد (3 گونه) چند ناحیه‌ای (شکل 6).
|
شکل 3- نمودار مربوط به تیره‌ها و تعداد گونه‌های گیاهی آنها |
شکل 4- نمودار مربوط به جنس‌ها با بیشترین سهم گونهای |
|
|
|
|
شکل 5- شکل زیستی گونه‌ها |
شکل 6- نمودار شکل پراکنش جغرافیایی گونه‌ها |
|
IT: ایرانی-تورانی، ES: اروپا-سیبری، SS: صحرا-سندی، Mt: مدیترانه‌ای، PL: چند ناحیه‌ای؛ Cosm: جهان‌وطن |
|
بحث و نتیجه‌گیری.
همان طور که قبلاً ذکر شد در منطقه اوین‌دین در کوه حفاظت‌شده کیامکی در مجموع، تعداد 109 گونه گیاهی وجود دارد که متعلق به 83 جنس و 26 تیره است. در این میان، تیره‌های Asteraceae با 18 گونه، Poaceae با 18 گونه، Lamiaceae با 16 گونه، تیره حبوبات Papilionaceae با 10 گونه و Caryophyllaceae با 9 گونه، بیشترین سهم گونه‌ها را به خود اختصاص داده و مهم‌ترین تیره‌های گیاهی منطقه هستند. تیره‌های مذکور به ویژه Poaceae و Asteraceae در مطالعات Ebrahimi-Gajoti و همکاران (2010) در حوزه ستن‌چای ارسباران، Ghahremaninejad و Nafisi (2011) در منطقه امن مونجوقلو در آذربایجان شرقی و Sharifi و همکاران (2012) در دامنه‌های شمالی و شرقی سبلان و Azimi motem و همکاران (2011) در منطقه حفاظت‌شده فندقلو در استان اردبیل به عنوان مهم‌ترین تیره‌های گیاهی از نظر سهم گونه‌ها معرفی شدند.
بوم‌زادها، گیاهان انحصاری هر سرزمین هستند که در آن منطقه ایجاد شده‌اند و عرصه انتشار آنها کاملاً محدود به آن سرزمین است (Ghahreman and Attar, 1999). از مجموع، 109 گونه شناسایی شده، دو گونه،Eremogone szowitsii،Ornithogalum pycanthumانحصاری ایران است، یعنی 83/1 درصد گونه‌ها بوم‌زاد هستند. از دو گونه یاد شده نیز گونهEremogone szowitsii بوم‌زاد آذربایجان در مناطق گردنه قوشچی، کوه میشوداغ و ...است (Jalili and Jamzad, 1999).
بررسی مناطق حفاظت‌شده در دامنه‌های آند در کشور پرو که دارای محدوده ارتفاعی مشابه با منطقه مورد مطالعه حاضر است، نشان داد که تراکم کلی گونه‌های بومی در ارتفاعات میانی بیشتر از زمین‌های پست آمازون است (Van der Werff and Consiglio, 2004).
شکل‌های زیستی گونه‌های مطالعه شده نشان داد که اهمیت بوم‌شناختی آن در اقلیمی با فصل نامساعد با تکیه بر درجه حفاظت مبتنی بر جوانه‌ها یا نحوه گذر از فصل نامساعد استوار است.
نسبت بین شکل‌های زیستی در نواحی اقلیمی مختلف متغیر است که بر مبنای آن، چهار اقلیم گیاهی یا فیتوکلیمای اصلی: فانروفیتیک مناطق حاره‌ای مرطوب، همی‌کریپتوفیت مناطق معتدل نه چندان خشک، کامه‌فتیک عرض‌های بالا و کوه‌های مرتفع و اقلیم تروفیتیک مناطق گرم و معتدل با فصل خشک کم و بیش طولانی را می‌توان تشخیص داد (Ebrahimi-Gajoti et al., 2006).
بنابراین، بر مبنای مطالعه انجام شده و نسبت‌های گفته شده، ناحیه مورد مطالعه جزو اقلیم گیاهی همی‌کریپتوفیتیک مناطق معتدل نه چندان خشک است. همچنین، بر اساس طبقه‌بندی اقلیمی دو مارتن منطقه دارای اقلیم نیمه خشک وسرد است و منحنی آمبروترمیک نشان‌دهنده خشکی پنج ماه از سال است. این موضوع مؤید این مطلب است که همی‌کریپتوفیت‌ها با تحمل خشکی و تروفیت‌ها با اجتناب و دوری از خشکی نسبت به شرایط خشکی سازگاری یافته‌اند. فراوانی همی‌کریپتوفیت‌ها که نشانگر اقلیم نیمه خشک سرد در این منطقه کوهستانی است، با نتایج Akbarlu (2009) در چمنزارهای شمال‌غربی منطقه چالدران در استان آذربایجان غربی و Ghahremaninejad و Nafisi (2011) در منطقه امن مونجوقلو در آذربایجان شرقی مطابقت دارد.
پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه اوین‌دین نشان می‌دهد که 6/70 درصد (77 گونه) گونه‌ها متعلق به ناحیه رویشی ایرانی-تورانی است و سایر گونه‌ها علاوه بر این ناحیه، در نواحی رویشی دیگری نیز یافت می‌شوند.
درصد بالای گونه‌های متعلق به ناحیه رویشی ایرانی-تورانی نشانگر تعلق این منطقه به ایرانی-تورانی است و با نتایج به دست آمده توسط Taghipour و همکاران (2011) در منطقه اعلا و رود زرد در استان خوزستان مطابقت دارد.
نوسانات حرارتی در این ناحیه خیلی زیاد و بارندگی آن کم است. طولانی بودن فصل خشک نیز از دیگر ویژگی های ناحیه ایرانی-تورانی است.
درصد قابل توجهی از گونه‌های منطقه مورد مطالعه علاوه بر ناحیه ایرانی-تورانی در نواحی سیبریایی، هیرکانی و مدیترانه‌ای نیز پراکنش دارند که نشان‌دهنده تأثیرپذیری منطقه مورد مطالعه از اقلیم و جریان‌های آب و هوایی و از فلور نواحی ذکر شده است، یعنی پراکنش جغرافیایی گونه‌های موجود در یک منطقه تابع شرایط اکولوژی و آب و هوایی آن منطقه است. این منطقه از مناطق مجاور خود نظیر ارسباران و کوه‌های جنوب مرند نیز تأثیر می‌پذیرد (Ebrahimi-Gajoti et al, 2006؛ (Kasebi et al, 2007.
سپاسگزاری.
از زحمات مسؤولان محترم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی به خاطر همکاری و مساعدت و فراهم آوردن امکانات لازم قدردانی می‌گردد. همچنین، از همکاری آقای مهندس کامران آقامحمدی کارشناس بخش تحقیقات منابع طبیعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، در امور مربوط به کارتوگرافی سپاسگزاری می‌شود.
پیوست 1- فهرست گونه‌های گیاهی منطقه اوین‌دین درکوه کیامکی. علایم اختصاری پراکنش جغرافیایی: ES: اروپا-سیبری؛ IT: ایرانی-تورانی؛ Mt: مدیترانه‌ای؛ PL: چند ناحیه‌ای؛ SS: صحرا-سندی، Cosm: جهان‌وطن. علایم اختصاری شکل زیستی: Th: تروفیت‌ها؛ He: همی‌کریپتوفیت‌ها؛ Ch: کامه‌فیت‌ها؛ G: ژئوفیت‌ها؛ Ph: فانروفیتها. *: بوم‌زاد ایران.
|
آرایه‌ها |
شکل زیستی |
پراکنش جغرافیایی |
|
Amaryllidaceae |
|
|
|
Allium atroviolaceum Boiss. |
G |
Cosm |
|
Allium stamineum Boiss. |
G |
IT, Es, Mt |
|
Apiaceae |
|
|
|
Bunium cylindricum (Boiss. & Hohen.) Drude |
He |
IT |
|
Eryngium billardierei F.Delaroche |
He |
IT |
|
Pimpinella tragium Vill. |
Th |
IT |
|
Asteraceae |
|
|
|
Achillea millefolium L. |
He |
IT |
|
Artemisia splendens Willd. |
He |
IT |
|
Centaurea virgata Lam. |
He |
IT |
|
Cichorium intybus L. |
He |
PL |
|
Cirsium hygrophilum Boiss. |
He |
IT |
|
Cnicus benedictus L. |
Th |
Cosm |
|
Crepis sancta (L.) Bornm. |
He |
IT |
|
Crupina crupinastrum (Moris) Vis. |
Th |
IT |
|
Helichrysum pseudoplicatum Nábělek |
He |
IT |
|
Lactuca orientalis (Boiss.) Boiss. |
Ch |
IT |
|
He |
Cosm |
|
|
Scorzonera calyculata Boiss. |
He |
IT, M, , Ss |
|
Senecio vernalis Waldst. & Kit. |
Th |
IT |
|
Tanacetum chilliophyllum (Fisch. & E.Mey. ex DC.) Sch.Bip. |
He |
IT |
|
Taraxacum montanum (C.A.Mey.)DC. |
He |
Cosm |
|
Tragopogon marginatus Boiss. & Buhse |
Th |
IT, Es |
|
Tragopogon pratensis L. |
Ch |
IT, Es |
|
Xeranthemum squarrosum Boiss. |
Th |
IT |
|
Boraginaceae |
|
|
|
Lappula barbata (M.Bieb.) Gürke |
He |
IT |
|
Alyssum meniocoides Boiss |
Th |
IT |
|
Alyssum strigosum Banks & Sol. |
Th |
IT |
|
Th |
IT |
|
|
Campanulaceae |
|
|
|
Campanula stevenii M.Bieb. |
He |
IT |
|
Caryophyllaceae |
|
|
|
Acanthophyllum microcephalum Boiss. |
Ph |
IT |
|
Arenaria dianthoides Sm. |
Ch |
IT |
|
Dianthus crinitus Sm. |
He |
Cosm |
|
Eremogone szowitsii (Boiss.) Ikonn.* |
Ch |
IT, Mt |
|
Gypsophila paniculata L. |
Th |
IT |
|
Holosteum liniflorum Fisch. & C.A.Mey. |
Th |
IT |
|
Scleranthus orientalis Rössler |
Th |
IT |
|
Silene conoidea L. |
He |
IT |
|
Silene spergulifolia (Willd.) M.Bieb. |
He |
IT |
|
Chenopodiaceae |
|
|
|
Noaea mucronata (Forssk.) Asch. & Schweinf. |
He |
IT |
|
Cistaceae |
|
|
|
Helianthemum ledifolium (L.)Mill. |
Th |
IT, Mt |
|
Convolvulaceae |
|
|
|
Convolvulus arvensis L. |
He |
Mt |
|
Cyperaceae |
|
|
|
Carex melanostachya M.Bieb.ex Willd. |
He |
IT |
|
Dipsacaceae |
|
|
|
Cephalaria microcephala Boiss. |
He |
IT |
|
Scabiosa argentea L. |
He |
IT |
|
Scabiosa olivieri Coult. |
Th |
IT |
|
Scabiosa persica Boiss. |
Th |
IT |
|
Euphorbiaceae |
|
|
|
Euphorbia seguieriana Neck. |
He |
IT, Es |
|
Fabaceae |
|
|
|
Astragalus cancellatus Bunge. |
Th |
IT |
|
Astragalus uraniolimneus Boiss. |
He |
IT |
|
Astragalus hirticalyx Boiss. |
He |
IT |
|
Astragalus microcephalus Willld. |
Ch |
IT |
|
Astragalus punctatus Bunge. |
Th |
IT |
|
Geraniaceae |
|
|
|
Geranium tuberosum L. |
G |
Cosm |
|
Hypericaceae |
|
|
|
Hypericum perforatum L. |
He |
IT |
|
Hypericum scabrum L. |
He |
IT |
|
Lamiaceae |
|
|
|
Ajuga orientalis L. |
He |
IT |
|
Lallemantia iberica (M.Bieb.) Fisch. & C.A.Mey. |
Th |
IT |
|
Marrubium astracanicum Jacq. |
He |
PL |
|
Marrubium parviflorum Fisch. & C.A.Mey. |
He |
IT |
|
Nepeta haussknechtii Bornm. |
He |
PL |
|
Nepeta racemosa Lam. |
He |
IT |
|
Phlomis lanceolata Boiss & Hohen. |
He |
IT |
|
Salvia atropatana Bunge |
He |
IT |
|
Salvia hydrangea DC. ex Benth. |
Ch |
IT |
|
Scutellaria pinnatifida A.Ham. |
He |
Es |
|
Stachys lavandulifolia Vahl |
He |
IT |
|
Stachys schtschegleevii Sosn. ex Grossh. |
He |
IT |
|
Teucrium polium L. |
He |
IT, Mt |
|
Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen. |
Ch |
IT |
|
Ziziphora clinopodioides Lam. |
Ch |
IT |
|
Ziziphora tenuier L. |
Th |
IT |
|
Liliaceae |
|
|
|
Ornithogalum pycnanthum Wendelbo* |
G |
Es, IT |
|
Papaveraceae |
|
|
|
Papaver fugax Poir. |
Th |
IT |
|
Papilionaceae |
|
|
|
Lotus corniculatus L. |
He |
IT, Mt |
|
Medicago lupulina L. |
He |
Es, IT |
|
Onobrychis cornuta (L.) Desv |
Ch |
IT |
|
Onobrychis shahpurensis Rech.f. |
He |
IT |
|
Plantaginaceae |
|
|
|
Trifolium repens L. |
Th |
IT |
|
Plantago lanceolata L. |
He |
Cosm |
|
Plumbaginaceae |
|
|
|
Acantholimon karelinii (Stschegl.)Bunge |
Ch |
IT |
|
Poaceae |
|
|
|
Agropyrum imbricatum Roem. & schult. |
He |
IT |
|
Agropyron tauri Boiss. & Balansa. |
He |
IT, Es |
|
Alopecurus textilis Boiss. |
He |
IT |
|
Bothriochloa ischaemum (L.) Keng |
He |
IT |
|
Bromus cappadocicus Boiss. & Balansa |
Th |
IT |
|
Bromus danthoniae Trin. |
Th |
IT |
|
Bromus tectorum L. |
Th |
IT, Ss |
|
Bromus tomentellus Boiss. |
He |
IT |
|
Dactylis glomerata L. |
He |
Es |
|
Echinaria capitata (L.)Desf. |
He |
IT |
|
Festuca ovina L. |
He |
Cosm |
|
Festuca pratensis Huds. |
He |
IT |
|
Koeleria cristata Pers. |
He |
IT, Cosm |
|
Poa araratica Trautv. |
He |
IT |
|
Poa bulbosa L. |
G |
Es, IT, Mt |
|
Stipa barbata Desf. |
He |
IT |
|
Trisetum flavescens L. P.Beauv. |
Th |
IT |
|
Ventenata macra (Steven) Balansa ex Boiss. |
Th |
IT, Es |
|
Polygalaceae |
|
|
|
Polygala anatolica Boiss. & Heldr. |
He |
IT |
|
Resedaceae |
|
|
|
Reseda lutea L. |
Th |
Cosm |
|
Rosaceae |
|
|
|
Cotoneaster nummularius Fisch. & C.A.Mey |
Ph |
IT |
|
Potentilla inclinata vill. |
He |
IT |
|
Sanguisorba minor Scop. |
He |
IT |
|
Rubiaceae |
|
|
|
Crucianella gilanica Trin. |
He |
IT |
|
Cruciata coronata (Sm.) Ehrend. |
Ch |
IT |
|
Galium verum L. |
He |
IT |
|
Scrophulariaceae |
|
|
|
Linaria grandiflora Desf. |
Th |
IT |
|
Linaria simplex (Willd.) DC.in Lam. & DC. |
Th |
Mt |
|
Verbascum songaricum Schrenk |
He |
IT |
|
Veronica multifida L. |
He |
IT |
)