Authors
1 Department of Biology, Faculty of Siences, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
2 Sattari 1 1 Department of Biology, Faculty of Siences, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran 2 Botany Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran
Abstract
Keywords
Main Subjects
مقدمه
کشور ایران با وسعت زیاد و داشتن اقلیمهای متفاوت آب و هوایی، کویرها و ارتفاعات، یکی از عرصههای کم نظیر رویش متنوع گونههای گیاهی است. مناطقی در این سرزمین پهناور وجود دارد که تاکنون برای گیاهشناسان فعال ایرانی قابل دسترس نبوده است، از جمله حوزه آبخیز رودخانه فورک و درمیان در استان خراسان جنوبی که دارای شرایط خاص اقلیمی است. به علت نبود اطلاعات جامع و کافی، بر اساس فلورا ایرانیکا (به عنوان آخرین مرجع علمی گیاهشناسی) این منطقه انتخاب و نسبت به شناخت گونهها گیاهی آن اقدام شد. از هدفهای پژوهش حاضر، دنبال کردن اهداف هرباریوم مرکزی ایران جهت مطالعه طرح جامع فلوریستیک مناطق رویشی ایران، شناخت کامل از پوشش گیاهی منطقه، برنامهریزی اصولی در جهت شناخت ذخایر ژنتیک گیاهی و جلوگیری از انهدام گونههای گیاهی نادر و یا در معرض خطر است.
روش تحقیق
موقعیت منطقه مورد مطالعه:حوزه آبخیز فورک و درمیان در محدوده تقسیمات کشوری استان خراسان جنوبی در فاصله حدود 113 کیلومتری شمال شرق شهر بیرجند و جزو حوزههای مرزی است. وسعت کل این منطقه 11137 هکتار است. از نظر مختصات جغرافیایی در محدوده طولهای ²38 ¢43 °59 تا ²33 ¢55 °59 شرقی و عرضهای ²36 ¢46 °32 تا ²31 ¢54 °32 شمالی قرار گرفته است. این حوزه در فاصله 15 کیلومتری جنوب غرب شهر اسدیه قرار دارد. از نظر تقسیمات کشوری، این حوزه در دهستان درمیان قرار دارد و فاصله حوزه تا مرکز بخش (اسدیه) 16 کیلومتر و تا مرکز شهرستان حدود 113 کیلومتر است. تمام این مسیر آسفالت است. در حوزه درمیان 14 آبادی اعم از روستا و مزرعه وجود دارد که ساکنان آنها عموماً به کشاورزی و دامپروری مشغول هستند. بیشترین محصول کشاورزی آنها زرشک پلویی و عناب و به صورت پراکنده میوهجاتی نظیر هلو، گیلاس، سیب، توت، گلابی، آلبالو و به است. به علت چرای بیرویه و شدید اغلب نقاط مرتعی منطقه تخریب شده است. پوشش چیره گیاهی تپهماهورهای اطراف روستا عبارتند از: Artemisia spp.، Cousinia spp.، Peganum harmala و Serratula latifolia.
در برخی نقاط در دامنههای کوهستانی با وسعت محدود، لکه هایی از Atriplex griffithii و Moriera spinosa مشاهده میشود. در نواحی دشتی و مدخل ورودی حوزه آبخیز قبل از روستای فورک عناصر گیاهی غالب شامل Sophora pachycarpa، Peganum harmala و گیاهان یکساله است که نشان از اوج تخریب منطقه دارد.
با توجه به گسترش راههای دسترسی و امکانات حمل و نقل و جابهجایی افراد، جمعیت اندکی در روستاها ساکن بوده، اغلب به حالت ترددی مزارع و اراضی کشاورزی را اداره میکنند و عموماً به مرکز بخش اسدیه رفت و آمد دارند یا در روستاهای بزرگی مانند درمیان و فورک زندگی میکنند. راه ارتباطی اغلب روستاها در داخل مسیل و کف بستر رودخانه ساخته شده و شنی است. از آبادیهای مهم منطقه میتوان به روستاهای درمیان، دادران، دوشینگان، سنگی دره، محمدآباد علیا، درسری، کلاته رجنعی، کلاته چهار حسنی، کلاته خونیک و کلاته میرزا اشاره نمود.
متوسط بارندگی سالانه حوزه فورک و درمیان 250 میلیمتر است که بیشترین بارندگی ماهیانه حوزه درمیان مربوط به ماه اسفند است و در ماههای تیر و مرداد مقدار بارندگی بسیار ناچیز است.
اقلیم منطقه در روش آمبرژه اقلیم ارتفاعات و در روش دومارتن برای حوزه نیمه خشک تعیین شد. در روش منحنی آمبروترمیک نیز فاصله زمانی اردیبهشت تا آذر ماه منطبق بر دوره خشک محاسبه گردید.
خاکشناسی و زمینشناسی حوزه: با توجه به بررسیها و مطالعات انجام شده حوزه مورد مطالعه از تیپهای ذیل تشکیل شده است:
تیپ کوهستان: شامل کوههایی با ارتفاع کم، با شیب زیاد و دامنههای سنگی و از نظر مواد آلی بسیار فقیر است.
تیپ تپه: شامل تپههایی با قلههای مدوّر و درّههای متعدد و سطح اراضی همراه با سنگریزه، اغلب اراضی به صورت تپههای جداجدا است. درصد مواد خنثیشونده خاک نسبتاً زیاد بوده، مواد آلی آن اندک است.
تیپ فلاتها: شامل دشتهای آبرفتی رودخانه ای است که در آن پستی و بلندی کمتری یافت می شود. شیب کم و سطح اراضی پوشیده از سنگریزه است. مواد اولیه خاک از سنگ آهک و ماسه سنگ است. بیشترین درصد واحدهای سنگی حوزه مورد مطالعه را واحد سنگی شیل و ماسه سنگ پوشش میدهد.
مطالعه پوشش گیاهی منطقه درمیان از اوایل بهار 1388 تا اواخر پاییز 1390 انجام شد. محدوده جغرافیایی مطالعاتی بر روی نقشه توپوگرافی با مقیاس 1:50000 مشخص شد (برگ 7955، سری k 551) و با توجه به شناخت قبلی از منطقه، نمونهبرداری آغاز گردید. و به منظور نشان دادن موقعیت طبیعی رویشگاه گیاهان از شکل رویشی آنها عکسبرداری شد. نمونهها به پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد و هرباریوم مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور (TARI) ارسال شد. شناسایی نمونههای گیاهی با فلورا ایرانیکا (Rechinger, 1963-2010)، فلور ترکیه (Davis, 1965-1988)، فلور عراق (Townsend and Guest, 1966-1985)، فلور ایران (Assadi, 1988-2010)، فلور رنگی ایران (Ghahreman, 1978-2007)، فلور یزد (Mozaffarian, 2000)، فلور خوزستان (Mozaffarian, 1999)، ردهبندی گیاهی (Mozaffarian, 1994)، درختان و درختچههای ایران (Mozaffarian, 2005)، رُستنیهای ایران (Mobayen, 1975-1995)، فرهنگ نامهای گیاهان ایران (Mozaffarian, 1996) و سایر منابع فارسی موجود انجام شد. بخشی از نمونههای جمعآوری شده در هرباریوم دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران و بخش دیگر در هرباریوم مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور نگهداری میشود.
نتایج
منطقه درمیان نسبت به سایر مناطق استان خراسان جنوبی به دلیل کوهستانی بودن وشرایط اقلیمی خاص خود از تنوع فلوریستیکی بالایی برخوردار است. در پژوهش حاضر، یک گونه از جنس Ephedra متعلق به تیره Ephedraceae از بازدانگان مشاهده شد. سایر گونههای موجود در منطقه متعلق به نهاندانگان بودند. 40 تیره مربوط به نهاندانگان دو لپهای و6 تیره به نهاندانگان تکلپهای تعلق داشت. تیره Asteraceae با 44 گونه و 34 جنس بزرگترین تیره در منطقه است. سایر تیرهها به ترتیب فراوانی، تیره Brassicaceae با 24 گونه و 19 جنس، Poaceae با 19 گونه و 14 جنس، Papilionaceae با 19 گونه و 13 جنس، Chenopodiaceae با 16 گونه و 9 جنس، Lamiaceae با 15 گونه و 10 جنس و در مراتب بعدی تیرههای کوچکتر قرار داشتند (شکلهای 1و 3).
بیشترین تعداد گونه متعلق به جنسهای Cousinia با 6 گونه، Astragalus و Euphorbia هر یک با 5 گونه و در مراتب بعدی جنسهای Alyssum، Bromus، Hyoscyamus، Nepeta، هر یک با 4 گونه، Artemisia، Acanthophyllum، Chenopodium، Galium، Salsola و Veronica هر یک با 3 گونه بودند.
طیف زیستی گیاهان غالب منطقه (شکل 2) تروفیتها با 11 درصد و همیکریپتوفیتها با 11 درصد و سایر اشکال آن به ترتیب به شرح زیر بود:
فانروفیتها (9 درصد)، کامهفیتها (6 درصد)، ژئوفیتهای پیازدار و ریزومدار (هر کدام 2 درصد) و ژئوفیتهای غدهدار (1 درصد).
فهرست کامل گونههای حوزه فورک و درمیان به همراه نام فارسی، شکل رویشی، پراکندگی جغرافیایی، مصارف و کاربردهای آنها در پیوست 1 آمده است.
شکل 1- درصد تعداد گونههای 6 تیره بزرگ و مقایسه آنها با سایر تیرههای موجود در منطقه درمیان. کامهفیتها (ch)، ژئوفیتهای پیازدار (Gb)، ژئوفیتهای ریزومدار (Gr)، ژئوفیتهای غدهدار (Gt)، همیکریپتوفیتها (He)، فانروفیتها (Ph)، تروفیتها (Th). |
شکل 2- درصد فراوانی اشکال زیستی گیاهان منطقه درمیان. کامهفیتها (ch)، ژئوفیتهای پیازدار (Gb)، ژئوفیتهای ریزومدار (Gr)، ژئوفیتهای غدهدار (Gt)، همیکریپتوفیتها (He)، فانروفیتها (Ph)، تروفیتها (Th). |
شکل 3- تعداد گونههای هر یک از تیرههای موجود در حوزه آبخیز فورک و درمیان
بحث
از آنجا که تروفیت ها بیشترین و ژئوفیتها کمترین شکل زیستی گیاهان منطقه را تشکیل میدهند نشانه سازگاری بیشتر تروفیتها و عدم سازگاری کریپتوفیتها در منطقه است. تروفیت ها در زمستان به صورت بانک بذر در خاک به سر برده، به علت سریع بودن چرخه زندگی و نداشتن تحمل زیاد به گرما با اوج افزایش دما خزان میکنند و ژئوفیتها نیز با توجه به شرایط رویشی و کوتاه بودن دوره رشد ظاهری آنها کمترین درصد تیپ زیستی گیاهی منطقه را بهخود اختصاص دادهاند. وجود بارشهای شدید کوتاه مدت، فقر پوشش گیاهی و لخت بودن سطح خاک ناشی از چرای بیرویه سبب افزایش فرسایش خاک شده است. در نتیجه، گونههای مناسب مرتعی و علوفهای با تعدادی از گونههای فاقد ارزش اقتصادی و مهاجم نظیر: Artemisia sp.، Cousinia eryngioides، Serratula latifolia جایگزین شدهاند.
سپاسگزاری
نگارندگان از آقای مهندس محمدرضا جوهرچی مسؤول هرباریوم پژوهشگاه گیاهشناسی دانشگاه فردوسی مشهد و دست اندرکاران هرباریوم مرکزی ایران (مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) به خاطر فراهم آوردن امکان شناسایی تعدادی از گونههای گیاهی قدردانی مینمایند.
یوست 1- فهرست گونههای منطقه فورک و درمیان. گونههای با فراوانی زیاد (D)، گونههای دارویی (M)، نادر (R)، مرتعی (P). پراکنش جغرافیایی: ایرانی-تورانی (Ir)، اروپا-سیبری (Eu)، صحرا-سندی (SS)، مدیترانهای (Med)، چند ناحیهای (Pr)، جهانوطن (Cos)، کاشته شده (Cult)، بومزاد ایران (En). شکلهای رویشی: کامهفیتها (Ch)، ژئوفیتهای پیازدار (Gb)، ژئوفیتهای ریزومدار (Gr)، ژئوفیتهای غدهدار (Gt)، همیکریپتوفیتها (He)، فانروفیتها (Ph)، تروفیتها (Th).
توضیحات |
پراکنش جغرافیایی |
شکل رویشی |
نام فارسی |
نام تاکسون |
|
|
|
|
Amaryllidaceae |
D |
Ir, Eu, SS |
Gb |
خیارک |
Ixiolirion tataricum (Pall.) Herb. |
|
|
|
|
Amarantaceae |
|
Pr |
Th |
تاج خروس سبز رنگ |
Amaranthus viridis L. |
|
|
|
|
Anacardiaceae |
M |
Ir, SS |
Ph |
بنه |
Pistacia atlantica Desf. |
|
|
|
|
Apiaceae |
M |
Cult |
Th |
شوید |
Anethum graveolens L. |
M |
Cult |
He |
کرفس وحشی |
Apium graveolens L. |
M |
Cult |
He |
هویج فرنگی |
Daucus carota L. |
M, P |
Ir |
He |
زول خراسانی |
Eryngium bungei Boiss. |
P |
Ir |
He |
|
Eryngium noeanum Boiss. |
M, P |
Ir |
He |
گند کما |
Ferula foetida (Bunge) Regel |
M, P |
Ir |
He |
کما |
Ferula ovina (Boiss.) Boiss. |
P |
Ir |
He |
کمای بیابانی |
Ferula szowitsiana DC. |
P |
Ir |
He |
|
Johreniopsis seseloides(C. A. Mey.) M Pimen. |
P |
Ir |
Th |
شن جار |
Psammogeton canescens (DC.) Vatke. |
P |
Ir |
He |
کمای بیابانی |
Schumannia karelinii (Bunge) Korov. |
P |
Ir |
He |
|
Zosima absinthifolia (Vent.) Link. |
|
|
|
|
Asteraceae |
M, P |
En |
He |
بومادران جنوبی، شیرازی |
Achillea eriophora DC. |
D, M, P |
Ir |
He |
بومادران |
Achillea wilhelmsii C. Koch |
D, M, P |
Ir, Eu, Pr |
He |
تلخه گیجه |
Acroptilon repens (L.) DC. |
P |
Ir |
Th |
فرچه سوگند، خارپنبه فرچهای |
Aegopordon berardioides Boiss. |
|
Ir, Eu |
Th |
کهربایی تورانی |
Amberboa turanica Iljin |
M, P |
Ir |
Th |
بابونه شفاف |
Anthemis hyalina DC. |
M, P |
Ir |
Th |
بابونه کپه قرمز |
Anthemis rhodocentra Iranshahr |
D, M, P |
Ir |
Ch |
درمنه کوهی |
Artemisia aucheri Boiss. |
P, D |
En |
Ch |
درمنه خراسانی |
Artemisia khorassanica Pod. |
D, M, P |
Ir |
Ch |
درمنه |
Artemisia sieberi Besser |
M |
Ir |
Th |
تاتاری پرگل |
Cardus pycnocephalus L. |
P |
Ir |
He |
گل گندم چمنزار |
Centaurea iberica Trev. ex spreng. |
D, M, P |
Ir, Eu |
He |
کاسنی |
Cichorium intybus L. |
M, P |
Ir, Eu |
He |
کنگر هرز- کنگر صحرایی |
Cirsium arvense (L.) Scop. |
P |
Ir |
He |
کنگر انبوه |
Cirsium congestum Fisch. & C. A. Mey. ex DC. |
P |
Pr, (Cos) |
He |
پیر بهارکی |
Conyzanthus squamatus (Spreng.) Tamamsch. |
P |
Ir |
He |
هزار خار بیابانی |
Cousinia congesta Bunge |
D, P |
Ir |
He |
هزار خار زولی |
Cousinia eryngioides Boiss. |
P, D |
Ir |
He |
هزار خار خراسانی، هزار خار کپه تار عنکبوتی |
Cousinia lachnosphaera Bunge |
P |
En |
He |
هزار خار گل کرکی، هزار خار کرک بساکی |
Cousinia lasiandara Bunge |
P |
Ir |
Th |
هزار خار یخچالی |
Cousinia lasiolepis Boiss. |
P |
Ir |
He |
هزار خار خوابیده |
Cousinia prolifera Jaub. & Spach |
|
Ir |
Th |
ریش قوش |
Crepis sancta (L.) Babocok |
|
Ir |
Th |
|
Cymbolaena griffithii (A. Gray) Wagenitz |
P |
Ir |
He |
شکر تیغال پشمالو |
Echinops villosissimus Bunge |
M, P |
Ir |
He |
کنگر معمولی |
Gundelia tournefortii L. |
|
Ir |
Th |
قندرونی |
Heteroderis pusilla (Boiss.) Boiss. |
|
Ir |
He |
سوگند پر شاخه |
Jurinea ramosissima DC. |
P |
Ir |
Th |
هزارپایی |
Koelpinea linearis Pall. |
M, P, D |
Ir |
Th |
کاهوی نوک دراز |
Lactuca glauciifolia Boiss. |
M, P |
Ir |
He |
کاهوی بیابانی، کاهوسای خاردار |
Launaea acanthodes (Boiss.) O. Kuntze |
P |
Ir |
Th |
|
Oligochaeta minima (Boiss.) Briq. |
|
Ir |
He |
خار پنبه ناجور خار |
Onopordon heteracanthum C. A. Mey. |
|
Ir |
Th |
فرچهای |
Outreya carduiformis Jaub. & Spach |
M, D |
Ir |
He |
کک کش بیابانی |
Pulicaria gnaphalodes (Vent.) Boiss. |
P |
Ir |
He |
گاو چاق کن |
Scariola orientalis (Boiss.) Sojak |
|
Ir |
Th |
سفید خارک، سفید مژه |
Schischkinia albispina (Bunge) Iljin |
M, D |
En |
He |
|
Sclerorhachis leptoclada Rech. f. |
|
Ir |
He |
|
Senecio paulsenii. O. Hoffm. |
D |
Ir |
He |
گل گندمی |
Serratula latifolia Boiss. |
M |
Ir, Eu, Med |
He |
خار مریم |
Silybum marianum (L.) Gaerth. |
M |
Ir |
He |
شیر تیغک رطوبت پسند، شیر تیغک معمولی |
Sonchus oleraceus L. |
|
Ir |
Th |
|
Thevenotia persica DC. |
D, M, P |
Ir, Eu |
He |
شنگ |
Tragopogon graminifolius DC. |
|
|
|
|
Berberidaceae |
M, D |
Ir |
Ph |
زرشک زرافشانی |
Berberis integerrima Bunge |
|
|
|
|
Boraginaceae |
|
Ir, Eu |
Th |
|
Anchusa ovate Lehm. |
|
Ir |
Th |
|
Arnebia hispidissima (Lehm.) DC. |
|
Ir |
Th |
گل عسلی برگ باریک |
Arnebia linearifolia DC. |
|
Ir |
He |
آفتاب پرست بیابانی |
Heliotropium aucheri DC. |
|
Ir |
Th |
|
Heterocaryum szovitsianum (Fisch. & Mey.) DC. |
D |
Ir |
He |
خار لنگری میوه ریز |
Lappula microcarpa (Ledeb.) Grke |
|
Ir |
Th |
|
Microparacaryum bungei (Boiss.) Khatamsaz |
P |
Ir, Eu |
Th |
|
Nonnea rosea (M B.) Link. |
P, D |
Ir, SS |
He |
|
Paracaryum rugulosum (DC.) Boiss. |
|
|
|
|
Brassicaceae |
|
Ir |
Th |
آتشین ارغوانی |
Aethionema carneum (Banks & Soland.) B. Fedtsch. |
M, P |
Ir |
Th |
قدومه میوه کرکی |
Alyssum dasycarpum Steph. ex Willd |
M, D |
Ir, Eu, SS |
Th |
قدومه سرنیزهای |
Alyssum lanceolatum Baumg. |
P, D |
Ir |
Th |
قدومه برگ باریک |
Alyssum linifolium Steph. ex. Wild. |
|
Ir |
Th |
قدومه پاکوتاه، قدومه لبه دار |
Alyssum marginatum Steud. ex Boiss. |
M |
Cult |
He |
شلغم |
Brassica rapa L. |
M, P, D |
Ir |
Th |
کیسه کشیش |
Capsella bursa-pastoris (L.) Medicus |
D, M, P |
Ir |
He |
ازمک |
Cardaria draba (L.) Desv. |
|
Ir, Eu |
Th |
|
Chorispora tenella (Pall.) DC. |
|
Ir |
Th |
خردل سپری خارکی |
Clypeola aspera (Grauer) Turill |
|
Ir |
Th |
گوش خرگوش گرزی، گوش خرگوش ساقه محصور |
Conringia perfoliata (C. A. Mey.) Busch. |
M, P, D |
Ir, Eu |
Th |
خاکشیر |
Descurainia sophia (L.) Webb & Berth. |
P, D |
Ir |
He |
خاکشیر تلخ اصفهانی، خاکشیز تلخ بیابانی |
Erysimum crassicaule (Boiss.) Boiss. |
P |
Ir |
Th |
خاکشیر تلخ بیابانی |
Erysimum griffithianum Boiss. |
|
Ir |
Th |
سر گنجشکی |
Euclidium syriacum (L.) R. Br. |
M, P |
Ir, Eu |
Th |
|
Goldbachia laevigata (M B.) DC. |
P |
Ir |
Th |
وسمه بیابانی |
Istatis minima Bge. |
M, P |
Ir, Eu, SS |
He |
موچه، ترتیزک برگ پهن |
Lepidium latifolium L. |
D, P |
Ir, Eu, SS, Med |
Th |
شب بوی صحرایی |
Malcolmia africana (L.) R. Br. |
P |
Ir |
He |
چلیپای مرتفع، چلیپای بنفش |
Matthiola alyssifolia (DC.) Bornm. |
P |
Ir |
Th |
چلیپای غازپایی |
Matthiola chenopodiifolia Fisch. & C. A. Mey. |
|
Ir |
Ch |
خار مرجان |
Moriera spinosa Boiss. |
P |
Ir |
Th |
ساماری ارمنستانی |
Sameraria armena (L.) Desv. |
M, P, D |
Ir, Eu |
Th |
خاکشیر لندنی |
Sisymbrium irio L. |
|
|
|
|
Capparidaceae |
D, M, P |
Ir, Eu, SS |
Ch |
کور، کبر، لگجی |
Capparis spinosa L. |
|
|
|
|
Caprifoliaceae |
|
Ir |
Ph |
شن |
Lonicera nummulariifolia Jaub. & Spach |
|
|
|
|
Caryophyllaceae |
P |
Ir |
Ch |
چوبک تنک |
Acanthophyllum laxiusculum Schiman-Czeika |
P |
Ir |
Ch |
چوبک چرمی |
Acanthopyhyllum sordidum Bunge ex Boiss. |
P |
Ir |
Ch |
چوبک زبر |
Acanthopyyllum squarrosum Boiss. |
|
Ir, SS, Med |
Th |
دانه مرغ دو شاخهای |
Cerastium dichotomum L. |
|
Ir |
Th |
دانه مرغ متورم |
Cerastium inflatum Link ex. Desf. |
|
Ir, Eu |
Th |
علف فتق نقرهای |
Herniaria incana Lam. |
|
Ir, Eu, Med |
Th |
|
Holosteum umbellatum L. |
D |
Ir |
Th |
جو گندمک طالشی |
Lepyrodiclis holosteoides (C. A. Mey.) Fenzl ex Fisch. & C. A. Mey. |
|
Ir |
He |
گندمکی کوهی |
Mesostemma kotschyanum (Fenzl) Vved. |
|
Ir, Eu, SS, Med |
Th |
زمین گستر دو پرچمی |
Spergularia diandra (Guss.) Helder. & Sart. |
P |
Ir |
Th |
گندمک بیابانی |
Stellaria blatteri Mattf. |
M, P |
Ir |
Th |
صابونک دندانه زرد |
Vaccaria oxyodonta Boiss. |
|
|
|
|
Chenopodiaceae |
D, P |
Ir |
Th |
سلمکی یکساله، سلمکی درخشان |
Atriplex aucheri Moq. |
P |
Ir |
Ch |
سفید جاج، سلمکی گچ دوست |
Atriplex griffithii (Moq.) Aellen |
P |
Ir |
He |
سلمکی ساقه سفید |
Atriplex leucoclada (Boiss.) Aellen |
P |
Ir |
Th |
سر شاخی، تازی تیکانی |
Ceratocarpus arenarius L. |
D, M, P |
Ir, Eu |
Th |
سلمه تره، سلمک |
Chenopodium album L. |
M, P |
Ir |
Th |
سلمک اورشلیمی، درمنه ترکی |
Chenopodium botrys L. |
|
Ir |
Th |
|
Chenopodium glaucum L. |
P |
Ir |
Th |
|
Chenopodium vulvaria L. |
P |
Ir |
Ch |
برگ نقرهای، برگ آردی |
Krascheninnikovia ceratoides (L.) Gueldenst. |
P |
Ir |
Th |
|
Girgensohnia oppositiflora (Pall.) Fenzl in Ledb. |
P |
Ir |
Ch |
عجوه گوشک دار |
Halothamnus auriculus (Maq.) Botsch. |
P |
Ir, Eu, Cult |
Th |
جاروی قزوینی |
Kochia scoparia (L.) Scharad. |
P |
Ir |
He |
خارکو، شوخ |
Noaea mucronata (Forssk.) Aschers. et Schweinf. |
P |
Ir |
He |
شور گچ دوست، شور بوتهای |
Salsola dendroides Pall. |
P |
Ir |
Th |
شور سدی |
Salsola nitraria Pall. |
P |
Ir |
Ch |
شور بیابانی، بهوه شور |
Salsola tomentosa (Maq.) Spach. |
|
|
|
|
Convolvulaceae |
M, P, D |
Pr (Cos) |
He |
پیچک، پیچک صحرایی |
Convolvulus arvensis L. |
M, P |
Ir, Med |
He |
پیچک برگ کرکی |
Convolvulus pilosellifolius Desr. |
|
|
|
|
Cyperaceae |
P |
Ir |
Gr |
جگن |
Carex physodes M B. |
P |
Pr (Cos) |
Gr |
اویارسلام |
Cyperus rotundus L. |
|
|
|
|
Dipsaceae |
M, P |
Ir, SS |
Th |
طوسک زاگرسی، طوسک صحرایی |
Scabiosa olivieri Coult. |
|
|
|
|
Elaeagnaceae |
M |
Cult |
Ph |
سنجد |
Elaeagnus angustifolia L. |
|
|
|
|
Ephedraceae |
|
Ir |
Ph |
ارمک بیابانی، ارمک آسیای مرکزی |
Ephedra strobilaceae Bge. ex Lehm. |
|
|
|
|
Euphorbiaceae |
P |
Ir |
He |
فرفیون رفیع، فرفیون بوتهای |
Euphorbia boisseriana (Woron.) Prokh. |
P |
Ir |
He |
فرفیون گردنه بشم |
Euphorbia buhsei Boiss. |
D, P |
Ir |
He |
فرفیون شاهرودی |
Euphorbia bungei Boiss. |
M, P |
Pr (Cos) |
Th |
شیرسک، فرفیون |
Euphorbia helioscopia L. |
P |
Ir,SS. |
Ch |
فرفیون ترکهای، فرفیون خشبی |
Euphorbia osyridea Boiss. |
|
|
|
|
Frankiniaceae |
|
Ir, SS, Med |
Th |
شبنمی |
Frankinia pulverulenta L. |
|
|
|
|
Fumariaceae |
M, P, D |
Ir |
Th |
شاه تره بی کا سبرگ |
Fumaria asepala Boiss. |
|
|
|
|
Geraniaceae |
M |
Ir |
Gt |
اَدمک |
Bieberstenia multifida DC. |
P |
Ir, Eu, SS |
Th |
نوک لک لکی هرز |
Erodium cicutarium (L.) L'Her. ex Aition |
M, P |
Ir |
Th |
نوک لک لکی تیز |
Erodium oxyrrhynchum MB. |
P |
Ir, Eu, Med |
Gt |
سوزن چوپان غدهدار |
Geranium tuberosum L. |
|
|
|
|
Iridaceae |
M, P |
Ir |
Gr |
زنبق صحرایی، زنبق بیابانی |
Iris songarica Schrenk. |
|
|
|
|
Juglandaceae |
M, P, D |
Cult |
Ph |
|
Juglans regia L. |
|
|
|
|
Juncaceae |
|
Ir, Eu, SS, Pr |
Gr |
سازوی شلاقی |
Juncus inflexus L. |
|
|
|
|
Lamiaceae |
P |
Ir |
He |
سنبل بیابانی |
Eremostachys macrophylla Montbr. & Auch. |
D, M, P |
En |
Ch |
گل اروانه بزقی |
Hymenocarter platystegius Rech. f. |
M |
Ir, SS |
Th |
|
Lallemantia royleana (Benth.) Benth. |
M |
Pr (Cos) |
Th |
گزنه سای ساقه آغوش |
Lamium amplexicaule L. |
M, D |
Ir, Eu |
He |
فراسیون ناجور دندان |
Marrubium anisodon C. Koch |
D, P |
Ir, Eu |
He |
پونه، پودنه |
Mentha longifolia (L.) Hudson |
M, P, D |
Ir |
Th |
پونه سای برگهدار |
Nepeta bracteata Benth. |
P |
Ir |
Th |
پونه سای بیابانی، پونه سای اصفهانی |
Nepeta ispahanica Boiss. |
P |
Ir |
Th |
پونه سای شیرین |
Nepeta saccharata Bunge |
M, P, D |
Ir |
Th |
پونه سای مرزهای |
Nepeta satureioides Boiss. |
M, P |
Ir |
He |
مریم گلی لولهای |
Salvia macrosiphon Boiss. |
|
Ir |
Th |
|
Thuspeinanta brahuica (Boiss.) Briq. |
|
Ir |
Th |
|
Thuspeinantha persica (Boiss.) Briq. |
M, P, D |
Ir, Eu |
He |
کاکوتی کوهی، مشک طزامشک |
Ziziphora clinopodioides Lam. |
M, P, D |
Ir, Eu |
Th |
کاکوتی |
Ziziphora tenuior L. |
|
|
|
|
Liliaceae |
P |
Ir, Eu |
Gb |
پیاز بیابانی، پیاز دنایی |
Allium borszczowii Regel |
R, P |
Ir, Eu |
Gb |
پیاز خزری |
Allium caspium pall. |
M, P |
|
Gb |
پیاز خوراکی |
Allium vineal L. |
P |
Ir |
Gr |
سریش لیمویی |
Eremurus luteus Baker |
|
Ir |
Gb |
لاله هفت رنگ |
Tulipa biflora Pall. |
|
|
|
|
Malvaceae |
M, P |
Pr (Cos) |
He |
پنیرک معمولی |
Malva neglecta Wallr. |
M, P |
Ir, Eu, Med |
He |
پنیرک قرمز، پنیرک |
Malva sylvestris L. |
|
|
|
|
Moraceae |
M, D |
Ir, Cult |
Ph |
توت سفید، توت هراتی |
Morus alba L. |
|
|
|
|
Papaveraceae |
M, P |
Ir, Eu, SS |
Th |
شاه ترهای، زرده شاه تره |
Hypecoum pendulum L. |
P |
Ir |
Th |
شقایق زیبا |
Glaucium elegans Fisch. & C. A. Mey. |
D, P |
Ir |
Th |
خشخاش فرفرهای |
Papaver decaisnei Hochst. & Steud. ex Boiss. |
M, P |
Ir, SS |
Th |
گل عروسک بنفش |
Roemeria hybrida (L.) DC. |
P |
Ir |
Th |
گل عروسک |
Roemeria refracta DC. |
|
|
|
|
Papilionaceae |
M, P, D |
Ir |
He |
خارشتر ایرانی، ترنجبین |
Alhagi persarum Boiss. & Bubse |
|
Ir |
He |
|
Astragalus campylanthus Boiss. |
|
Ir |
Th |
|
Astragalus campylorrhynchus F. & M. |
|
Ir |
He |
|
Astragalus (choronopus) Jesdianus Boiss & Buhse. |
|
Ir |
He |
|
Astragalus Pellitus (Bunge.) |
P |
Ir |
Th |
|
Astragalus tribuloides Delile |
D |
En |
He |
نخود کوهی، نخود پیچکی |
Cicer spiroceras Jaub. & Spach |
|
Ir |
He |
اسپرسی گسترده |
Hedysarum wrightianum Aitch. & Baker |
P |
Cult |
Th |
خلر |
Lathyrus sativus L. |
|
Ir, Eu |
Th |
عدس شیرازی، عدس شرقی |
Lens orientalis (Boiss.) Hand. -Mzt. |
P, D |
Pr (Cos) |
He |
یونجه رازکی، یونجه سیاه |
Medicago lupulina L. |
M, P |
Pr (Cos) |
He |
یونجه |
Medicago sativa L. |
M, P |
Pr (Cos) |
He |
یوننجه زرد، اکلیل الملک |
Melilotus officinalis (L) Pall. |
P |
Ir |
Th |
اسپرس بیابانی |
Onobrychis aucheri Boiss. |
D |
Ir |
He |
گون آسای مغروق، گون آسای خاکستری |
Oxytropis immersa (Baker) Bunge ex B. Fedtsch. |
M, P, D |
Ir |
He |
تلخ بیابان بیابانی، تلخ بیابان نیام کلفت |
Sophora pachycarpa C. A. Mey. |
P |
Med, Pr (Cos), Cult |
He |
شبدر برسیم |
Trifolium alexandrinum L. |
M, P, D |
Med, Pr (Cos) |
He |
شبدر سفید، شبدر خزنده |
Trifolium repens L. |
P |
En |
He |
شنبلیله بیضوی، شنبلیله شیرازی |
Trigonella elliptica Boiss. |
|
|
|
|
Plataginaceae |
M, D |
Pr |
He |
بارهنگ سرنیزهای، کاردی |
Plantago lanceolata L. |
M |
Pr |
He |
بارهنگ |
Plantaga major L. |
|
|
|
|
Platanaceae |
|
Ir, Eu, Cult |
Ph |
چنار |
Platanus orientalis L. |
|
|
|
|
Plumbaginaceae |
|
Ir, Eu |
Ch |
شصت عروسان بوتهای |
Limonium suffruticosum (L.) O. Kuntze |
|
|
|
|
Poaceae |
P |
Ir, SS, Med |
Th |
|
Avena sterilis L. |
|
Ir, Eu, Med |
Th |
|
Boissiera squarrosa (Banks & Soland.) Nevski |
D, P |
Ir, Eu |
Th |
جارو علفی هرز، جارو علفی تالشی |
Bromus danthoniae Trin. |
D, P |
Ir, Eu, SS, Med |
Th |
جارو علفی اسپانیایی |
Bromus madritensis L. |
P |
Ir, Eu, Med |
Th |
جارو علفی نازا |
Bromus sterilis L. |
P, D |
Pr (Cos) |
Th |
جارو علفی بامی، علف بام |
Bromus tectorum L. |
|
Ir, Eu, Med |
G.r |
علف نی |
Calamogrostis pseudophragmites (Hall. F.) Koel. |
M, P |
Pr (Cos) |
G.r |
مَرغ |
Cynodon dactylon (L.) Pers. |
P |
Pr (Cos), Med |
Th |
پنجه کلاغ هرز، پنجه کلاغ |
Digitaria sanguinalis L. |
|
Ir |
Th |
بیابان گندمی مصری |
Eremopyrum bonaepartis (Spreng.) Nevski |
|
Ir |
Th |
|
Henradia persica (Boiss.) C. E. Hubb. |
D, P |
Ir |
Th |
جو شوره زار، جو ساحلی |
Hordeum glaucum Steud. |
P |
Ir, Eu, Med |
Th |
جو خودروی، جوی وحشی |
Hordeum spontaneum C. Koch |
P |
Pr (Cos) |
Th |
چچم پرگل |
Lolium multiflorum Lam. |
P |
Ir, Eu |
Th |
چچم شکننده، چچم سخت |
Lolium rigidum Gaudin |
P |
Ir |
He |
ملیکا |
Melica persica Kunth |
|
Ir |
He |
برنج دنایی |
Oryzopsis molinioides (Boiss.) Hack. ex paulsen |
P |
Ir, Eu |
Gb |
چمن پیازکدار |
Poa bulbosa L. |
P |
Pr (Cos) |
Th |
ارزنی سبز، گاورس سبزرنگ، چسبک |
Setaria viridis (L.) P. Beauv. |
|
|
Th |
|
Polygonaceae |
D, P |
Pr (Cos) |
Th |
هفتبند شن دوست |
Polygonum arenastrum Boreau. |
P |
Ir |
Th |
هفتبند نقرهای |
Polygonum argyrocoleon Steud. ex kunze |
P |
Ir, SS |
Th |
هفتبند واریزهای، هفتبند دنایی |
Polygonum molliaeforme Boiss. |
P |
Ir |
Ph |
پرند |
Pteropyrum aucheri Jaub. & Spach |
|
Ir, Eu, SS |
He |
ترشک دندانهدار |
Rumex dentatus L. |
|
|
|
|
Ranunculaceae |
M, P |
Ir |
Th |
آنمون |
Anemone biflora DC. |
M, D |
Ir, Med, Eu |
Ph |
کلک، کلماتیس شرقی |
Clematis orientalis L. |
P |
Ir, Eu |
Th |
زبان در قفای چروکدار |
Consolida rugulosa (Boiss.) Schrod. |
P |
Ir |
Th |
زبان در قفای بلوچستانی |
Consolida stocksiana (Boiss.) Neveski |
|
Ir. Eu, SS |
Th |
سیاهدانه هرز |
Nigella arvensis L. |
|
Ir, Med |
He |
برگ سدابی کوهی |
Thalictrum isopyroides C. A. Mey. |
|
|
|
|
Resedaceae |
M, P |
Pr (Cos), Med |
He |
ورث |
Reseda lutea L. |
M |
Ir, Eu, SS |
He |
ورث زرد نما، ورث زرد چهره |
Reseda luteola L. |
|
|
|
|
Rhamnaceae |
M |
Cult |
Ph |
عناب |
Ziziphus jujuba Miller. |
|
|
|
|
Rosaceae |
M |
Ir, SS, Med, Cult |
Ph |
بادام تلخ، بادام شیرین |
Amygdalus communis L. |
M, P |
Ir |
Ph |
بادام کوهی، ارژن |
Amygdalus scoporia Spach |
M |
Ir, SS, Cult |
Ph |
زردآلو، قیسی |
Armeniaca vulgaris Lam. |
M |
Cult |
Ph |
آلبالو |
Cerasus vulgaris Miller |
M |
Cult |
Ph |
به، شاه به، به جنگلی |
Cydonia oblonga Miller |
|
Cult |
Ph |
سیب |
Malus commonis DC. |
M |
Ir, Cult |
Ph |
نسترن زرد،رز معطر |
Rosa foetida J. Herrmann. |
|
Ir, Cult |
Ph |
نسترن شیرازی، رز عنبر |
Rosa moschat J. Herrmann |
M, P |
Ir, Eu, SS |
He |
توت روباهی |
Sanguisorba minor Scop. |
|
|
|
|
Rubiaceae |
M |
Ir |
He |
زبرینه کوهستانی، زبرینه انبوه |
Asperula glomerata (M. B.) Griseb. |
|
Ir, SS, Med |
Th |
زیبا سپر |
Callipeltis cucularia (L.) Stev. |
M, P |
Pr (Cos) |
Th |
بی تی راخ |
Galium aparine L. |
P |
Ir, Eu |
He |
شیر پنیر گسترده |
Galium humifusum M. B. |
P |
Ir, Eu |
Th |
شیر پنیر سه شاخی |
Galium tricornutum Dandy |
|
Ir |
Ch |
|
Rubia rigidifolia Pojark. |
M |
Ir, Eu |
He |
روناس |
Rubia tinctorium L. |
|
|
|
|
Rutaceae |
|
Ir |
He |
سدابی سبزواری |
Haplophyllum pedicellatum Bunge ex Boiss. |
|
|
|
|
Salicaceae |
M |
Ir, Med, Cult |
Ph |
شالک، تبریزی |
Populus nigra L. |
|
Ir, Cult |
Ph |
زردبید |
Salix acmophylla Boiss. |
M |
Ir,SS, Cult |
Ph |
بیدمشک |
Salix aegyptiaca L. |
|
|
|
|
Scrophulariaceae |
|
Ir |
Th |
نامیمونی |
Leptorhabdos parviflora (Benth.) Benth. |
M, P |
Ir |
He |
کتانی بیابانی |
Linaria michauxii Chav. |
M, P |
Ir |
He |
گل میمونی سازویی، گل میمونی شیاردار |
Scrophularia striata Boiss. |
M |
Ir |
He |
سیزاب آبی |
Veronica anagallis-aquatica L. |
M |
Pr (Cos) |
Th |
سیزاب پاپیتالی، سیزاب برگ عشقهای |
Veronica hederifolia L. |
M |
Ir |
Th |
سیزاب اصفهانی |
Veronica macropoda Boiss. |
|
|
|
|
Solanaceae |
D, P |
Ir |
He |
بذرالبنج تارعنکبوتی |
Hyoscyamus arachnoideus Pojark. |
M, P, D |
Ir, Eu, SS |
Th |
بذرالبنج کوتاه، بذرالبنج یک ساله |
Hyoscyamus pusillus L. |
P |
Ir, Eu |
He |
بذرالبنج مشبک |
Hyoscyamus reticulatus L. |
P |
Ir, SS |
He |
بذرالبنج خوابیده |
Hyoscyamus senecionis Willd. |
|
Ir, Eu |
Ph |
دیو خار مجاری، گرگ تیغ |
Lycium ruthenicum Murr. |
M |
Pr (Cos) |
Th |
تاج ریزی، سگ انگور |
Solanum nigrum L. |
|
|
|
|
Tamariaceae |
|
Ir |
He |
گل گزی خزری |
Reamuria alternifolia (Labill.) Britt. |
M, P, D |
Ir, Eu |
Ph |
گز پرشاخه |
Tamarix ramosissima Ledeb. |
|
|
|
|
Valerianaceae |
|
Ir |
Th |
شیرینک بغدادی، شیرینک بالدار |
Valerianella dufresnia Bge. ex Boiss. |
|
Ir |
Th |
شیرینک نوک تیز |
Valerianella oxyrrhyncha Fisch. & C. A. Mey. |
|
Ir |
Th |
|
Valerianella szowitsiana Fisch. & C. A. Mey. |
|
Ir |
Th |
شیرینک سه باله، شیرینک یزدی |
Valerianella triplaris Boiss. & Buhse |
|
|
|
|
Zygophyllaceae |
M, P, D |
Ir, SS |
He |
اسفند |
Peganum harmala L. |
P |
Ir, SS |
He |
خارخسک بیابانی |
Tribulus longipetalus Viv. |